Саба?ты? та?ырыбы: К?ш моменті. Айналатын денені? тепе-те?дігі. Саба?ты? ма?саты: 1. Білімділік ма?саты: о?ушылар?а ?ылыми т?рде та?ырыпты? мазм?нын ашу. 2. Дамытушылы? ма?саты: о?ушыларды? логикалы? пайымдылы?ын жетілдіру. 3. Т?рбиелік ма?саты: о?ушылар
Балгабаева Сымбат Жумабековна
Алматыобласы
СарKан ауданы
JарCалы ауылы
JарCалы орта мектебі
87754493657
[ Cкачайте файл, чтобы посмотреть ссылку ]
7 сынып
СабаKтыS таKырыбы: К_ш моменті. Айналатын дененіS тепе-теSдігі.
СабаKтыS маKсаты:
Білімділік маKсаты: оKушыларCа Cылыми т_рде таKырыптыS мазмaнын ашу.
ДамытушылыK маKсаты: оKушылардыS логикалыK пайымдылыCын жетілдіру.
Т‰рбиелік маKсаты: оKушыларды ынталандыру.
СабаKтыS т_рі: кіріктірілген сабаK.
СабаKтыS ‰діс-т‰сілдері: лекция, сaраK-жауап, салыстыру
СабаKтыS к™рнекіліктері: компьютер, электронды оKулыK, плакаттар, суреттер,
СабаKтыS барысы:
І. ДК. `йымдастыру кезеSі:
1. С‰лемдесу;
2. ОKушыларды т_гендеу;
3. Сынып болмесініS тазалыCын тексеру;
4. ОKушылардыS сабаKKа дайындыCын тексеру (жaмыс орны, отырыстары, сыртKы т_рлері);
5. ОKушылардыS назарын сабаKKа аудару.
ІІ. ДК. ^й тапсырмасын тексеру, Kайталау.
А) теориялыK білімдерін тексеру.
€) практикалыK тапсырмаларын тексеру.
Б) есептерін тексеру.
ІІІ.ДК Білімді жан-жаKты тексеру.
Энергия дегеніміз Kандай шама?
Жaмыс пен энергияныS бірліктері Kандай?
ЭнергияныS Kандай т_рлері бар?
ПотенциалдыK энергияны сипаттайтын Kандай Kасиеттері бар?
^йкеліс к_ші бар болса, механикалыK энергия саKатала ма?
ІV. ДК. ЖаSа материалды KабылдауCа ‰зірлік, маKсат Kою.
МaCалім сабаKтыS маKсатымен таныстырып ™теді.
V. ДК.ЖаSа материалды меSгерту:
1. Айналу осі бар денелердіS тепе-теSдік шартын аныKтау _шін к_ш моменті деген aCым енгізіледі. Бaл aCымды т_сіндіру _шін айналатын дененіS Kарапайым т_рі иіндікті (рычагты) KарастырайыK. JозCалмайтын тіреудіS немесе біліктіS (осьтіS) т™Sірегінде айнала алатын кез келген дене иіндік (рычаг) деп аталады.
Т™мендегі суретте к™рсетілгендей иіндікке екі к_ш: B1 ж‰не B2 ‰рекет етеді. ИіндіктіS айналу осі ™тетін О н_ктесін тіреу н_ктесі деп атайды. АА1 ж‰не ВВ1 т_зу сызыKтар бойымен B1 ж‰не B2 к_штері орналасKан. Тіреу н_ктесінен к_штер орналасKан т_зулерге т_сірілген перпендикулярдыS aзындыCын к_ш иіні деп атайды. Суретте B1 к_шініS иіні d1=OC, ал B2 к_шініS иіні d2=OD болып табылады.
А В
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·1 B1
Т_сетін к_штіS ™з к_ш иініне к™бейтіндісі к_ш моменті деп аталады: M=F*d
К_ш моментініS бірлігі _шін иіні 1 метрге теS 1Н к_штіS моменті алынады. Ол Н*м деп белгіленеді. 1 Н*м= 1Н*1м
К_ш сияKты, к_ш моенті де векторлыK шама. ОныS баCыты т_скен к_штіS баCытымен с‰йкес келеді. Суреттегі B1 к_шініS моменті M1=F1*d1 B2 к_шініS моменті: M2=F2*d2
М1 моменті иіндікті саCат тілі KозCалысына Kарама-Kарсы баCытта бaруCа тырысады. М2 моменті, керісінше, саCат тілі KозCалысымен баCыттас ‰сер етеді.
Иіндік тепе-теSдікте тaруы _шін саCат тілі ж_рісіне баCыттас к_ш моменті саCат тілі ж_рісіне кері баCыттас к_ш моментіне теS болу керек. М1=М2
АйтылCан т‰жірибелерден мынадай моменттер ережесі деп аталатын Kорытынды туындайды: айналатын дененіS тепе-теSдігін саKтау _шін, денені саCат тілі ж_рісіне баCыттас айналдыратын к_ш моменттерініS Kосындысы оны саCат тілі ж_рісіне Kарсы баCытта айналдыратын к_ш моменттерініS Kосындысына теS болуы керек. Екінші с™збен айтсаK: біліктіS оS жаCындаCы к_штердіS к_ш моменттерініS Kосындысына теS болуы керек.
