2-3 яшьлек балаларны? и?ади с?л?тл?рен р?сем эшч?нлегенд? гад?ти булмаган ысуллар куллану ярд?менд? ?стер?.

Загриева Миннур Ибрагимовна.
2-3 яшьлек балаларныS иGади с‰л‰тл‰рен р‰сем эшч‰нлегенд‰ гад‰ти булмаган ысуллар куллану ярд‰менд‰ _стер_.
Балык– бист‰се районы Биектау”Кояшкай” балалар бакчасы.
Галимн‰р шуны ачыклаганнар: ‰ле к_кр‰к с™те им‰ торган бик б‰л‰к‰й вакытларында ук балалар т™п т™сл‰рне аералар k‰м ачык т™сл‰рг‰ игътибар ит‰л‰р ик‰н.”Нинди матур!” – ди бала k‰м, б™тен к_Sеле бел‰н бирелеп, беренче “картина”сын “иGат ит‰”.
Р‰сем ясау ш™гыле баланыS к™нд‰лек тормышын кызыклы k‰м файдалы итеп оештырырга м™мкинлек бир‰. € бала, _зен чолгап алган предметларны k‰м ‰йл‰н‰ - тир‰не яссылыкта с_р‰тл‰п, карандаш яки пумаланы контур буенча й™ртерг‰, предметныS формасын билгел‰рг‰ ™йр‰н‰. Н‰тиG‰д‰ аныS к_заллавы _с‰, сенсорик т‰Gриб‰се байый. Ул _зе ясаган р‰семн‰рг‰ карап шатлана, иGат ит‰рг‰ ™йр‰н‰.
Эстетик k‰м с‰нгать т‰рбиясен тормышка ашыру т_б‰нд‰ге эш – гам‰лл‰рне к_зд‰ тота:
1.Тормыштагы k‰м с‰нгатьт‰ге г_з‰ллек турындагы беренче к_заллауларны, аларны кабул ит_ с‰л‰тен формалаштыру.
2.Чынбарлыктагы ‰йберл‰рг‰ k‰м к_ренешл‰рг‰ карата с‰нгати – образлы к_заллаулар k‰м фикерл‰_, эмоциональ – хисси м™н‰с‰б‰т формалаштыру, эстетик з‰вык, г_з‰ллекк‰ эмоциональ якын кил_ т‰рбиял‰_.
3.Р‰сем ясауда иGади с‰л‰тл‰рен _стер_.
4.С‰нгати образлар булдыруныS нигезл‰рен ™йр‰н_, с‰нгать бел‰н ш™гыльл‰н_неS т™рле т™рл‰ренд‰ практик эш к_некм‰л‰рен булдыру.
5.Т™сне, ритмны тоемлап кабул ит_, сиз_ м™мкинлекл‰рен _стер_, иGади бурычларны х‰л ит_не с‰нгати образлар аша чагылдыру.
2-3 яшьлек сабыйларныS k‰ркайсы – м™ст‰кыйль _сеш юлына чыгарга ‰зер булган аерым бер ш‰хес инде ул. Бу яшьт‰ге балалар с‰нгать бел‰н ш™гыльл‰н_не ниндидер яSа н‰рс‰ ™йр‰н_ яки гад‰ти булмаган кызыклы т‰Gриб‰ буларак кабул ит‰л‰р. Аларны соSгы н‰тиG‰ ‰лл‰ ни кызыксындырмый, ‰ мен‰ р‰сем ясау процессы _зе к_пк‰ кызыклырак та мавыктыргычрак та. Р‰сем ясаганда балалар _зл‰ренеS м™ст‰кыйльлеген тоялар, композиция сайлау серлелеген, д™ньяны ™йр‰н_ шатлыгын, иGади уяну хисен, кыскасы, ш™гыльг‰ ™йр‰н_ юлында моSарчы ‰ле табышмак булган бар н‰рс‰не кичер‰л‰р. С‰нгати иGатныS н‰тиG‰се ни ген‰ булмасын – Gете т™сл‰рг‰ буялган шармы ул яки галереяда иS яхшы урынны алырлык г_з‰л с‰нгать ‰с‰реме - ™ч яшьк‰ кад‰рге сабыйлар ™чен ул ф‰кать р‰сем ясау ш™гыле азагында барлыкка килг‰н н‰тиG‰ ген‰, тик kич кен‰ д‰ аSа китерг‰н с‰б‰п т_гел.
