Урок на тему Орта?асырлы? ?аза?стан ?алалары.
ТаKырыбы : ОртаCасырлыK JазаKстан Kалалары. СабаKтыS маKсаты :Білімділік :Орта Cасырда ™мір с_рген JазаKстан Kалалары, олардыS саяси -‰кімшілік Kызметі, Kала KaрылысыныS ерекшеліктері туралы білім беру. ДамытушылыK :Салыстыра отырып, Kала м‰дениеті туралы т_сініктіS Kалыптасуы,к™шпелілік ж‰не отырыKшылыK арасындаCы айырмашылыKтарын таба білуге даCдыландыру.Жеке ж‰не aжымдыK жaмыс істеу даCдыларын Kалыптастыра отырып, танымдыK Kасиетін дамыту. Т‰рбиелік :М‰дениет туралы т_сініктерін, Kалыптастыру, эстетикалыK т‰рбие беру. М‰дени мaраларымызды KорCауCа т‰рбиелеу. К™рнекілік: Орта CасырлыK Kалалар туралы деректер,JазаKстан картасы, Jала б™ліктерініS кестесі,слайдтар. СабаKтыS барысы: `йымдастыру кезеSі:оKушылармен с‰лемдесу,т_гелдеу. ОKушыларды топпен отырCызып, сергіту с‰тін aйымдастыру. ЖаSа сабаKты ™ткен таKырыппен «JазаK елініS ежелгі Cалымдары» таKырыбымен тікелей байланыстырамын. «Кім тез табады?» кестесін ойын т_рінде ™ткіземін Ол _шін кесте жасап,CалымдардыS аты-ж™нін жазып, KалCан баCанды бос Kалдырамын,оKушыларCа осы кестедегі сaраKтардыS жауабын KаCаз Kиындыларына жазып, араластырып топтарCа б™ліп беремін,‰р CалымныS Kарама-Kарсы б™лігін бос б™лшегіне апарып, жабыстыруы керек.
Bалымдар
™мір с_рген жылы
ТуCан жері
ЕSбегініS аты
Не туралы айтылады?
Ж_сіп БаласаCaн
Махмaт JашKари
Ахмет Йасауи
€л-Фараби
Отырар KаласындаCы ірі кітапханамен ‰йгілі екенін,сол заманCы Kала м‰дениетініS к™рсеткіші деп ,б_гінгі «Орта CасырлыK JазаKстан Kалалары»деген таKырыппен байланыстырамын. ЖаSа сабаKтыS барысы: Жоспары: 1 JалалардыS пайда болуы, 2 Jала б™ліктері мен олардыS Kызметі 3 JазаKстан KалаларыныS орналасу картасы АрхеологиялыK зерттеулер VI-X Cасырда JазаKстан аумаCында Kала м‰дениеті жаKсы дамып,™ркендегенін к™рсетеді. Орта Cасырларда Т_ркістан, Тараз Шу ™Sірлерінде Kол™нер мен сауда ж‰не м‰дениеттіS шоCырланCан орталыKтары –Kалалар Kалыптасты. Бaл Kалалар ертеде шаCын елді мекен ретінде салынып, бірте-бірте KаланыS к™лемі мен халKы саны к™бейіп,ірі орталыKтарCа айналды.JазаKстан аумаCында алCашKы Kалалар бaдан екі жарым жыл бaрын салынCан екен. Орта Cасырлю°ыK Kалалар негізгі _ш б™ліктен тaрCан. Олар: орда (цитадель),шахристан,рабат деп аталады. Т™мендегі кестені пайдаланып, олардыS Kызметін к™рсетеді.
Jала
1.Орда (цитадель)-патша сарайы мен ‰кімшілік басKару органдары орналасKан орталыK б™лігі.
2. Шахристан-Kызметкерлер,яCни кіші билеуші топ ™кілдері саудагерлер мекен ететін KаланыS ішкі б™лігі
3.Рабат-еSбекші халыK мекен ететін KаланыS сыртKы б™лігі.
Орта CасырлыK JазаKстан Kалалары халKыныS саны мен к™лемі ‰р т_рлі болды. Орта CасырлыK Kалалар хандар мен сaлтандардыS меншігінде еді. СондыKтан олар Kалаларында сауда орындары мен моншалар салуCа м_дделі, себебі бaл олардыS негізгі табыс к™зі еді. Мысалы: Отырар Kаласында к™пшілікке арналCан монша салынCан.МоншаныS едені кірпіш таKталармен т™селген, моншаны Kыздыру _шін еден астынан жылу ™ткізгіш каналдар ж_йесі ж_ргізілген. Т_ркістан KаласыныS ежелгі атауы Йассы,ол Kазргі Шымкент Kаласынан 225 шаKырым жерде орналасKан. Т_ркістан –«т_ріктер мекені» деген маCынаны білдіреді.Мaнда Kасиетті Jожа Ахмет Йасауи кесенесі орналасKан. Т_ркістан Есім ханныS тaсынан бастап KазаK хандыCыныS астанасы болCан. Б_гінгі к_ні бaл жер KазаKтардыS рухани орталыCына айналып отыр. Тараз-орта Cасырда экономикасынан жоCары болCан,сонымен бірге к™пестер Kаласы болCан Тараз KаласыныS осы д‰уірде алатын орны ерекше .МaндаCы тарихи ескерткіштер ™з заманыныS тамаша туындылары болып саналады. СыCанаK Сырдария ™зені бойында орналасKан Kала.,JыпшаK мемлекетініS саяси ж‰не м‰дени орталыCы Дешті JыпшаKтыS сауда айлаCы деген атKа ие болCан. Jазіргі кездегі Jызылорда облысыныS территориясы. 1-топ Йассы (Т_ркістан ) Kаласы туралы м‰ліметтер береді. 2-топ Орта CасырлыK СыCанаK- Kаласы туралы м‰лімет береді 3-топ Орта CасырлыK Тараз Kаласы туралы м‰лімет береді. Топ бойынша оKушыларCа тапсырмаларды орындау _шін к™мекші Kaралдар беріледі €бір топ ™здеріне берілген тапсырмалар бойынша ізденеді мaCалімге баяндап береді. Jорытындылау : 3-топKа ™здері зерттеген Kаланы суретке т_сіріп, KорCау. ^йге тапсырма :25 таKырыпты оKу мазмaндау, ™зін -™зі тексеру тесті,сaраKKа жауап жазу, Орта CасырлыK KалаларCа байланысты м‰ліметтер ‰келу.
15