Элективный курс по тувинскому языку Эдертигни канчаар бижиирил?

Муниципальное бюджетное образовательное учреждение средняя общеобразовательная школа №2 г.Шагонар Улуг-Хемского кожууна Республики Тыва
Рассмотрено Согласовано Утверждаю
на заседании ШМО ЗДУВР Директор школы
учителей родного языка
____ Кызыл-оол А.Ш. _____ Хөлчүк Ч.К. ______ Доржу У.Д.
Протокол №____ приказ №_____
«___»______2014г. «___»______2014г. «___»_______2014г.
Рабочая программа
По кружковой работе «Эдертигге канчаар белеткенирил?» в 9 классе
Среднее общее образование
Количество часов в неделю: 1
Базовый уровень
Учитель: Ажы Чойгана Васильевна
Программа разработана на основе Государственного стандарта, учебной программы по тувинскому языку и развитию связной речи для 9 классов.
Учебник: «Эдертиглер чыындызы 5-9 класстарга», под редакцией А.К.Ойдан-оол, С.К.Тадар-оол. Кызыл, 2004.
2014-2015 учебный год
Тайылбыр бижикЭдертиг – өөреникчилерниӊ аас болгаш бижимел чугаага өөредириниӊ, оларныӊ билиглерин, чаӊчылдарын хынаарыныӊ база бир аргазы.
Эдертиг бижип өөренириниӊ сорулгалары:
Дылдыӊ аргаларын сөзүглелдиӊ утказын уран-чечен, солун кылдыр дамчыдарда канчаар ажыглаанын көргүзер.
Өөреникчилерниӊ чугаазын дылдыӊ фонетиктиг, лексиктиг, грамматиктиг, фразеологтуг аргалары-биле байлакшыдар.
Стиль талазы-биле дылын сайзырадыр.
Өөреникчилерниӊ логиктиг бодалын сайзырадыр.
Чугаага орфографтыг, пунктуастыг частырыглар болдурбазынга дузалаар.
Эдертиглер элээн каш хевирлерлиг:
Өөредиглиг эдертиглер.
Эдертигни бижиир эдертиглер.
Хыналда эдертиглер.
Сөзүглелге чоокшуладыр бижиир эдертиглер.
Шилип бижиир эдертиглер.
Немелде онаалгалыг эдертиглер.
Өөредиглиг эдертиглерниӊ хыналда эдертиглерден ылгалы оларны бижиирде, тускай белеткел ажылы негеттинер. Оларныӊ хемчээли болгаш характери башкыныӊ салып алган сорулгаларындан хамааржыр.
Өөредиглиг эдертигни чорударыныӊ планы
Эдертигге белеткел ажылы:
Теманы адаар, кичээлдиӊ сорулгаларын чугаалаар.
Сөзүглелдиӊ болгаш ооӊ авторунуӊ дугайында беседа.
Сөзүглелдиӊ бирги номчулгазы.
Ооӊ утказыныӊ дугайында беседа.
Сөзүглелдиӊ планын тургузары.
Сөзүглелди номчааш, ооӊ дылын сайгарары.
Шын бижилге талазы-биле ажыл.
Сөзүглелдиӊ түӊнел номчулгазы.
Сөзүглелди бижиири.
Эдертигни хынааш, ооӊ сайгарылгазынга белеткел.
Эдертигниӊ сайгарылгазы.
Хыналда эдертиглерни бижидери база-ла башкынын сөзү-биле эгелээр. Сөзүглелди ийи катап номчуур. Билдинмес сөстер, сөстер каттыжыышкыннары бар болза, самбырага бижип бээр.
Сөзүглелдиӊ номчулгазыныӊ үезинде өөреникчилерге даяныр, херек сөстерни демдеглеп ап болур. Хыналда эдертиглерниӊ планын өөреникчилер боттары тургузар азы план чокка бижип болур.
Эдертиглерниӊ сөзүглелдери уругларныӊ хар-назын талазы-биле онзагай, өөредилге-кижизидилге ужур-уткалыг болур. Тематика талазы-биле олар янзы-бүрү: төрээн чурт, бойдус камгалалы, чылдыӊ үелери, күш-ажыл, буянныг чорук, найырал, мөзү-шынар дээш оон-даа өске.
