Саба?ты? та?ырыбы: Біріккен с?здер мен кіріккен с?здер

Оқу ісінің меңгерушісі: Жармуханов А.К
Күні: 3.10.2016
Сынып: 6 «а», «ә»
Пәні: Қазақ тілі
Сабақтың тақырыбы: Біріккен сөздер мен кіріккен сөздер
Сабақтың мақсаты:
Білімділік : Біріккен сөздер туралы тақырыпты түсіндіру. Оқушылардың теориялық және іс - тәжірибешілік (практикалық) білім дәрежесін анықтау.Тәрбиелік : Шәкірттерді өздігінен ой еңбегімен шұғылдануға, шапшаңдыққа баулу..Дамытушылық: Оқушылардың сөйлеу мәнерін, логикалық ойын дамыту. шығармашылық ізденіс қабілетін дамыту, ойлау белсенділігін арттыру.
Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгеруСабақтың өту әдісі: Сын тұрғысынан ойлау, талдау, сұрақ-жауап. Оқулықпен жұмыс.Сабақ көрнекілігі: Тақырыпқа арналған сызба, кеспе карточкалар
І.Ұйымдастыру кезеңі.
1.Сәлемдесу.
2.Сыныптың тазалығына назар аудару.
3.Оқушылардың назарын тақтаға аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.
52,53 -жаттығу.
Сұрақ-жауап:
1.Сөздер құрамына қарай нешеге бөлінеді
2.Дара сөз дегеніміз не?
3.Күрделі сөз дегеніміз не? Оларға қандай сөздер жатады?
ІІІ.Жаңа тақырып: Біріккен сөздер мен кіріккен сөздер
2182495104140Біріккен сөздер
00Біріккен сөздер

2978012137160
24447531750Түбір тұлғасын сақтап біріккен сөздер
00Түбір тұлғасын сақтап біріккен сөздер
406143131943Түбір тұлғасы өзгеріп кіріккен сөздер
00Түбір тұлғасы өзгеріп кіріккен сөздер

2828980852830195433775344
120840516593Аяқдоп
00Аяқдоп
4061432106211Биыл ( бұл+жыл)
00Биыл ( бұл+жыл)

1118870168275Жолбарыс
00Жолбарыс

406082583820Тоқсан (тоғыз+он)
00Тоқсан (тоғыз+он)

949960166370Сегізаяқ
00Сегізаяқ

406019060960Түрегелу (тұра+келу)
00Түрегелу (тұра+келу)