2-3 яшьлек балалар бала _сешенд‰ к_чеш этабы булып саналучы – “с‰нгатьк‰ кад‰рге” чордан “с‰нгать” чорына к_ч_ этабында торган беренче кече т™ркемг‰ кер‰л‰р. С‰нгать эшч‰нлеге, м‰кт‰пк‰ч‰ балалары ™чен, эшч‰нлекнеS иS кызык бер т™ре булып тора. Р‰сем аша бала _зенеS ‰йл‰н‰- тир‰г‰ карашын k‰м м™н‰с‰б‰тен ‰йтеп бир‰ ала.
2-3 яшьлек балалар, т™г‰лл‰нг‰н р‰сем булдырудан бигр‰к, р‰сем ясауныS _зенн‰н т‰м табалар. “Хикм‰т – н‰рс‰ ясауда т_гел, хикм‰т – р‰сем ясауда!” – бу яшьт‰ге балаларныS р‰сем ясавын карап торганда, ‰леге с_зл‰рнеS никад‰р туры кил_ен‰ тагын бер кат инанасыS. Катлы – катлы итеп ясау, буяуларны бутау шулчаклы ошый аларга – буяуныS инде нинди т™ст‰ ик‰нен д‰ аSламыйсыS, пумаланыS ‰ле бер, ‰ле икенче якка х‰р‰к‰тл‰н_е, р‰семнеS нинди табышмакларны ачуы, ‰ ниндил‰рен ‰ле сер артында калдыруы – барысы да искиткеч гаG‰еп k‰м мавыктыргыч тоела.
БалаларныS эстетик, акыл k‰м ‰хлаки яктан _сешен‰ уSай йогынты ясый, хезм‰тк‰ карата уSай караш т‰рбияли. С‰нгать эшч‰нлеге бугенге к™нд‰ д‰ _зенеS т‰рбияви м‰гън‰сен югалтмаска тиеш. Ул эстетик т‰рбиянеS иS кир‰кле бер ™леше булып тора.
Р‰сем эшч‰нлеге барышында с‰нгатьне эстетик k‰м эмоциональ яктан кабул ит_ ™чен уSай шартлар тудырыла. Бар бала да р‰сем ясарга ярата. Ч™нки бала ™чен р‰сем ясау шатлыклы k‰м илkам китер‰ торган эш. € р‰сем эшч‰нлеген оештырганда  гад‰ти булмаган ысулларны куллану балаларны шаккаттыра. ШуныS бел‰н аларныS р‰сем ясауга карата кызыксынулары арта.
Р‰сем ясау эшч‰нлеге бер ук вакытта баланыS с™йл‰м телен _стер_г‰ д‰ зур йогынты ясый. Эш барышында бала бел‰н k‰рвакыт с™йл‰шерг‰, ‰Sг‰м‰ корырга кир‰к. Эшч‰нлекне болай оештыру баланыS с_злек запасын арттыра, с™йл‰м активлыгын, олы кеше артыннан кабатлау тел‰ген _стер‰. Тора – бара ул _зе д‰ уенчык персонажлар яки башкалар бел‰н диалог ясап с™йл‰ш‰ башлый.
Эш барышында бармак уеннарын куллану бик отышлы. Алар балага ‰йл‰н‰ - тир‰, табигать к_ренешл‰ре, предметлар, кешел‰р, хайваннар k‰м аларныS эшч‰нлеге бел‰н уен формасында танышырга м™мкинлек бир‰. Бармак уеннарын даими р‰вешт‰ к™нг‰ ике - ™ч тапкыр кабатларга кир‰к. Алар болай уйнала: башта т‰рбияче баланыS кул бармакларын ‰крен ген‰ сыйпый. Аннары k‰р бармакны б™г‰ k‰м турайта(бармакларны Gылыта). Уч т™пл‰рен‰ GиSелч‰ ген‰ массаж ясый яки кытыклый, бармаклар бел‰н уен эшч‰нлеген‰ туры кил‰ торган х‰р‰к‰тл‰р ясап, с_зл‰рне кабатлата. СоSрак бала бу к_нег_л‰рне _зе м™ст‰кыйль кабатлый башлый. Шулай итеп балада _з х‰р‰к‰тл‰ре бел‰н идар‰ ит_, игътибарны берт™рле эшч‰нлекк‰ туплый бел_ кебек сыйфатлар т‰рбиял‰н‰.
