Внеклассное мероприятие Шайхзада Бабич — немеркнущая звезда национальной поэзии (к 120-летию со дня рождения великого башкирского поэта)
БАШ?ОРТОСТАН РЕСПУБЛИКА№Ы
К)Й)РГ2:Е РАЙОНЫ МУНИЦИПАЛЬ РАЙОН ХАКИМИ2ТЕ
М2;АРИФ Б!ЛЕГЕ
«Ним2? ?ай6а? ?асан?»
интеллектуаль уйыны.
(Кинй2 Ары9лановты8 290-йыллы7 юбилейына арнал4ан 5-11 кластар 0с0н кластан тыш сара)
Т060н0: К0й0рг26е районы
Ермолаево ауылыны8
2-се 3анлы урта белем бире1 м2кт2бене8 баш7орт теле у7ытыусы3ы Баянова Л.Н.
Ермолаево-2013 й.
Кластан тыш сара «Ним2? ?ай6а? ?асан?»
интеллектуаль уйыны.
А4и6елде8 а4ышы ла,
Тау6арым, 7ыр6арым да,
Кешел2р6е8 я6мышы ла
Уралды йыр6арыма.
Баязит Бикбай.
МА?САТ: 1. У7ыусылар6ы Кинй2 Ары9ланов мен2н тарихи ш2хес
булара7 таныштырыу.
2. Социаль, интеллектуаль, психологик эшм2к2рлегенд2
у7ыусылар6ы8 интеллектуаль м0мкинселект2рен 19тере1.
У7ыусылар6ы8 фекерл21 7е123ен, телм2р6е 19тере1,
сы4ыш я3ар4а 0йр2те1.
3. Тарихи ш2хесте8 тормошона 32м ижадына 7ы6ы73ыныу
арттырыу, Кинй2 Ары9ланов ке1ек ш2хест2рг2 3о7ланыу
той4о3о т2рби2л21, тыу4ан ере82, хал7ы8а 30й01,
4орорланыу той4олары т2рби2л21, Кинй2 Ары9ланов
0лг030нд2 ш2хес т2рби2л21.
?атнашыусылар: 5-11 класс у7ыусылары. Команда 7 кешен2н тора.
Йы3азландырыу: компьютер кабинеты, интерактив та7та, “Волчок” уйынын 1тк2ре1 0с0н к2р2кле 7оралмалар мен2н йы3азландырыл4ан т182р2к 09т2л. “Ним2? ?ай6а? ?асан?» уйынында 7улланыл4ан музыкаль 292р62р6е8 фрагменттары.
Музыканы8 исеме Автор Баш3арыусы Коммент.
«Пиковая дама»(фрагмент из оперы) П.И.Чайковский В.Атлантов Уйынды4 музыка8ы
«Космический ветер» PhilipsPhilipsХат таратыу«Так говорил Заратустра»(фрагмент из оперы) Р.Штраус Бостонский симфонический оркестр 56т9л артына ултырыу«Дикая лошадь» А.МелконовДжаз Мелконоваволчок
Ra-ta-taChris Jumens / Christian HeilburgJames Last3ара й9шник
«Sing, sing, sing» L.PrimaBig BandРаунд ара8ында
«Swingin'» RosenowMax Greger & orchestraРаунд ара8ында
«Голубая рапсодия» Дж.Гершвин R.P.O (The Royal Philharmonic Orchestra) Раунд ара8ында
«Bugle call rag» Pettis\Meyers\SchoebelMax Greger & orchestraРаунд ара8ында
«Anvil Chorus» Trad./Bearb.: Delle HaenschMax Greger & orchestraРаунд ара8ында
“Flight of the passing fancy” Mosher/Mathus«Squirrel nut zippers» Раунд ара8ында
“Things Ain’t What They Used To Be” Mercer\ElingtonMax Greger & orchestraРаунд ара8ында
«Tiger Rag» Orig. Dixiland JazzbandMax Greger & orchestraРаунд ара8ында
«Dance Macabre» C.Saint-Saens«Ekseption» е4е7сел9р2е билд9л97
«Homage To The Mountain» --- «Yello» Г9лс9р 5к5н5 бире7«Serenade in blue» H.Warren/ M.Gordon«Max Greger & orchestra» Уйын б5т57ене4 мелодия8ы
Ойоштороу м2ле.
