Презентация по осетинскому языку на тему Къубалты Алыксандр Афхардты Хасана

















Урочы нысан: Фыссжджы цард жмж сфжлдыстад ахуыргжнгжйж ржзын кжнын сывжллжтты критикон хъуыдыкжнынад.


Урочы хжстж: 1. Жрдзурын Къубалты Алыксандры цард жмж сфжлдыстадыл.

Бакусын сывжллжтты критикон хъуыдыкжнынад ржзын кжныныл
каджг «Жфхжрдты Хжсанж»- йы сусжгдзинждтж равзаргжйж.

Р
·зын к
·нын цымыдисдзинад ирон ад
·мы историм
·.

Спайдагонд ахуырадон технологитж: критикон хъуыдыкжнынад ржзын
кжныны технологи;
информацион технологи.


Урочы фжлгонц: Къубалты Алыксандры портрет, чиныг «Жфхжрдты Хжсанж», техникон фжржзтж, слайдты равдыст, заржджы клип.



Фжйнжджы фжлыст: Темж: Къубалты Алыксандр-фжлтжрты минжвар. Каджг «Жфхжрдты Хжсанж»-йы сусжгдзинждтж.




Эпиграф: Байхъусут, зжрждтж!.. Байхъусут, лжппутж!..
Байхъусут заржгмж, фыджлты каджгмж,
Дзжбжхджр бахъырнут уж бжзджын хъжлжстжй!..




Предметы жхсжн жмбастдзинад: ирон жвзаджы уроктж, музыкжйы уроктж.












Урочы цыд.

Бацжттжгжнжн ржстжг.

Байхъусын жмж бакжсын музыкалон клипмж ( Бжтжхъойы хъжуы заржг- Гжджынаты Руслан.)
Ахуыргжнжджы ныхас заржджы аржзт жмж мидисмж гжсгж:
- Заржджы музыкжйы автор жмж заржггжнжг у Гжджынаты Руслан, Бжтжхъойы хъжуккаг.
- Цжуыл дзуржг у, Руслан йж райгуыржн хъжуыл кжй зары,уый? (Бир… уарзы й… хъ…у)
- Цы жвдыст жрцыд, клипы цы ныв уынжм, уым? ( Саби фжцжуы цардвжндагыл жмж йж раивы Руслан, стжй фжцжуынц иумж ).
Дзуапп: Цард цжуы, фжлтжртж кжрждзи ивынц жмдзу кжнынц.

Равдисын уыцы эпизод.
3. Ног жрмжгмж разныхас:

- Судзы ацы чысыл хъжубжсты царды цырагъ джр, фжлтжртж йж мынжг кжнын нж уадзынц. Ивгъуыд абонимж баст у кадджын, номдзыд нжмттжй.
Ахуырг…н…г: Б…т…хъойы хъ…у с…рыстыр у бир… зындгонд ад…м…й! Чи сты уыдон?
Дзуапп: Плиты Исс…,Андиаты Сослан,Уататы Бибо,Къудзаты Хъазыбег,Ходы Камал,Къубалты Алыксандр,Зыгъуытаты Бибой….
Ахуырг…н …г: Чи уыд Зыгъуытаты Бибо? (Каджггжнжг) Кад…гг…нджыты тыхх…й нын …рм…г бац…тт… кодта Ходы Милен…. Табуафси.
Презентаци равдисын.
Ахуырг…н…г: Ржсугъд жрдз балжвар кодта йж цжрджытжн курдиат, уымжн жвдисжн у куыд абон, афтж ивгъуыд джр.
Джсны заржггжнжгыл нымад у абон нж эстраджйы Гжджынаты Руслан. Мжнмж гжсгж, уый йе 'мхъжуккаг Зыгъуытаты Куырм-Бибойы фарн хжссы.
Фыджлты тауржгътж кодта Куырм-Бибо Ирыстоны алы комбжсты йж фжндыржй цжгъдгжйж.
Равдисын слайд.
Ахуырганаджы фарст: Куыд …мбарут дзырдт… кад…г …м… кад…гг…нджыт…?
Дзуапп: Каджг – фжндыры цагъдмж кжй зарынц, хицжн мелоди кжмжн ис, ахжм эпикон заржг, тауржгъ. Й… бындуры ис царды рагон …ц…гдзинад.
Каджггжнжг – йжхи фжндыры цагъдмж кадджытж жмж тауржгътж чи кодта, ахжм джсны дзуржг.
Ахуырг…н …г: Зыгъуытаты Бибо аджмы цардмж хаста аивад. Йж диссаджы аиваджй, йж мидисджын тауржгътжй сын агайдта сж зжрджтж жмж сж разжнгард кодта йж фарн хъахъхъжнынмж.
Ахуырганаджы фарст: - Куыд у…м к…сы,цым… мах абон Б…т…хъойы хъ…уы тыхх…й ц…м…н афт… л…мбын…г дзур…м?
Дзуапп: Тем… баст уыдз…н к…н… хъ…у, к…н… й… хъ…укк…гтим….


