Та?ырыбы: Дене салма?ы. Салма?сызды?
Ө.Жаңабаев атындағы орта мектеп коммуналдық мемлекеттік мекемесі
Тақырыбы: Дене салмағы. Салмақсыздық
(10 а сынып)
Пән иесі: Бердібаева Рима
2014 жыл
Сабақ тақырыбы: Дене салмағы. Салмақсыздық.
Сабақ мақсаты:
Танымдық: Оқушының танымдық әрекетін ұйымдастыра отырып, салмақ күшін және оның өзггеру жылдамдығын бізді қоршаған денелерді бақылау арқылы дұрыс түсінуге баулу.
Дамытушылық: Проблемаларды шешу барысында оқушыларды шешу барысында оқушының ойлау, пайымдау, сараптау, зерделеу сияқты танымдық әрекетін дамыту.
Тәрбиелік: Өз бетінше тұжырым жасауға, ізденімпаздыққа, өз білімдерінің нәтижесін бағалай білуге үйрету.
Сабақ типі: Шығармашылық ізденісі арқылы жаңа тақырыпты меңгеруі.
Сабақ формасы: Жекелей, топтық, ұжымдық.
Сабақ түрі: Дәстүрлі емес сабақ.
Сабақ көрнекілігі: Интерактивті тақта, бейне камера, слайдтар, демонстрация көрсетуге арналған құрал, диномометр, жүк.
Сабақтың әдіс-тәсілі: Оқушылардың өз бетінше тапсырма орындауы, шығармашылық ізденістері .
Сабақта қолданған пед технологиялар: дамыта оқыту, проблемалық оқыту,тірек сызба
Пән аралық байланыс геометрия пәні.
Сабақ жоспары:
1.Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, түгендеу, психологиялық ахуал туғызу.
2.Сабақ өтілу барысы:
Сабақ жоспарымен таныстыру.
1.Үй тапсырмасын сұрау.
2.Жаңа сабақты меңгерту.
3.Жаңа сабақты бекіту.
4.Қорытындылау.
Жаңа сабақтың мақсаты: VII сыныпта алған білімін қолдана отырып, салмақ, салмақсыздық , асқын салмақ туралы түсініктерін кеңейту.
Үй тапсырмасын сұрау:
Бүкіл әлемдік тартылыс заңы қалай тұжырымдалады?
Гравитациялық тұрақтылық сан мәні, мағынасы?
Не себепті гравитациялық тұрақтыны астрономиялық бақылау арқылы анықтау мүмкін емес?
Ауырлық күші қандай күш?
Жер бетіндегі және һ биіктіктегі еркін түсу үдеуін қалай анықтайды?
Жердің жасанды серігі деген не?
Дене жердің жасанды серігі болу үшін қандай жылдамдық беру керек.
1. ІІ, ІІІ ғарыштық жылдамдық дегеніміз не?
9.Ньютонның І,ІІ,ІІІ заңының өмірде , табиғатта, техникада қолданылуына мысал келтіру
А-тобы тапсырмалары
1 Ньютонның 1-заңын айту мысал келтіру(ілулі тұрған лампы, тұрақты стенділер)
Б-тобына сұрақ
1. Францияда бір мүзей бар, онда жылтыр қорапшаның ішіндегі шарик айналып тұрады себебі не ?
Ньютонның бірінші заңы инерция заңы деп аталатынын білеміз Инерция-дененің тұрақты жылдамдығын сақтауы .
2. Өмірде инерцияның білініуіне мысал келтір.
Мысалы: қатты жүгіріп келе жатып бірден тоқтай аламаймыз, алдыға қарай еңкейіп барып тоқтаймыз
қатты шауып келе жатқан ат ,бағдаршамның алдына кенет тоқтаған машина т.б
бұл инерцияның салдары
С-тобына сұрақ
Инерцияның салдарынан қауіп қатерден қалай сақтануға болады осыған мысал келтіріңдер,
2.Қатты келе жатқан машинаның алдынан жүгіруге болмайды Машина кенет тежелгенде бірден тоқтай алмай 500 метрге дейін жүріп барып тоқтайды.