Алып барыусы: К0й0рг26е ере данлы7лы улдарына, батыр6арына бай ер. К1ренекле ш2хест2р 19терг2н т0й2к ул, бе6 улар мен2н ха7лы р21ешт2 4орурлана алабы6. Баш7орт хал7ыны8 данлы7лы улдарыны8 бере3е, 1773-1775 йылдар6а4ы б0й0к Кр29ти2нд2р 3у4ышы юлбашсыларыны8 32м милли-азатлы7 х2р2к2те идеологтарыны8 бере3е, Е. И. Пугачевты8 то4ро к0р2шт2ше, баш к1т2ре1сел2р армия3ыны8 баш полковнигы – Кинй2 Ары9ланов. Халы7 б2хете, ил азатлы4ы 0с0н к0р2шк2 41мерен арна4ан батырыбы66ы8 исеме бе66е8 32мм2бе6 0с0н д2 я7ын 32м 726ерле. Б0г0нг0 бе66е8 интелетуаль уйыныбы6 Кинй2 Ары9лановты8 тыуыуына 290 йыл тулыу4а арнала. Уйынды8 7атнашыусылары мен2н танышып кит2йек: (музыка я84ырай, у7ыусылар 16 урындарына 1т2, алып барыусы 32р уйнаусы тура3ында 0лг2шк2н е8е162ре тура3ында 7ы97аса м24л1м2т бир2)
Алып барыусы: Уйында 7атнашыусылар6ы та4ы ла бер тап7ыр с2л2мл2йек. Б0г0н 3е6г2 7аршы интеллектуаль уйында К0й0рг26е районы у7ытыусылары уйнай. №2р бер д0р09 яуап 0с0н бер м2р2й и92пл2н2. (та7тала м2р2й62р6е и92пл21). Уйынды8 а6а4ында бе6 3орау бире1сел2р ара3ынан е8е1се у7ытыусыны билд2л2рг2 тейеш булабы6, шу4а к1р2 и4тибарлы булы4ы6. Ним2? ?ай6а? ?асан? уйынын башлайбы6.
Уйын барышы.
1-се раунд.
Алып барыусы: Волчокты 2йл2ндереге6. Уйынсылар4а 7аршы … уйнай. (интерактив та7та аша у7ытыусы 3орау бир2)
№орау: Кинй2 Ары9ланов нис2нсе йылда, 7ай6а 32м нинд2й 4аил2л2 тыу4ан?
Яуап (у7ыусылар яуап бир2, 2 3у8ынан интерактив та7та аша у7ытыусы д0р09 яуабын 2йт2)
Кинй2 Ары9ланов – 1723 йылды8 й2йенд2 Но4ай юлы Бошман-?ыпса7 волосыны8 т0п ауылдарыны8 бере3е Ары9лан (Танып) ауылында – х26ер Баш7ортостан Республика3ыны8 М2л21ез районы, д0р090р2ге, Н0г0ш буйында4ы Ба4ра тауы ит2генд2г й2йл2162 ар6а7лы баш7орт у6аманы Ары9лан А77олов 4аил23енд2 донъя4а килг2н.
Кинй2не8 ата3ы – баш7орт тарихында 232ми2тле урын тот7ан бошман-7ыпса7 ырыуыны8 бей62р н29елен2н, ырыу6аштары ара3ында оло ихтирам 7а6ан4ан а7ыллы, ихтирамлы 32м бай кеше бул4ан.
2-се раунд.
Алып барыусы: 2 х26ер уйыныбы66ы8 2-се рауынды башлана. Волчокты 2йл2ндереге6. Уйынсылар4а 7аршы ……… уйнай. (интерактив та7та аша у7ытыусы 3орау бир2)
№орау: Ни 0с0н бе6 уны я7ташыбы6 тип й0р0т2бе6?
