Разработка урока по тувинскому языку на тему Нарын с?стер болгаш оларны шын бижиири (5 класс)

Муниципалдыг Бюджеттиг Барлык ортумак школазыЧаа тема тайылбыры кичээл:
«Нарын сөстер болгаш оларны шын бижиири»
(5 класс)
Кылган: Барыын-Хемчик кожууннуң Барлык ортумак школазының1-ги категорияның тыва дыл болгаш чогаал башкызы
Сечек Айланмаа Борбак-ооловнаБарлык – 2015
Кичээлдиӊ темазы: Нарын сөстер болгаш оларны шын бижиири.
Кичээлдиӊ сорулгазы:
1. Сюжеттиг чуруктан дефистеп бижиир сөстер тыптырып тургаш, өөреникчилерден кичээлдиӊ темазын тыптырып база оларны нарын сөстер, хуу аттар деп адаарынче айтырыглар дузазы-биле адап үндүрүп келиринче угландырар. Схема таварыштыр теманы башкыныӊ сөзү-биле тода, чиге, билингир кылдыр тайылбырлаар.
2. Шагаа байырлалы – бүгү оюннарныӊ үнер дөзү болганда, ук байырлалдыӊ «Чагы үнер», «Аът чарыжы» деп солун оюннары дамчыштыр аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадыр.
3. Л. Чадамбаныӊ «Аян-чорук» деп чогаалындан алдынган сюжеттиг чуруктар дамчыштыр төрээн бойдузун чарашсынып көөр, хумагалаар талазы-биле кижизидилге ажылын чорудар.
Кичээлдиң хевири: чаа тема тайылбыры.
Кичээлдин дерилгези: компьютер, экран, сюжеттиг чуруктар.
Кичээлдиң методтары: дилеп-тыварының, башкының сөзү, беседа, хайгаарал, өөреникчилерниң бот ажылдары.
Кичээлдиң принциптери: эртемге дүүшкээниң, медерелдииниң, өөренип турар чүүлдерин хандыр шиңгээдип алырын негеп турар дидактиктиг, көргүзүглүүнүң, дес-дараалашкааның, теорияны практика-биле холбаарының.
Кичээлге ажыглаан технологиялар: кадык-камгалал (здоровьесберегающая), билиг сайзырадыр (развивающая), өөренмээн теманы мурнады өөредир (опережающая), информационно-коммуникативная технология (ИКТ), личностно-ориентированный подход.
Кичээлдиң планы:
I. Организастыг кезээ.
II. Катаптаашкын.
III. Сула шимчээшкин.
IV. Чаа тема тайылбыры.
V. Быжыглаашкын.
VI. Онаалга бээри.
VII. Кичээлди туңнээри (рефлексия).
VIII. Туңнел демдектер салыры.
Кичээлдиӊ чорудуу:
Катаптаашкын.
Оюн «Чагы үнер». Сөстерниӊ уткалыг кезектерин чүү деп шыйыглар-биле демдеглээр-дир, оларныӊ тыва болгаш орус дылда канчаар адаарын чугаалап камгалаар.
Оюн «Аът чарыжы». Чуруктан сөстер тыпкаш 1-ги одуруг чогаадылга кожумактыг, 2-ги одуруг өскертилге кожумактыг кылдыр эде тургузуп, уткалыг кезектерге чарбышаан (сөс тургузуунга шыйбышаан) бижип чаржыр.
Сула шимчээшкин (башкы бот чогаал шүлүүн номчуурга өөреникчилер карактарын шийип алгаш бодалдарынга чүлер кирер-дир карактарынга чуруур, карактарын, кулактарын, баштарын база бүгү организмин дыштандырар )
«Хемчик хемим»
Барыын-Хемчик унун дургаар угулзалайХемчик хемим шулурткайнып агып чыдарКелген чонну өөртүптер, кайгадыптарКүчү-күштүг, сорунзалыг хемим чүве.
Хемчик хемниӊ дагжаан үнүКулактарны дыштандырарХемчик хемниӊ агымнарыКарактарны сергедиптер.
Хемчик хемниӊ унун дургаар арга-арыы ногаараарган
Агаарын мен катап-катап тынарымга, Ала-чайгаар көксү-хөрээм хостуг болгаш чоргаар апаар.
Хемчик хемниӊ шулурткайнып чыдарын мен дыӊнаарымгаКулактарым, карактарым эмнеп турар ышкаш болур.
Ынчангаштыӊ төрээн хемим бо-ла эргиир чаӊчылдыг мен.
Чаа тема тайылбыры.
Сюжеттиг чуруктан дефистеп бижиир сөстер тыптырар. Оларны дефистеп бижиир дээрден аӊгыда чүү деп адап болурун өөреникчилерден айтырар. Ук сөстерниӊ орус дылче очулгазын кылдырар, дылыныӊ словарьлыг курлавырын байыдар.
Схема таварты башкыныӊ тайылбыры.
Нарын сөстерниӊ кезектерин бижиири331089078740177736578740
Дефистеп Тудуштур Чеди-СүвүрСаржаг (сарыг + чаг)
Доора-ХемТозан (тос + он)
Кара-оолБөгүн (бо + хүн)
көк-кат, инек-карааАажок (аай + чок)
Ак-балык, кара-куш Эмгежок (эмге + чок)
Шилги-шилги, кара-ногаанДорала (доруг + ала)
Быжыглаашкын.
Шилилге диктант.
Тудуштур бижиирДефистеп бижиирСаралаТайга-таӊдыЭккээрАяк-шынакАргажокСап-сарыгАппаарСүт-ХөлШын сөстер саны Демдек7, 8 «5»
5, 6 «4»
4 «3»
3 «2»
Мергежилге 323 (аас-биле кылыр).
Кара-Суг, көк-кат, ажыл-иш, эп-найырал, кызыл-кат – 1-ги одуруг.
Мал-маган, оът-сиген, хат-шуурган, муӊ-муӊ, ыяш-даш – 2-ги одуруг.
Кичээлди түӊнээри (рефлексия).
111760011557000-854075115570КичээлденБилип алыксап тур мен.
282511574930
Чедир билип албаадым.
Билип алдым.
Бажыӊга онаалга. Төрээн чогаал номунда М. Эргептиӊ «Өдүгенде чайлаг» деп чогаалындан дефистеп бижиир нарын сөстерни ушта бижиир, орус дылче очулгазын кылыр.
Түӊнел демдектер салыры.