4.Ног жрмжг.
Ахуырг…н…г: Тынг раст. Бибойы кадджытжм сабийж чи хъуыста, уыдонжй иу уыд зындгонд ирон фыссжг Къубалты Алыксандр.
Ахуырг…н…джы разныхас:
-Мах ирон ад…м не `гъдаум… г…сг… стыр аргъ к…н…м хист…рт…н. У…д… абон махм… …рхауди уыцы кад ск…нын ирон литератур…йы бындур…в…рджыт…й иу…н. Уый у Къубалты Алыксандр.
Ацы ад…ймаджы тыхх…й …рм…г бац…тт… кодта Икъоты Анн…. Д… хор…х…й,хъус…м д…м.
Презентаци равдисын
Ахуырг…н…г : Бузныг Анн…. Н… абоны урочы тем… ма мын з…гъут?
Дзуапп : Къубалты Алыксандр-фжлтжрты минжвар. Каджг «Жфхжрдты Хжсанж»-йы сусжгдзинждтж.
Ахуырг…н…г: Сымахм… г…сг… н… урочы нысант… та цы сты?
Дзуапп: 1.„рдзурын Къубалты Алыксандры цард …м… сф…лдыстадыл.
2.Кад…г «„фх…рдты Х…сан…»-йы сус…гдзин…дт… …взарг…й… р…зын к…нын хъуыдык…нынад .
3.Р
·зын к
·нын цымыдисдзинад ирон ад
·мы историм
·.
Ахуырг…н…г: Раст. Бузныг уын.Х…дзарм… куыст уын л…в…рд уыдис бак…сын „фх…рдты Х…сан….
- Сыв…лл…тт… з…гъут ма мын, цы у эпиграф уацмыс…н?
Дзуапп: -Уый у уацмысы с…йраг хъуыды( проблем…) цыбыр…й!
(Сыв…лл…тт…й иу к…сы эпиграф)
Байхъусут, зжрждтж!.. Байхъусут, лжппутж!..
Байхъусут заржгмж, фыджлты каджгмж,
Дзжбжхджр бахъырнут уж бжзджын хъжлжстжй!..
Ахуырг…н…г:
-Цым… ц…уыл дзур…г сты ацы р…нхъыт…?
Дзуапп: Ацы ржнхъытж ист сты каджгжй, жвдисынц каджггжнжджы сидт.
Мах хъуам… …рыгон…й з…ронд…й зон…м н… фыд…лты царды хаб…ртт….
Ахуырг…н…г: Раст. Ф…л… с…м …рм…ст хъусг… хъуам… ма к…н…м,ф…л… у…м с… дардд…рг…нджыт….
Ахуырг…н…г: - Куыд ужм кжсы, фыссжг йж уацмысы каджггжнжгжн бынат кжй рахицжн кодта, уый цжуыл дзуржг у?
Дзуапп: Каджг уый ныхжсты бындурыл кжй ныффыста, ууыл.
Ахуырг…н…г: - Нж ныхасы сжр абоны урочы уыдзжн «Жфхжрдты Хжсанж»- йжн аджмон бындур ис, жви жрмжст фыссжджы джсны жрмдзжф у.
Цаст раст сты нж хъуыдытж, уый раргом кжныны фждыл бакжсжм жмж байхъусжм фыццаг ирон профессор Жлборты Барысбийы иртасжн куысты жрмжгмж.
Равдисын слайд Жлборты Б. къамимж.
- Барысби йж куысты дзуапп агуры ахжм фарстытжн: «Мыггаг «Жфхжрдтж» ирон аджммж уыд, жви нж?, каджджы бындур аджмон у, жви нж»?