Яуап )йл2неп, ата йортонан баш7а сы77ас, Кинй2 4аил23е мен2н 1770 йылда К0й0рг26е йыл4а3ы буйында 16е я8ы ауыл4а ниге6 3ала, х26ерге К0й0рг26е районы Кинй2 ауылы. Был ауыл 16 исеме мен2н р2сми сы4ана7тар6а т21 башлап 1770 йылда телг2 алына. Кинй2 был ауылда данлы7лы, ихтирамлы кеше булып таныла. 1763 йылдан алып Кинй2 Ары9ланов Бошман-?ыпса7 оло9оно8 старшина3ы вазифа3ын баш7ара. 1859 йылдан башлап Кинй2абы6 тип й0р0т0л2.
Алып барыусы: Кинй2 Ары9ланов 7ай6а 4ына й0р032 л2 ул 16ене8 тыу4ан я7тарыны8 матурлы4ын, г1з2ллеген 3ис т2 онотмай. Кинй2 ауылыны8 16енс2лекле т2би42те, йыл4а3ы, алса7 кешел2ре Кинй2 Ары9лановты ысын ш2хес итк2н. №2р кеше л2 16ене8 тыу4ан ерен ысын к18елд2н яраталыр. 2 х26ер 3е6г2 Г0лфи2 Юнысованы8 “Баш7ортостан” тиг2н ши4ырын 30йл2п ишеттер2бе6.
Баш7ортостан.
Баш7ортостан, 3ин бе66е8
Тыу4ан, 19к2н илебе6.
Бе6г2 икм2к, 0й бирг2н,
№ыуын эск2н еребе6.
Тауы8 бир2 3ары алтын,
Ере8 бир2 7ара алтын.
Балы77а бай 3ыу6ары8,
Ашлы77а бай 7ыр6ары8.
А4ас7а бай урманы8,
Та7ыр 3ине8 юлдары8,
Матур 3ине8 7ы66ары8,
Батыр 3ине8 улдары8.
Баш7ортостан, бе6 3ине
№0й2бе6, яратабы6,
№ин бит тыу4ан еребе6,
2с2йебе6, атайыбы6!
Ки8 Р2с2й иленд2 !9к2н матур с2ск2 3ин,
Ду9 илд2р мен2н берг2
С2ск2 булып й2ш2 3ин!
3-с0 раунд.
Алып барыусы: Волчокты 2йл2ндереге6. Уйынсылар4а 7аршы ….. уйнай. (интерактив та7та аша у7ытыусы 3орау бир2)
№орау: Кинй2 б2л2к2й62н нинд2й бала була 32м ни 0с0н ул Е. И. Пугачевты8 у8 7улына 2йл2н2?
Яуап Кинй2 бала са4ынан зир2к, а7ыллы, у7ыр4а 2129, 426ел, 7ыйыу 32м т212к2л кеше булып 192. Ул баш7орт ет2ксел2рене8 бере3е булара7 тарихта урын ал4ан Юрматы оло9о у7ымышлы3ы Килм2к абы6 Нурушев м26р2с23енд2 белем 32м т2рби2 ала. У7ымышлылы4ы, ки8 белемле булыуы ар7а3ында халы7 ара3ында уны Кинй2 абы6 тип атай башлай6ар, й24ни у7ытыусы, 4алим.
Баш7орт хал7ыны8 б0й0к улы Кинй2 Ары9ланов – 16 заманыны8 у7ымышлы зыялы3ы, 32л2тле полководецы. Рус телен 32йб2т беле1е Кинй2 Ары9ланов7а Пугачев Ставка3ында айырыуса к2р2к була. Пугачев Кинй2 Ары9лановты а7ыллы 32м то4ро яр6амсы итеп к1р2. Кинй2 шунда у7 баш полковник чинын ала 32м баш7орт 42ск2р62ре башлы4ы ител2. Ул, баш7орттар, татар6ар, 7а6а7тар 32м баш7а халы7тар4а м0р2ж242т итеп, к1п манифестар я6а. Пугачев уны8 к282шт2рен2н баш7а бер нинд2й 62 яуаплы 7арар 7абул итм2г2н.
Алып барыусы: 2 х26ер 3е6г2 Мифтахетдин А7мулланы8 “Баш7орттарым, у7ыу к2р2к!” ши4ырын 30йл2п ишеттер2бе6.
Баш7орттарым, у7ыу к2р2к!