Моменттер ережесі
Архимед иіндер ережесін таCайындаCаннан бері, бaл ереже бастапKы нaсKада 1900 жыл айтылып келді. Тек Kана 1687 жылы француз Cалымы П. Вариньон к_ш моменті туралы т_сінікті пайдаланып, оCан жалпылама к™рініс берді.
[ Cкачайте файл, чтобы посмотреть ссылку ] деп, к_штіS иінге к™бейтіндісіне теS физикалыK шаманы айтады. M = Fl, мaндаCы,
М к_ш моменті, F к_ші, l к_ш иіні. Егер саCат тілшесініS баCытымен KозCалысKа келтіретін к_ш моменті, оны кері баCытта айналдлыратын к_ш моментіне теS болса, рычаг тепе-теSдік к_йде болатындыCын д‰лелдейік, яCни M1 = M2.
Бaл тепе-теSдікті д‰лелдеу _шін (20.1) ™рнекті пайдаланамыз. ПропорцияныS Kасиетін пайдаланып (пропорцияныS шеткі м_шелерініS к™бейтіндісі олардыS орта м_шелерініS к™бейтіндісіне теS), бaл ™рнекті мынадай т_рде жазуCа болады.F1l1 = F2l2.
БіраK, F2l2 = M2 к_йентені саCат тілшесініS баCытына алып келетін к_ш моменті (50-суретті Kара), ал F1l1 = M1 к_йентені саCат тілшесіне Kарсы баCытына келтіретін к_ш моменті. Сонымен M1 = M2. Олай болса тепе-теSдік д‰лелденді.
(21.2) ™рнек моменттер ережесін аныKтайды (к™рсетеді). 53-суретте кескінделген денені мысал ретінде келтіруге болады. Бaл ереже бекітілген ™с т™Sірегінде айналысKа т_се алатын кез келген Kатты денелер _шін орындалады. Kатты дененіS айналыс ™сі сызба жазыKтыCына перпендикуляр О н_ктесі арKылы ™теді. Бaл жаCдайда F1 к_штіS иіні l1 айналыс ™сінен к_штіS ‰сер ету сызыCына дейінгі KашыKтыK.
Жалпы к_ш моменті былайша аныKталады. Алдымен к_штіS ‰сер ету сызыCы ж_ргізіледі. Одан соS айналыс ™сі ™тетін О н_ктеден к_ш сызыCынан перпендикуляр ж_ргізіледі. Осы перпендикулярдыS aзындыCы берілген к_штіS иіні болып табылады. К_шті иінге к™бейтіп, айналыс иініне Kатысты к_ш моментін аныKтаймыз.
К_ш моменті к_штіS айналдырушы ‰серін сипаттайды. Бaл ‰сер к_шпен бірге оныS иініне т‰уелді. Мысалы, есікті ашарда айналыс ™сінен м_мкін болCанша _лкен KашыKтыKKа к_ш т_сіруге aмтыламыз. Шамалы к_ш, _лкен момент тудырады, н‰тижесінде есік жеSіл ашылады. ТопсаCа Kысым т_сіріп оны ашу ‰лдеKайда Kиын, сол сияKты (гайканы) бaрандалы т_йіндемені aзын кілтпен оSай аCытуCа болады, бaранданы кеS тaтKалы бaрCышпен шыCарып алуCа болады т.б.
ХалыKаралыK ж_йеде к_ш моментініS бірлігі ньютон-метр (1 Н · м). Бaл иіні 1 м болатын 1 Н к_штіS моменті.
VІ. ДК. ОKытылып отырCан оKу материалын KабылдаудаCы оKушы т_сінігін тексеру.
§69 дайындыK сaраKтарын талдау.
К_ш моменті дегеніміз не?
Иіндік дегеніміз не?
Моменттер ережесі?
VІІ. ДК. ОKытылып отырCан оKу материалын бекіту немесе даCдыландыру жaмыстарын ж_ргізу.
Есеп шыCарту.
Есептер жинаCына №504, 506, 512 жаттыCуларды орындаймыз.
VIІI.ДК. БаCалау. ^й тапсырмасын беру: §69 дайындыK сaраKтары,
Рисунок (43)Рисунок 5Описание: C:\Users\RABOTA\Documents\Scanned Documents\Рисунок (43).jpgРисунок 6Описание: C:\Users\RABOTA\AppData\Local\Microsoft\Windows\Temporary Internet Files\Content.Word\20160201_125209.jpgРисунок 7Описание: C:\Users\RABOTA\AppData\Local\Microsoft\Windows\Temporary Internet Files\Content.Word\20160201_125216.jpg15