Дзырдуатон куыст.
-Фарстытж равзарыны агъоммж равзаржм дзырд Жфхжрдтж морфологион жмж лексикон жгъдаужй.
Дзуапп: Жфхжрдтж- номдар, райдайжн формж- жфхжрд, сжрмагонд номдар, биржон нымжцы, номон хаужны.
Жфхжрдтж- обиженные, оскорбленные; хъыгдард чи баййжфта, ахжм; бафхжрдта йж, жфхжрд жрцыд, Йе 'фхжрд нж ныххатыр кодта.

Ахуырг…н…г: Чи зоны ах…м мыггаг н… уыд.Ф…л… адон сты …пп…т …фх…рд ад…мы мин…в…ртт…!
- Сымахмж гжсгж, нж бон у каджджы фольклорон бындурыл дзурын?
Дзуапп: О .у. Дзуры й… кад…гг…н…г.
Ахуырг…н…г: Ацы кад…г афт… ахсджиаг у н… литератур…йы, ах…м бир… проблем…т… дзы ис,…м… йын й… бындур, й… равз…рд стыр ахуырг…ндт… д…р иухуызон н… хонынц.
Ахуырг…н…г: Й… мидисм… рахизыны разм… равзар…м зын…мбар…н дзырдт….

· Дзырдуат
Уацилла- ирон мифологийы арвнжрды, хоржрзады,тыллжджы бардуаг.
Хъыримаг – рагон хжцжнгарз.
Бонвыдджр- бонжй-бон жвзжрджр.
Фарсисжг – фарсхжцжг.
Хъжргжнжг-аджймаг,кжцы жрвыст жрцжуы хиужттжм зиан фехъусын кжнынмж.
Ривжд- фосы улжфт сжрды.
Мжрддзыгой-аджм,кжцытж жрбацыдысты,чи амард,уый раз фжстаг хжс бафидынмж.
Сахъддзинад- хъжбатырдзинад
Ахуырг…н…г: -У…д… цы у й… мидис?
Дзуапп: Базыдтам,ацы кад…г к…й у ар…зт рагон …гъдау – тугисыны бындурыл. Ирон ад…мы …намонддзин…дт…н тугисыны …гъдау,…в…цц…г…н ,с… карзд…р уыд. С…д… азты д…ргъы цал х…дзары, цал ирон мыггаджы скуын…г кодта ф…стаг н…лгоймаджы онг ацы ф…тк!
Тугисыны …гъдау …нусты д…ргъы ад…мы з…рд…йы тынг ахъардта. „м… й… ирон ад…м к…д …мб…рстой тугисыны у…ззау …фх…рд, у…дд…р с… бон н…ма уыд у…ды р…ст…джы й… аппарын.
Ахуырг…н…г:-Куыд райдайы кад…г? Бак…сут ма й….(К…сынц фыццаг куплет)
-Ирон ад…м к…й хуыдтой м…гуыр?
Дзуапп: Ф…лл…йтт… к…м… н… уыд,уыдон.
Ахуырг…н…г:- Куыд ма хоны ноджы автор?
Дзуапп: Тыхджын …м… хъ…здыг (к…сынц …й тексты)
Ахуырг…н…г:-Цав…р хатдз…г ск…ндзыстут?
Дзуапп: Ад…ймаг хъ…здыг …рм…ст ф…лл…йтт…й н… в…ййы,ф…л… й… зонд…й,ад…мы …хс…н ын цы кад ис,уым…й.
Ахуырг…н…г:- Кад…г й… райдиан…й й… к…ронм… ц…ссыг …м… мароим… ц…уы. Й… мидис ын к…й руаджы бамб…рстам ? ( Ирон …фх…рд сылгоймаг Гос…майы хъар…г…й)
Фарст: -Чи радзурдз…н кад…джы сюжет?