Баш7орттарым, у7ыу к2р2к, у7ыу к2р2к
Арабы66а на6андар к1п, у7ыу 3ир2к.
А84ыра айыу6ан Уралда4ы 7ур77андай,
Эй, ту4андар, на6анлы7тан 7ур7ыу к2р2к!
Илтифат ит: у7ыу6алыр ш2раф2тт2р,
Я3иллы7тан кил2 ятыр 6ур афатт2р.
У7ы4андар к1кк2 осор, 4ыу6а й060р,
Ю7тыр унда 21ли2лек, к2рам2тт2р.
У7ы4ан4а был донъяла ж2л2л булыр,
Харам тиг2н к1п ш2й62р х2л2л булыр,
Ыры9, д21л2т шишм23ен асам ти328,
;илем-30н2р бер62н-бер 2м2л булыр.
Алты4а бер6е 7ушып, 3ан булмай,
С242тте ал4а бороп, т0н к0н булмай,
Беремлелек – ары9ландан к0сл0 батыр,
Шу4а атланмай, 3ине8 т0ш08 3ис 0н булмай.
4-се раунд.
Алып барыусы: Волчокты 2йл2ндереге6. Уйынсылар4а 7аршы ….. уйнай. (интерактив та7та аша у7ытыусы 3орау бир2)
№орау: Кинй2 Ары9лановты8 и8 я7ын ду9ы кем була?
Яуап Кинй2 Ары9лановты8 и8 я7ын ду9ы Салауат була.
Алып барыусы: Кинй2 32м Салауат 14 й2шт2н у7 ду9 булалар. Улар бер иш кейенеп т2 й0р0г2н, ар7аларында й2й2 мен2н у7тар бул4ан. Кинй2 – б2л2к2й буйлы, тулы малай бул4ан, 2 Салауат – о6он буйлы 32м ки8 яурынлы. Улар аттар6а сабышыр4а, 3ыу инерг2, балы7 тотор4а, бур3ы7 аулар4а ярат7ан. Улар 3у84ы к0нд2рг2 тиклем бер-бере3ен2 то4ро ду9 булып 7ала. ?ай3ы бер сы4ана7тар буйынса, Салауатты 7от7арыр4а тел2п, Кинй2 1леп 7ала. Ошо к0нд2н башлап Салауатты8 сыбырт7ынан 7ал4ан э662ре т1гел, 2 й0р2ге 3ы6ла4ан. Салауат сыбырт7ы мен2н ту7мал4андан 3у8 а8ын ю4алтып 3аташ7ан са7та бына нинд2й 31662р 7абатла4ан: «!лде Кинй2 – б0т23е л2 ю77а сы7ты. Быса7 тотоп пуля а9тына ташланырлы7 ю7 бит егетт2р! !лм2, Кинй2! Ду9! Ту4аным! Кинй2!»
2 х26ер музыкаль ту7талыш. (бер у7ыусы баш7орт халы7 к0й0н 7урай6а уйнап ишеттер2)
5-се раунд.
Алып барыусы: Волчокты 2йл2ндереге6. Уйынсылар4а 7аршы Ермолаево ауылыны8 1- се 3анлы урта д0й0м белем бире1 м2кт2бене8 у7ыусылары уйнай. (ТЕЛЕМОСТ - у7ыусылар интернет аша б2йл2нешк2 ин2 32м 3орау бир2л2р)
№аумы3ы4ы6, у7ыусылар, 3е66е экрандар аша к1ре1ебе6г2 бик шатбы6. №е6 интеллектуаль уйынында 7уна7та.
№орау: Кинй2 Ары9ланов7а арнал4ан музей 7асан 32м 7ай6а асыла?
Яуап 2001 йылды8 7 июленд2 2-се Кинй2абы6 ауылында Кинй2 Ары9ланов исеменд2ге музей асыла.
6-сы раунд.
Алып барыусы: Волчокты 2йл2ндереге6. Уйынсылар4а 7аршы …..уйнай. (интерактив та7та аша у7ытыусы 3орау бир2)
№орау: Нис2нсе йылда 32м 7ай6а Кинй2 Ары9ланов7а арнал4ан тарихи-м262ни комплекс асыла 32м скульпторы кем?
