?д?би кич? Муса ??лил-?лемсез
€д‰би-кич‰ “Муса исеме – _лемсез”
Муса F‰лил 1906 нчы елныS 15 февраленд‰ Оренбург ™лк‰сенеS Мостафа авылында туа. АныS ‰тисенеS исеме Мостафа, ‰нисенеS исеме Р‰хим‰. Гаил‰д‰ алар д_рт бала _с‰л‰р: Ибраkим, Муса, Х‰дич‰, З‰йн‰п.
Муса кечкен‰д‰н шигырьл‰р яза:
€йд‰, дустым, урманга,
Берг‰-берг‰ уйнарга.
Анда кошлар сайраша,
К_г‰рченн‰р г™рл‰ш‰.
Муса алты яшьт‰н авыл м‰др‰с‰сенд‰ укый. Ул бик тырыш, яхшы укучы була. Бер елда ™ч классны бетер‰. Аннан соS Оренбургта “Х™с‰ения” м‰др‰с‰сенд‰ укый.
1919 нчы елда Муса F‰лилнеS “Б‰хет” исемле беренче шигыре “Кызыл йолдыз” газетасында басылып чыга. Ул шигырь астына “Кечкен‰ Муса” псевдонимын куя.
Кулыма мин кызыл кылычымны алсам,
Шулай шуннан кызыл фронтка барсам,
Олуг бер д‰рт бел‰н сафка атылсам,
Кулымны уртага – дошманга салсам,
Мен‰ шунда б‰хетле мин, б‰хет – шул...
1925 нче елда F‰лилнеS “Барабыз” диг‰н беренче китабы Казанда басылып чыга.
1930 нчы елда Муса F‰лил М‰ск‰_ Д‰_л‰т университетыныS ‰д‰бият факультеты студенты була.
1935 нче елда Муса F‰лил М‰ск‰_д‰ Татар опера театрында эшли.
1939 нчы елда Муса F‰лил Казанга кайта k‰м Татар Язучылар берлеге Gит‰кчесе итеп сайлана.
1941 нче елда Б™ек Ватан сугышы башлана. Муса F‰лил фронтка кит‰.
Юлбасарлар таптый илебезне,
Ватан сугышына мин кит‰м.
Мен‰ – балам. Син ‰нк‰се аныS,
Балабызны тотып ант ит‰м:
СинеS ™чен, шушы балам ™чен,
Н‰селем ™чен, Туган ил ™чен
Мылтык тотып баскан Gиремн‰н
Бер адым да артка чигенм‰м.
Fыр “Солдатлар”
1.Озатып вокзаллар каршында
МаSгайдан _птел‰р аналар,
Тузанлы юллардан _ттел‰р
Д™ньяны к_рм‰г‰н балалар.
Балалар кердел‰р утларга,
Балалар с_з бирде тупларга.
К_пл‰ре т™ренеп шинельг‰
Калдылар еракта йокларга.
2. Балалар, торыгыз, балалар,
Ашыгыз суына табында.
Нич‰ ел тормыйлар балалар
Иделд‰ k‰м Дунай ярында.
Уятма, йокласын син, Ана,
Айларны, елларны санап бар.
К_Sелд‰ kаман яшь шул бала –
Кайтмаган солдатлар, солдатлар.
Бу сугыш безнеS ил халкы ™чен азатлык сугышы иде. Б™тен халык дошманга каршы к™р‰ште.
Батыр егет китте акб_з атта
Туздырырга дошман сафларын.
Акб_з аты кайтты ялгыз гына,
Батыр егет _зе кайтмады.
Дошман уты аныS гомерен киск‰н,
Ал кан бел‰н юган яSагын.
СоSгы с_зе итеп _лг‰н чакта
Ул тапшырды безг‰ байрагын.
Ул кабатлап лачын й™р‰генеS
Изге антын с™йг‰н халкына,
Автоматын асты аркасына
j‰м атланды акб_з атына.
Егет _тк‰н юлда сафлар сынды,
Туплар ауды, танк ватылды.
Кайдан алды егет мондый к™чне,
Кайдан алды мондый ялкынны?
Байрак итеп илг‰ тугрылыкны,
Утны-суны кичте бу егет.
Автоматы т_гел, аты т_гел,
Анты бел‰н к™чле бу егет!
1942 нче елда Волхов фронтында каты яраланып, Муса F‰лил пленга эл‰г‰.
Концлагерьд‰ F‰лил к™р‰шне туктатмый, шигырьл‰р яза, фашистларга каршы кораллы восстание оештыручыларныS берсе була.
Л‰кин яшерен оешманы кулга алалар. F‰лилчел‰рне 1944 нче елныS 25 нче августында G‰залап _тер‰л‰р.
Муса F‰лил k‰м аныS к™р‰шт‰шл‰ре сатылмыйлар, Туган илг‰, туган халкына тугры булып калалар.
Мин тез ч_км‰м, катыйль, синеS алда,
Кол итс‰S д‰, тоткын итс‰S д‰.
Кир‰к ик‰н, _л‰м аяг_р‰,
Балта бел‰н башым кисс‰S д‰.
Мен‰ алар – соSгы сулышына кад‰р Туган илг‰ тугры калып, дошман бел‰н аяусыз к™р‰шк‰н батырлар:
Муса F‰лил Гайнан Курмаш Абдулла Алиш
Фуат Булатов Гариф Шабаев €хм‰т Симаев
Абдулла Баталов Зинн‰т Х‰с‰нов €х‰т €днашев
С‰лим Бохаров Фоат С‰йфелм™леков
€ х‰зер каkарман G‰лилчел‰рне бер минутлык тынлык бел‰н иск‰ алыйк.
Fыр “Азатлык байрагы”
Туганнар, тыSлагыз, кушылып Gырлагыз
БезнеS Gыр тынычлык турында.
Азатлык байрагы, чын хаклык байрагы
Тынычлык яклылар кулында.
Палачлар , кызмагыз, без ирек куймабыз
Кешелек б‰хетен буарга.
Халыклар мул яш‰р, кояш гел нур ч‰ч‰р
Ватанны саклаучы булганда.
Муса F‰лилнеS исеме – _лемсез.
Ул Ленин премиясе лауреаты, Советлар Союзы Герое.
F‰лилнеS исемен районнар, авыллар, урамнар й™рт‰.
Казанда опера k‰м балет театры Муса F‰лил исеменд‰.
Чаллыда Муса F‰лил проспекты k‰м бюсты бар.
Татарстанда F‰лил поселогы бар.
Ил ™чен корбан булган батыр уллар безнеS х‰терд‰ м‰Sге яшь, м‰Sге куркусыз булып яш‰р!
Fыр яSгырый: “Fырларым”