3.Бағдаршам ға қарай жүгі бар және жүгі жоқ машина келе жатыр жүгі жоқ машина бірінші тежегішін тежеу керек .
4. Машиналардың кузовында ара қашықтығын сақтау деген жазу тұрады.
Өзіміздің қосатынымыз
Адам биіктен секіргенде тұрақты жылдамдығын сақтау үшін аяғы жерге тигенде тізесін бүгеді. Сондықтан ол қатты жарақат алмайды.
Сол сияқты завод фабрикаларда станоктар бірден тоқтай алмайтындығы есепке алынады .
Қортынды : Жер бетінде еркіндік жоқ. Ауа бөгет жасайтындықтан дене тыныштықта болады.
Тыныштық бар: бірақ абсалют тыныштық жоқ себебі жер айналады.
Б-тобының тапсырмалары: Ньютонның 2-заңы
Тұжырымын айту формула жазу
Күш көп болса дене көп үдеу алады
Күнделікті өмірде волейбол, васкетбол,теннис ойнаганда білек күшін жұмсап денеге үдеу беріп бағытын өзгертеміз
А-тобы мысал келтіреді:
1.Құс судан шыққанда қатты сілкінеді. Күш көп жүмсағандықтан су тез түседі сол сияқты шаңды тез кетіру үшін таяқты қатты ұрамыз
2.Атқа мінген адам кең далада шапқанда желдің күшімен жылдамдық алады
С-тобына сұрақ
Дененің масса ауыр болса түсірілетін күште көп болады .Осыған мысал келтіру.
Үлкен қалаларда көпірлер қирап қалмау үшін тіреуіштерін жалпақ етіп жасайды. Заводтарда станок қойылатын тақтайдыда жалпақ етіп жасайды. Сонда дененің массасы ауыр болсада күш аз түседі. 2. Танкілердің массасы ауыр болғандықтан күштіде көп жұмсайды сондықтан танкілер соғыста ауыр қабырғаларды қирату үшін қолданылады
3.Циркте балуандар кеудесіне ауыр төс қойып балғамен ұрғызған Төс жалпақ етіп жасалғандықтан балуан ауырлықты сезбейді
Қортынды Өмірде қауып қтердің алдын алу үшін Ньютонның 2 -заңы үнемі ескеріледі
С-тобының тапсырамалары: Ньютонның 3-заңы
1Әсер және қарсы әсер деп аталады . ТҰжырымын айту формуласын жазу
2 Өмірде денелер әрекеттеседі Біз жүрг\енде жер бізді тебеді біз жерді тебеміз сондықтан қозғалып жылдамдық аламыз
Б-тобы мысал келтіреді
1.Су астындағы жәндіктер ішін суға толтырып алдыға жылжиды (медуза,сегіз аяқ) Су жәндікті итереді ,жәндік суды итереді.
2.4 Қүстар және ұшақ ұшқанда оларды ауа күштері итереді
А-тобы мысал келтіреді
1.Теңіздер, мұхиттар тәулігіне 2 рет тасиды. Көтеріліп басылады Ай жерді тартады және жер айды тартады.
2.Крыловтың мысалындағы Аққу,шаян ,шортан арбашаны қозғай алмағанын бәріміз білеміз. Себебі үш күш бір біріне бұрыш жасай бағытталғандықтан үш күш 0-ге тең сондықтан арбаша қозғалмайды
3.Ауыр шкафты қозғай алмаймыз себебі сен шкафты итерсен шкаф сені итереді
Қортынды
Жер бетінде әсер және қарсы әсер болмаса физика заңдылығы бұзылар еді
ІІ.Жаңа сабақтың жоспары.:
1.Дене салмағы.