Яуап 2003 йылды8 й2йенд2, Кинй2 батыр6ы8 тыуыуына 280 йыл тулыу ай7анлы, элекке беренсе Кинй2абы6 ауылы урынында, скульптор 0лф2т ?оба4ошов проекты буйынса, тарихи-м262ни комплекс асылды.
Алып барыусы: " х26ер музыкаль ту7талыш. 8 класс у7ыусы3ы Й06либаев Рудольф баянда баш7орт халы7 к0й0н уйнап ишеттерер.
7-се раунд.
Алып барыусы: Волчокты 2йл2ндереге6. Уйынсылар4а 7аршы ….. уйнай. (интерактив та7та аша у7ытыусы 3орау бир2)
№орау: Кинй2 Ары9ланов7а арнал4ан беренсе 32йк2л 7асан 32м 7ай6а асыла? Скульпторы кем?
Яуап 2007 йылды8 13 июленд2 2-се Кинй2абы6 ауылында Кинй2 Ары9ланов исеменд2ге беренсе 32йк2л асыла. Уны8 скульпторы - Наталья Куликова.
Алып барыусы: 2 х26ер 9 А класс у7ыусы3ы Карякина Кристина был ши4ыр6ы8 рус телен2 т2ржем23ен 30йл2п ишеттер2.
8-се раунд.
Алып барыусы: Волчокты 2йл2ндереге6. Уйынсылар4а 7аршы ….. уйнай. (интерактив та7та аша у7ытыусы 3орау бир2)
№орау: Кинй2 Ары9ланов7а арнал4ан икенсе 32йк2л 7асан 32м 7ай6а асыла? Скульпторы кем?
Яуап Кинй2 Ары9ланов7а арнал4ан икенсе 32йк2л 2007 йылды8 27 октябренд2 К0й0рг26е районыны8 Ермолаево ауылында асыла. Скульпторы -
9-сы раунд.
Алып барыусы: Волчокты 2йл2ндереге6. Уйынсылар4а 7аршы ……уйнай. (интерактив та7та аша у7ытыусы 3орау бир2)
№орау: Кинй2 Ары9ланов7а арнал4ан беренсе 31р2т 7ай6а 32м 7асан донъя к1р2? Авторы кем?
Яуап Кинй2 Ары9ланов7а арнал4ан беренсе 31р2т )ф0 7ала3ында билд2ле баш7орт р2ссамы – Фл1р Исма4илев тарафынан 2009 йылды8 август айында донъя к1р2. №1р2тте8 исеме – “Кинй2 Абы6 Ары9лан”.
10-се раунд.
?ара й2шник:
Алып барыусы 3орау бир2: Баязит Бикбай6ы8 «Салауат» драма3ын и9к2 т0ш0р0г06. Салауатты яу4а о6ат7ан са7та 2мин2 у4а ним2 бир2?
Яуап Салауатты яу4а о6ат7ан са7та 2мин2 у4а а7 еп мен2н а7 яулы7 бир2. (?ара й2шникт2н а7 еп мен2н а7 яулы7 сы4арып к1р32те1)
Алып барыусы: №е66е8 и4тибары4ы64а Баязит Бикбай6ы8 «Салауат» драма3ынан 060к.
?урай мо8о я84ырай.
Автор: "мин2 а7 еп алып, Салауатты8 барма4ына урай, а7 яулы7 бир2. Унан к1реп, баш7а 7ы66ар 6а кит23е егетт2рг2 шуны у7 эшл2й62р. (Автор 31662р 2йт2, 2 у7ыусылар с2хн2л2штер2).
?ы66ар:
Салауат: Р2хм2т, "мин2м. (Салауат 2мин2не ма8лайынан 1б2)
11-се раунд.
Алып барыусы: Волчокты 2йл2ндереге6. Уйынсылар4а 7аршы ….. уйнай. (интерактив та7та аша у7ытыусы 3орау бир2)
№орау: К1ренекле тарихи ш2хес, баш7орт хал7ыны8 милли геройы Кинй2 Ары9ланов образы 262би2тебе662, с2н42тт2 лайы7лы са4ылдырылды. №орау - нинд2й прозаик Кинй2 тура3ында 292р я64ан?