Дзуапп: Кад…джы ахсджиаг бынат ахсы социалон тохы мотив,уый у й… с…йраг хъуыды, с…йрагд…р ууыл ар…зт у.-хъ…здгуыт… …м… м…гуырты хс…н тохы цаутыл. Й… с…йраг конфликт д…р амад у тыхджын …лд…ртты мыггаг Мулдарт… …м… „фх…рдты иун…г Х…сан…йы хс…н тохыл. Ф…л… де знаг цыф…нды стыр мыггаг…й куы уа, у…дд…р ын йе `фх…рд ныббаринаг н…у,…фх…рд дзы дыв…р…й исын хъ…уы. Мулдарт… хъал мыггаг уыдысты, «„фх…рд-т…н» та с… ном с… у…л…. Афт… домдта фыд…лты царды …гъдау, нау…д л…г ад…мы хс…н уыд …гад, фидиссаг. Ах…м зондыл фидар…й х…цыд кад…джы с…йраг архай…г Гос…ма,ст…й й… фырт- Х…сан… д…р.
.К…ннод не рцардаид тар хъ…ды Гос…ма сырдты хс…н, н… уарын…й т…рсы, н… дымг…й… лидзы.
Ахуырг…н…г: -Н… фыд…лт…м тугисыны …гъдау уыд тынг фидар. Уыцы хъуыддаджы бир… ад…м цагъд к…й кодтой, уый д…р ниц…м… дардтой.
-Цым… раст бакодта Гос…ма хъ…дм… к…й алыгъд, уый тыхх…й? Раст хъомыл кодта хъар…г …м… ц…ссыгим… й… фырты?
-Афт… тынг ц…м…н ныффидар стыр маст й… з…рд…йы Гос…май…н?
Дзуапп: Й… л…джы йын амардтой,Мулдарты хъал мыггагм…, уый фаг н… ф…каст. Ноджы ма йын …дз…сгом Хъуыдайнат й…хим… д…р бацыд ф…худинаг к…нынм….
Ах…м …дз…сгомдзинад …м… с…рыстырдзинад уыд …рм…ст хъ…здгуыт…м. „лд…ртт… та м…гуыр ад…м…й к…д …фс…рмы кодтой.
Ахуырг…н…г:
- Куыд у…м к…сы, автор м…гуырты фарс уыд …ви хъ…здгуыты? (М…гуырты)
- Куыд…й й… равдыста? (Уастырджийы …ххуыс)
Ссарут …м… бак…сут уыцы р…нхъыт….
-К…м…н …ххуыс к…ны Уастырджи? ( растз…рд… ад…м…н)
-Х…сан… р…стдзинадыл тохг…н…г уыд …ви социалон мастис…г? (р…стдзинадыл тохг…н…г)
Ахуырг…н…г:-Тынг раст. Цал л…джы амардта Х…сан…? Раст бакодта?
Дзуапп: Тохы куы бацыд,у…д нал ныууагъта й… х…ст.Цыппары дзы куы амардта,у…д й…х…д…г д…р акъахдз…ф кодта р…стдзинады с…рты …м… амардта Мулдарт…й ноджыд…р фондз ад…ймаджы. Афт…м…й й…х…д…г д…р ссис фыдг…н…г. Р…стдзинады с…рыл тохы ф…ц…ф й…х…д…г д…р …м… амард.
Ахуырг…н…г: Х…сан…йы ф…лгонц…й характеристик… ратт…м.
Дзуапп: „ц…г ирон л…г,р…стдзинадыл тохг…н…г,мады ф…дз…хст …хх…стг…н…г,хъ…батыр х…стон л…г,иун…г,тугис…г.
Ахуырг…н…г: Цав…р аивадон мадз…лтт…й спайда кодта фысс…г?(Эпитетт…й, …лгъыстыт…, …фх…рыны дзырдб…стыт…, хъар…джы фразеологии.)
-Уацмысы аивадон мадз…лтт…й иу у уацмыс…н й… ар…зт. Кад…гг…н…г дзуры ацы хаб…ртт….Афт… райдайы,афт… ф…в…ййы. Инн…тыл дардд…р …рдзурдзыст…м дыккаг урочы.
Ахуырг…н…г :- Абар…м ацы кад…г Тугъанты Батырбеджы «„гъдауы ам…ттаг»-ы архай…г – Фацбаим…:
Цав…р ц…ст…й касти Фацбай туг исынм…?
Цав…р ц…ст…й касти Х…сан… туг исынм…?
Куыд у…м к…сы, мах дуджы тугисыны …гъдау сфидауид?



