Ажык кичээл Литературлуг номчулга 3 класс Тыва улустун аас чогаалынын бир хевири — тоол

Литературлуг номчулгада ажык кичээл«Тыва улустун аас чогаалынын бир хевири – тоол»
( катаптаашкын, 3 класс)
Манчыылай А.Б.
Тема: Тыва улустун аас чогаалынын бир хевири – тоол ( катаптаашкын)
Сорулгалары:
Өөредиглиг: Тыва улустун аас чогаалынын бир хевири – тоол деп теманы катаптадыр; медерелдиг, шын база аянныг кылдыр номчуп өөредирин уламчылаар.
Кижизидиглиг: Уругларны арыг-силигге, бодун шын алдынып билиринге, чурумга кижизидер.
Сайзырадыглыг: Уругларның угаан-медерелин, дыл-домаан, кичээлге идекпейин база кичээнгейин сайзырадыр.
Планнаттынган туннелдер:
Предметтиг: уругларга тоолдарнын кол утказын боттарнын состери-биле чугааладып ооредири;
Метапредметтиг: регулятивтиг: Ооредип турар материалды шингээдип, ону эки кылып ооренири. Бодунун ажылын базым бурузун шын организастап, ниити туннелдерни ундуруп билири.
П. Бердинген онаалганы шынарлыг, эки болгаш дурген кылып ооренири.
К. Янзы-буру арга, методтарны ажыглап тургаш, уругларнын аас чугаазын сайзырадыры. Эштери-биле кады ажылдап билири; демнежип тургаш ниити туннелди чедип алыры.
Бот тускайлан билиглери: номчаан чуулунге хамаарыштыр айтырыглар салып билир, оске дылдан очулдуртунган чогаалдарга сонуургалын бедидер, аас чугааны сайзырадыр. Боду планы тургузуп ооренир; аянныг номчулганын аргаларын ажыглап билири.
Дерилгези: Экран, проектор, тест, ном, арынчыгаштар.
Кичээлдин чорудууОрганизастыг кезээ.
А) Амыр – менди солчулгазы- Экии, уруглар! Богун ажык кичээл болур. Ынчангаш бо кичээлде идепкейлиг, шын харыыны бээрин диледим уруглар.
Б) Кичээлдин темазын тодаргайлаары- «Дилги биле Ала-Сааскан», «Инек-Сокпа, Хунажык анай», «Чаан биле куске», «Ийи куске» ол чулерил?
-Эр хейлер! Бо кичээлде чуну дугайында чугаалажыр-дыр бис?
- Ынчангаш богунгу ажык кичээливистин темазын номчуптаалынар (самбырада коор).
Шупту алаптаалынарам. Ам дорт оол унуп келир. Шупту денге адаптар.
- Богун кичээлде чуу деп тема ооренир болдувус? (Тыва улустун аас чогаалынын бир хевири - тоол)
- Кым бажынында хой тоолдар номчуп турарыл? Ам бо кичээлден коор бис.
Катаптаашкын.
Тоолдар - биле ажыл.
- Эр хейлер!
- Тыва улустун аас чогаалынын хевирлерин чугаалап беринерем. Кандыг- кандыг хевирилиг болурул? (улегер домактар, тывызыктар, йорээлдер, опей ырылар, когудуглер, кожамыктар, дурген чугаалар, тоолдар)
- Ынчангаш бо кичээлде тыва улустун аас чогаалынын кайы хевирин катаптаар болдувус? (тоол)
- Ам бээр корунер даан, биске почтачы чагаалар чорудупкан. Ол чагаалар бир партага - ла бир чагаа болур. Чагаа иштинде тоолдарнын узундулери бердинген. Ол узунду тоолду номчааш, чуу деп тоол – дур адын тывар силер.
- Шупту чагааларынарны ажыдынар, че.
- Партада ийи кижинин бирээзи унуп келгеш, ол чагаазын номчуптар, оон адын чугаалаар.
Тывызыктар- биле ажыл
- Дараазында бажыннар бердинген. Бажыннарнын артында тывызыктар бар. Тывызыктар дириг амытаннар дугайында. Тывызыкты тыпкан кижи, дириг – амытаннар дугайында бир тоолдун адын чугаалаар.
«Коданнын аян- чоруу», «Арганын ак коданы»;
«Кушкаш биле дилги», «Мегечи дилги»;
«Теве»
«Балык болгаш Эзир», «Шиижек болгаш дилги».
- Эр хейлер, уруглар!
Сула шимчээшкин.
- Уруглар, ам шылай берген боор силер, бичии сула шимчээшкинден кылыптаалынарам.
Хырнымга чиир чемниг,
Эктинге кедер хептиг,
Шагнын багында аштавас,
Кыштын соогунда донмас.
Ак хар ага берзин!
Дот - дот –дот!
Аяк сынмас малдыг мен!
Дот - дот –дот!
Дазыл, солук эризин!
Дот - дот –дот!
- Оожум олуруп алынар.
Быжыглаашкын.
- Номчаан тоолунун чуруун коргеш, адын тывар. Дараазынга чуруктарда тоолунун адын тывар.
1. Алдын – кушкаш.
2. Инек-Сокпа.
3. Ийи куске.
4. Хунажык анай.
5. Ыылаш-Сээк.
6. Селбер Койгунак.
7. Коданнын аян-чоруу.
8. Ийи куске.
9. Бора - Шиижек.
10. Дилги биле Ала – Сааскан.
Лабиринт – биле ажыл.
- Дараазында лабиринт деп оюн ойнаар бис. Ол оюнну 3 минута дургузунда ойнаар бис. Сабырада тоолдарнын аттарын тыпкаш, лабиринтиден тывар. Бир партага- ла бир лабиринт саазын бар.
Кыдырааш- биле ажыл.
- Дараазында эрткен кичээлде номчаанывыс «Коданын аян-чоруу» деп тоолдун эки- багай шынарларын кыдырааштарынарга бижиир силер. Бирги одуруг – эки шынарларын бижиир, а ийийги одуруг багай шынарларын бижиир.
Рефлексия.
- Кичээл дыка эки солун дээр уруглар шупту часкаар силер, а чалгааранчыг болган дээр уруглар дорт олурар силер.
Туннел.
- Богун кичээлде чуну оорендивис?
- Тыва улустун аас чогаалынын кандыг хевирин катаптап турдувус?
- Бо кичээл силерге солун болду бе?
- Чуну сонууургадынар, чугаалап корунерем, уруглар.
Демдек салыры.
Онаалга.
- «Бора – Шиижек» деп тоолдун эки- багай шынарларын кыдыраашка бижип экээр силер.
Кичээл тонген, четтирдим!