9-ку класстыӊ өөреникчилеринге эдертигниӊ сөзүглелиниӊ нормазы: 350-400 сөс.
5 баллдыг система ёзугаар демдектер салырыныӊ негелделери.
«5» демдек: Утказын дес-дараалаштыр, шилчилгелерни шын ажыглап тургаш, литературлуг дылдын нормаларын сагып бижээн.
Шын бижилгези: 1 орфогрфтыг азы 1 пунктуациялыг база 1 грамматиктиг частырыглыг.
«4» демдек: Эдертигниӊ композициязын салган: киирилдези, кол кезээ, түӊнели тодаргай. Литературлуг дылдыӊ нормалары сагыттынган. Дылы тода, чедингир.
Шын бижилгези: 2 орфографтыг азы 2 пунктуастыг азы 3 пунктуациялыг база 1 орфографтыг частырыг.
«3» демдек: ниитизи-биле утказынга чоокшуладыр бижээн, ынчалза-даа болуушкуннарны чаӊгыс аайжыдып каан. Түӊнелдер чок, кезектериниӊ аразында харылзаа шоолуг сагыттынмаан.
Утказынга 3 хире улуг эвес частырыглар, домак тургузуунга 3-4тен көвүдевес частырыгларлыг.
Шын бижилгези: 4 орфографтыг, 3 пунктуастыг азы 2 пунктуациялыг база 5 орфографтыг частырыг.
«2» демдек: Утказын ажыдып шыдаваан, кандыг-даа түӊнелдер чок, болуушкуннарны анаа-ла дес-дараалаштыр бижээн, сөзүглелге даянмаан, тодаргай чижектер киирбээн, ниити сөстерден, домактардан тургустунган. Кезектериниӊ аразында харылзаа чок, домактары чевен. Литературлуг нормаларны сагываан.
Утказында 3 хире улуг эвес частырыглар, домак тургузуунга 3-4тен көвүдевес частырыглар.
Шын бижилгези: 5 орфографтыг, 3 пунктуастыг азы 4 пунктуастыг база 6 орфографтыг частырыг.
КҮРҮНЕ СТАНДАРТЫ
ОРТУМАК (ДОЛУ) ниити ӨӨРЕДИЛГЕ
Ниити чүүлдер
Национал-девискээр кезээ дараазында кол сорулгаларны боттандырарынче угланган:
-Өөреникчилерниң национал бот-медерелин национал культуразынга, төрээн дылының байдалынга, хамааты ээ-харыысалгазынга даянып хевирлээри;
-өөреникчилерниң чаяанныын, сонуургадырын база негелделеринге дүүштүр, республиканың экономика болгаш социал адырларының специалистерин хереглеп турар амгы база келир үеде медээлерни барымдаалап, профильдер аайы-биле өөредири;
-республиканың онзагайларын болгаш күш-ажылдың саарылгазының негелделерин билип, өөреникчилерге профессионалдыг эртем чедип алыры-биле дең байдалдарны тургузары.
Ортумак (долу) ниити өөредилгениң күрүне стандартының национал-девискээр кезээ дараазында өөредилге эртеминге бижиттинген тыва дыл, тыва чогаал. Тыва дылга профильдиг деңнел база көрдүнген. Тыва дыл болгаш чогаалды тыва класстарга өөредири-биле киирген. Ук эртемнерге үндезин билиг чугула. Ортумак (долу) ниити өөредилге черин доозуп турда, УК эртемге түңнел күрүне аттестациязын дужаары албан болгаш тыва дыл, чогаалга белеткел деңнелиниң негелделери хыналда-хемчег материалдарын тургузарының үндезини болур.
Национал-девискээр кезээ дидиактиктиг эге хемчег болуп, федералдыг компетенцияның дараазында эртемнеринче кирген: даштыкы дыл, биология, химия, технология. Профильдиг деңнел даштыкы дыл болгаш технологияда көрдүнген.