Т™рле геройлар турындагы н‰ни хик‰ял‰р р‰сем ясау эшч‰нлеген кызыклырак, н‰тиG‰лер‰к итеп оештырырга м™мкинлек бир‰.
БалаларныS психологик k‰м физиологик _зенч‰лекл‰рен ис‰пк‰ алып, ш™гылне оештырганда, р‰сем ясау балаларныS иS яраткан ш™гылен‰ ‰йл‰н‰ ала.
Гад‰ти булмаган алымнар куллану к_п, л‰кин безнеS балалар ‰ле кечкен‰, шуныS ™чен без иS гади алымнары бел‰н кулланабыз. Урамга чыккан саен асфальтта т™рле т™ст‰  акбур бел‰н р‰сем ясадык. Комда k‰м Gирд‰ таякчык бел‰н сызыклар,т_г‰р‰кл‰р сыздык. Кыш к™нне урамга чыккач карда таякчык, кул,г‰_д‰ бел‰н р‰семн‰р ясыйбыз.Т™ркемд‰ баштан ярмаларда k‰м комда р‰сем ясадык. Бармак очы бел‰н ясый башлагач k‰р бер бала бел‰н башта индивидуаль эш алып барылды.Аннары соS 2-3 бала бел‰н берг‰ эшл‰дек. €леге алымнарны”Т™сле яSгыр”, “Йолдыз атылды”, “Яфраклар коела”,”Чыршыда якты утлар” темаларында кулландык. БаланыS осталыгы арткач к_м‰к эшл‰р ясый башладык. Мамык таякчыклары бел‰н шулай ук эш иттек. Мамык таякчыклары” €к‰м – т™к‰м сукмагы”, “ЯSгыр ява”, “Беренче кар” темаларында кулланырга м™мкин. 
  Аннары соS _ч т™бе, поролон, трафарет бел‰н эш ит‰ башладык. Поролоннан т™рле геометрик формалар ясадык: т_г‰р‰к, ™чпочмак, k.б.Тагын бер т™рле алымны алдым:шакмак k‰м яфрак бел‰н эшл‰_. Шакмак бел‰н йортлар бастырдык. Яфракны пумала бел‰н буядык k‰м к‰газъг‰ к_чердек. (Агач килеп чыкты).Алмагач ч‰ч‰кл‰рен пластик шеш‰ т™бен буяуга манып т™шердек “Алмагач ч‰ч‰к ата” темасында кулландык.
Эшебезд‰ каты пумала, б™г‰рл‰нг‰н к‰газъ бите кулланабыз. Бик матур р‰семн‰р килеп чыга. Балаларга бик ошый. Кул астында ясалган штамп булмаса миSа пластилин ярд‰мг‰ кил‰. ШакмакныS бер  ягына миSа кир‰кле штамп ясыйм (ч‰ч‰к,яфрак k.б.) . “Ч‰ч‰кле алан”, “Биз‰кле т‰линꉔ темаларында куллану _зенеS н‰тиG‰сен бирде.
Бу алымнарны куллану балаларныS с‰нгать эшч‰нлеген‰ карата кызыксынуларын арттыра. К_заллау k‰м х‰терл‰_ д‰р‰G‰се _ск‰н саен н‰тиG‰ле эшч‰нлек т™рл‰ре д‰ барлыкка кил‰, алар баланыS баш миенеS чагылдыргыч м™мкинлекл‰рен‰ йогынты ясыйлар, шунлыктан, баланыS активлыгын _стер_г‰, интеллектын формалаштыруга турыдан – туры т‰эсир ит‰л‰р.
Т™рле – т™рле материалларны, р‰сем ясау ™чен кир‰кле б™тен ‰йберл‰рне табып, биреп, баланыS к_Sелен _стереп тору, аныS мавыгуларына шатланып тору – монысы инде безнеS бурыч.











15