Екі я оданда көп түбірлер бірігіп ,тұтас бір ұғымды білдіретін күрделі сөздер біріккен сөздер деп аталады.
Қазақ тілінде біріккеен сөздердің жасалуы төмендегідей:
1.Біріккен сөздер:
Құрамына енген түбірлердің тұлғалары сақталған сөздер 2.Кіріккен сөздер:
Құрамындағы түбірлердің тұлғалары сақталмай, дыбыстық өзгерістерге ұшыраған сөздер.
Мысалы:Асқазан, саңырауқұлақ, орынбасар, өнертапқыш, балабақша, қолтаңба,т.б. Мысалы: Бүгін (бұл күн): бірінші сөздегі ұ екінші сөздің әсерінен жіңішкеріп, ү-ге айналған, л дыбысы түсіп қалған, ү-нің әсерінен к ұяңданып,г-ге айналған (бұл-бү+күн-гүн)
Биыл (бұл және жыл), жаздыгүні (жаздың және күні), түрегелді (тұра және келді)
-Аң,құс,жәндік атаулары: Мүйізтұмсық, аққұтан,иманжапырақ, қосаяқ, тасбақа, егеуқұйрық, жолбарыс, көкқұтан, текесақал, алабота, аққу.қарақұрт , итмұрын,
-географиялық атаулар:
(жер,су аттары) Жетісу, Темірқазық, Жайлаукөл, Шиліөзен ,Сырдария, Ақбозат, Көкбозат, Сарысу, қызылорда, Әулиеата, Алакөл, Жетіқарақшы
-кісі аттары: Қойшыбек, Нұрмұхаммед, Гүлбаршын, Гүлдариға, Үлмекен,Ұлбала, Нұрдана,Айжан,
-ауру аттары: Көкжөтел, қарасан, сарысу, соқырішек, шорбуын, қылтамақ,
-дене мүшелері: Сегізкөз, ұлтабар, асқазан, тоқішек, мойыномыртқа, тазқарын,
-ойын атаулары: Айгөлек, көкпар, соқыртеке, бесқақпай, ханталапай, алтыбақан, ақсүйек, доптаяқ
-ән,күй,өлең аттары: «Сарыарқа», «Дайдидау», «Сегізаяқ», «Сарыжайлау», «Қараторғай», «Кісенашқан»
-қоғамдық өмірге,күнделікті тұрмысқа байланысты әртүрлі атаулар: Автобекет, қолбасшы, қайынаға, ақсақал, кәсіпорын, шекара, еңбеккүн, отағасы.
-мезгілге байланысты атаулар: Биыл, қыстыгүні, жазғытұрым, бірсігүні.
-белгісіздік,болымсыздық мәндегі атаулар: Әркім, әлдене, ешқашан, ешбір.
ІV.Кітаппен жұмыс .
55-жаттығу.
Біріккен сөздер Кіріккен сөздер
Алтыбақан, қосаяқ, Айнамкөз, желмая, кемпірқосақ,Жаңақорған, Екібастұз, Қызылжар, Қартбай, Болатбек, Ақайша, пікірталас, сенімхат, Нұрғиса, төраға, қолжазба, қолтаңба, түпнұсқа, Тайбурыл Тоқсан, Ботагоз, Бегәлі, Өмірзақ, белбеу.әнеугүні,биыл, Қазанғап, жаздыгүні,
56-жаттығу. Әдебиет , география, биология, тарих оқулықтарын пайдалана отырып, біріккен сөздердің жасалуына мысалдар жазыңдар.
-Аң,құс,жәндік атаулары: Мүйізтұмсық, аққұтан,иманжапырақ, қосаяқ, тасбақа, егеуқұйрық, жолбарыс, көкқұтан, текесақал, алабота, аққу.қарақұрт , итмұрын,
-географиялық атаулар:
(жер,су аттары) Жетісу, Темірқазық, Жайлаукөл, Шиліөзен ,Сырдария, Ақбозат, Көкбозат, Сарысу, қызылорда, Әулиеата, Алакөл, Жетіқарақшы
-кісі аттары: Қойшыбек, Нұрмұхаммед, Гүлбаршын, Гүлдариға, Үлмекен,Ұлбала, Нұрдана,Айжан,
-дене мүшелері: Сегізкөз, ұлтабар, асқазан, тоқішек, мойыномыртқа, тазқарын,
-ойын атаулары: Айгөлек, көкпар, соқыртеке, бесқақпай, ханталапай, алтыбақан, ақсүйек, доптаяқ
-ән,күй,өлең аттары: «Сарыарқа», «Дайдидау», «Сегізаяқ», «Сарыжайлау», «Қараторғай», «Кісенашқан»
-қоғамдық атаулар: Автобекет, қолбасшы, қайынаға, ақсақал, кәсіпорын, шекара, еңбеккүн, отағасы. Саябақ, әуежай, төлемақы, айыппұл
57-жаттығу. Берілген сөздерді қатыстырып сөйлем құраңдар. Дыбыстық өзгеріске ұшыраған түбірлерге назар аударыңдар.Қандай дыбыстық заңдылыққа сүйеніп тұрғанын айтыңдар.
Үлгі: Асан он сегіз жасқа толғанда төлқұжат алады.Атам күнде баспасөз Баспасөз мерзім сайын халық арасына жаңалықтар таратып отырады.
V.Сабақты бекіту.
Сұрақ –жауап:
1.Біріккен сөздер дегеніміз не? (ережесі мысалы)
2.Кіріккен сөздер дегеніміз не? (ережесі, мысалы)
3.мысалдар айту.
VІ.Үйге тапсырма:
38-бет: 59-жаттығу.
54-бет: 43-жаттығу.