Яуап Талантлы я6ыусы ;2ли Ибра3имов “Кинй2” исемле 0с китаптан тор4ан романын ижад итк2н.
Алып барыусы: Емельян Пугачев ет2кселегенд2ге 1773-1775 йылдар6а4ы Кр29ти2нд2р 3у4ышы Р2с2й тарихында 7аршылы7тар6ы8 7ыр7ыулы4ы, ирек, ер, власть 0с0н к0р2шт2 баш к1т2рг2н халы7ты ойоштороу д2р2ж23е, уны8 социаль ынтылыштарын билд2л21, килешм21с2нлек буйынса и8 6ур 3у4ыш булып тора. Бына ошо ысынбарлы7ты бе66е8 к16 алдыбы64а ;2ли Ибра3имов 16 романында килтереп ба9тыра ал4ан. №е66е8 и4тибары4ы64а “Кинй2” романынан 060к.
12-сы раунд.
Алып барыусы: Волчокты 2йл2ндереге6. Уйынсылар4а 7аршы ….. уйнай. (интерактив та7та аша у7ытыусы 3орау бир2)
№орау: Нинд2й режиссер Кинй2 тура3ында телевизион фильм сы4ар4ан?
Яуап Режиссер 2мир 2бдр2з27овты8 “Кинй2” исемле к1п сериялы телевизион фильмын тамашасылар 6ур 7ыуаныс мен2н 7аршы алды.
Алып барыусы: Волчокты 2йл2ндереге6. Уйынсылар4а 7аршы ….. уйнай. (интерактив та7та аша у7ытыусы 3орау бир2)
13-сы раунд.
№орау: Кинй2 Ары9лановты8 нис2 бала3ы бул4ан? Кинй2 Ары9лановты8 нинд2й данлы ей2нд2рен, ту4андарын бел23еге6?
Яуап Кинй2 Ары9лановты8 №ел213ен, ?уж2хм2т, Р2хм2тулла 32м С24ит исемле улдары бул4ан. Кинй2 ауылы илебе6г2 0с Советтар Союзы Геройы бирг2н бик 3ир2к ауылдарыбы66ы8 бере3е. Бына ул 7а3армандарыбы66ы8 исемд2ре - ;2фи2тулла Ары9ланов, С2лм2н Биктимеров, Х2с2н ;2йсин.
Алып барыусы: Ике быуаттан ашыу инде баш7орт милли батыры Кинй2 Ары9ланов 32м уны8 х2рби батырлы7тары тура3ында4ы х2тир2 быуындан-быуын4а тапшырылып кил2. ?ы64аныс7а 7аршы, уны8 тормошоно8 к1п кен2 битт2ре билд23е6 2ле, л2кин уны8 ха7ында4ы и9т2лек 3аман да й2ш2й.
Йом4а7лау.
Алып барыусы: Шулай итеп, б0г0нг0 уйында у7ыусылар ... , 2 у7ытыусылар ... м2р2й йый6ы. Тим2к (у7ыусылар й2ки у7ытыусылар) команда3ы е8еп сы7ты. 2 х26ер и8 7ы6ы7лы 3орау авторын билд2л21 ва7ыты килеп етте. Нисек уйлай3ы4ы6, кем е8де? (яуаптар).
Баш7ортостанды8 азатлы7 ха7ына 41мерен й2лл2м2г2н 7а3арман й0р2кле б0й0к к0р2шсе, Кр29ти2нд2р 3у4ышыны8 легендар геройы Кинй2 Ары9лановты8 легендар исеме, быуындар6ан быуындар4а к1сеп, ил х2теренд2 м28гелек урын ал4ан. Кинй2 абы6… Был исем Алдар, Батырша, Салауат Юлаев исемд2ре 3ыма7 у7, ил, халы7 м2нф242тен2 то4роло7 символы булып, 32р баш7ортто8 й0р2к т1ренд2 й2ш2й.
?26ерле у7ыусылар, килг2н 7уна7тар, шуны8 мен2н бе66е8 интеллектуаль уйыныбы6 тамам. Уйында 7атнаш7ан барлы7 у7ыусылар4а ла 6ур р2хм2т.