2.Дене салмағының өзгеру жылдамдығы.
3.Салмақсыздық.
4.Асқын салмақ.
ІІІ. Жаңа сабақты меңгерту
Дененің Жерге тартылу салдарынан оның тірекке немесе аспаға әрекет ететін күші дененің салмағы-деп аталады
Тіреу үстіндегі немесе аспаға ілініп тұрған дене оларға қатысты тыныштық қалпын сақтаса, онда оның салмағы модульі бойынша ауырлық кұшіне тең:
Р = mg
Нютонның үшінші заңына сәйкес салмақ пен тіреудің реакция күші (серпімділік күші) табиғатты бірдей болып келетін әрекет және қарсы әрекет күштері болып табылады., яғни Р = -N
Дене мен тірек вертикаль жоғары қарай бағытталған үдеумен қозғалған кезде, мысалы, лифт үдеумен жоғары қарай көтерілгенде, дененің салмағы ауырлық күшінен артық.
Теңдеудің оське проекциясын жазайық:
mg-N = -ma;
N = mg+ma = m(g+a).
N = P болғандықтан,
P = m(g+a)
Тіректің а үдеуі төмен қарай бағытталған жағдайда удеу мен ауырлық күшінің Оу осьіне проекциясы теріс . Ендеше,
mg – N = ma.
Бұдан N = mg – ma = m(g-a)
Немесе P = m(g-a)
Үдеумен қозғалғанда дене салмағының артуын асқан салмақ-деп атайды
Мысалы ғарыш кемесінің Жер бетінен көтерілуі кезінде ғарышкерлер асқын салмаққа ұшырайды.Бұл кезде ғарыш кемесінің а үдеуі g еркін түсу үдеуінен бірнеше есе артық болады. Сол сияқты ұшақты тік шүйілу кезінде төменгі “өлі тұзақтан ”алып шығарда ұшқыш та асқын салмаққа тап болады.
Бұл кезде ұшақтың салмағы P = m(g+u2r) болады.
Дененің салмағы нөлге тең болатын күйі салмақсыздық деп аталады.
Ғарыш кемесінде орбита бойымен қозғалысы кезінде салмақсыздық күйі туындайды.
ІІ. Жаңа сабақты бекіту:
Оқушыларды топқа бөлініп, трек конспекті сызып, сол арқылы сұрақтарға жауап беру;
Жаңа тақырып бойынша деңгейлік есеп шығару.
формуласы
Анықтамасы
Өзгеру жағдайлары
Бағыты
САЛМАҚ
Өлшем бірлігі,белгіленуі
Табиғаты
Анықтамасы
Біліну жағдайлары
Мысал келтіру
Ғарышкердің жағдайы
САЛМАҚСЫЗДЫҚ
Есеп шығарту:
14-тапсырма
Жерде массасы 6 кг жәшік жатыр.Жәшіктің салмағы және оған түсірілген тіректің реакция күші неге тең? Күштердің бағытын көрсететін сызба салыңдар.
Көпірдің қисықтық радиусы 100 м. Автокөліктің массасы 2000 кг, көпірдің төменгі нүктесіндегі қозғалыс жылдамдығы 5 м/с. Осы нүктедегі оның салмағы қандай?
Сабақты қорытындылау.
Оқушы білімін бағалау.
Үйге тапсырма.
§ 16. Есептер жинағынан №38,39,40 есептер
Проблемалық сұрақ Шешу жолдары 1.Спутникті неге жерге жақын жіберуге болмайды?
2.Реактивті қозғалыс қандай қозғалыс?
3.Адамның бойы жүргенде ұзын, жатқанда не себепті қысқарады?
4.Ғарыш кемесі қалай аспанға ұшырылады?
5.Ғарышты ұшырудағы зиянды қалдықтардың зардабы.
Пән мұғалімі:Бердібаева Рима