Саба? та?ырыбы: Айырбастау. Саба?ты? ма?саты: О?ушылар?а фигураларды айырбастау себеп – салдарын, ?олайлы ж?не материалды? басымдылы??а ие болу, ?ор?аныс немесе шабуыл ?шін жасала — тын тактикалы? ?дісті ?йрету.

Сабақ тақырыбы: Айырбастау.Сабақтың мақсаты: Оқушыларға фигураларды айырбастау себеп – салдарын, қолайлы және материалдық басымдылыққа ие болу, қорғаныс немесе шабуыл үшін жасала - тын тактикалық әдісті үйрету.
Көрнекілігі: Шахмат тақтасы, әдебиеттер.
Өтетін орны: № 28 кабинет
Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру. 2.Оқушыларды түгендеу 3.Жаңа тақырып. 4.Үйге тапсырма.
Жаңа тақырып: Мысал келтірейік: a b c d e f g h
Ақтар: Кр g1, Ф g5, Л d1, К f3, Кg3, Са1, а5, b4, е4, f2, g2, һ3
Қаралар: Кр g2, Ф е7, Л е8, Ла8, К d 6, К d 7, а6, с4, е5, f7, g6, Ойынды зерделеп қарасақ, ақтар ферзісін g5-ке жүріп, қараларға айырбастау жасауды ұсынды. Әрине қаралар бұл айырбасты қабылдап ферзіні алса, фигурасынан айырылады. Өйткені, айырбастау ақтар үшін тиімді, ол ойынды жеңілдету және материалдық артықшылыққа жету мақсатында айырбастауға барды.
Ақтар: Кр g1, Л е1, Се4
Қаралар: Кр g8, Кс6, Се2, b7, f7, g7, һ7
1.Сс4:с6 b7: с6 2. Л е1 – е8+ және мат. Бұл ойында ақтар е линиясын ашып алу барды.
Ақтар: Кр g1, Фс1, а2, е5, һ3
Қаралар: Кра8, Ф d6, К b7 а4
Ф с1 – b2 а4 – а3 2. Ф: b7+ Кр: b7 3. е5: d6 Бұл ойында ақ жағы ферзісін қарсыластың атын ұтып қана қоймай жеңіске жетті.
Қорыта айтқанда, айырбастау - ойынды жеңілдету және материалдық артықшылыққа жету, ашық линияны иелеп алу, шабуыл не қорғанысты ұйымдастыру мақсатында барады. Айырбастауды қалай және қандай жағдайда жасау керектігін ойыншы өзі шешеді.