Стандарттың ийи деңнели ниити билиг шинчилиг, ынчалза-даа олар аңгы бөлүк айтырыглар шиитпирлээринче угланган.
Ниити өөредилге билиглери, арга-мергежил болгаш ажыл-чорудулганың аргалары.
Ниити өөредилгениң национал девискээр кезээн шиңгээдип алганының түңнелинде өөреникчи ниити өөредилге билиглерин, арга-мергежилин болгаш өөренир ажыл-чорудулгазын бедидип болгаш калбартыр аргалыг болур.
Ханы билиг алырының ажыл-чорудулгазы.
Бодунуң ажыл-чорудулгазын боду болгаш барымдаалыг чорудуп билири (сорулганы салгаш, түңнелдерин үндүрүп, үнелээринге чедир.) Чылдагаан-уржуктуг база тургузуг-функционалдыг анализтиң кезектерин ажыглаары. Нарын эвес боттуг харылзаалар болгаш хамаарылгаларны шинчилээри. Шинчилеп турар чүүлүнүң алыс характеристиказын тодарадыры; объектилерни деңнеп, шүүштүрүп, үнелеп, бөлүктээри-биле боду үнелел барымдаазын шилип алыры.
Медээ-коммуникативтиг ажыл-чорудулга Янзы-бүрү бижимел барымдаалардан национал угланыышкынныг темаларга херек медээлерни дилеп тывары. Демдек системазының дузазы-биле херек медээлерни тодарадып тывары. Чугула медээни аңгылаары. Медээлерниң бүзүрелдиин хынаары. Медээнин утказын дамчыдып билири, тодарадылганы берип, бадыткап билири. Тус черниң материалынга даянып, өөренип көрген чүүдерин тайылбырлаары.
Номчулганың аңгы-аңгы аргаларын шилиири. Аңгы-аңгы стильдерге бижиттинген сөзүглелдер-биле хостуг ажылдаары.
Хөйнүң мурнунга чуве чугаалаарының кол аргаларын ажыглап өөренири. Диалаог, диспут кылырының этиктиг норма болгаш дүрүмнери.
Рефлекциялыг ажыл-чорудулга.
Өөредилгениң национал-девискээр кезээниң үнезин культурлуг кижиниң сайзыраарының бир аргазы деп билири. Бодунуң ажыл-чорудулгазынга үндүрген күженниишкиннерин алган түңнелдери-биле деңзигуурлээри.
Бодунуң өг-бүле, ук-ызыгуур, аймак-сөөк, социал болгаш шажынчы хамаарылгазын медереп билири, амгы амыдыралдың болуушкуннарынга бодунуң өртемчей көрүүшкүннүг база чончу үзелдерин илередип билири.
Тыва дыл эртемин өөредириниң түңнелдери
Өөредилгениң бот-тускайлаң түңнелдери өөреникчиниң бодунуң үзел-бодалын бот-тодарадып, бот-сайзырадып, бот-угаап билиринче, өөренириниң чугулазын, чаа билиглер шиңгээдип алырын медерелдии-биле угаап билиринче, хөй чоннарның аразынга хууда болгаш хамааты туружун быжыглап, амыдыралчы планнарын тургузуп, ону боттандырарынче угланган болур.
Предметтиг түңнелдер кижиниң ажыл-херээниң дараазында байдалдарынче, эртемниң спецификазын медереп билип алырынче, чаа билиглерни чедип алырының янзы-бүрү аргаларын ажыглап шиңгээдиринче,теориялыг билиглерни амыдырал-биле холбап өөрениринче, эстетиктиг көрүштү хевирлээринче угланган болур.
Метапредметтиг түңнелдер өөреникчилерге дыл эртемин өске эртемнерниң теория-практиктиг билиглери-биле чергелештир өөредиринче, өөренириниң бот-тускайлаң, коммуникативтиг (харылзаа тудуп, чугаалажып билириниң), регулятивтиг (бот-угланыышкынныг), чаа билиг алырының аргаларын шиңгээттиреринче угланган болур.