Ахуырг…н…г: Къубалты Алыксандры каджг «Жфхжрдты Хжсанж» сси аджмон йж хъжздыг мидис, йж лиризм жмж ржсугъд жвзаджы мадзжлтты тыххжй. Жнж чиныг жй зыдта алчи джр мыхуыры рацжуыны фжстж. «Жфхжрдты Хжсанжйж аржзт жрцыд пьесж жмж жвжрд цыд сценжты.
- Зындгонд критик Тыбылты Алыксандр куыд фыста, афтжмжй: «Цалынмж ирон жвзагыл дзуржг аджймаг цжра, уждмж нж амжлдзжн «Жфхжрдты Хжсанж». Брытъиаты Елбыздыхъойы «Амыран», Хетжгкаты Къостайы «Жфсати»-йы фарсмж уыдзжн «Жфхжрдты Хжсанж» ирон литературжйы. (Равдисын слайд)
Байаты Гаппо та загъта: «Ацы каджг у, ирон аджмы цард раст нывгонд кжм жрцыд стыр джсны лжджы къухжй, ахжм; ирон аджмы динжмбарынады, жгъджутты жмж фыджгътжутты ныв.»
„лборты Барысби фыста: «Алыксандры разм… Х…сан…йы тыхх…й н… уыд н…д…р кад…г,н…д…р историон зар…г,уацмыс с…рысуанг…й у поэты сконд.Уый Иры дзылл…й…н ах…м адджын ф…ци,…м… йын й… мотивм… г…сг… скодтой хъайтарон зар…г»

Хатдзжг равзжрст жрмжгмж гжсгж.

Ахуырг…н…г: Абоны урочы цы базыдтат уыдон…й цав…р хатдз…гт… ск…ндзыст…м?
Дзуапп: Тугисыны …гъдау ахста ирон ад…мы царды ахсджиаг бынат. Ф…л… цард ивы, уыим… ивынц …гъд…утт… д…р. Ф…зындысты барадон орг…нт…,ног закъонт….Уыцы уав…рты туг исын ссис ф…ст…зад …м… зианх…сс…г …гъдау.

Ахуырг…н…г: З…гъут у… хъуыдыт… м…н… ацы дзырдт…й пайда к…нг…й…?

Урок мж зжрджмж фжцыд, уымжн жмж
Жз урочы базыдтон
Урокжй мжхицжн райстон
Урок мжм фжкаст цымыдисаг
Жз ахъуыды кодтон


5. Урочы кжронбжттжн.

6. Хждзармж куыст.

-Цав…р ад…ймаг у…м ф…каст „фх…рдты Х…сан…?
-Гос…май…н аргъ ск…нут куыд хъомылг…н…г мад, афт….
У… литератур…йы тетр…дты с… афыссут …м… сын дзу…ппыт… раттут фысг…й….

7. Бжржггжнжнтж комментаритимж.
Ад…мы уды фарн,ад…мы з…рд…йы ци н …м… рыст. Уый нын …вдисы фыд…лты удыхъ…д …м… к…м… хъуысы музык….уым…н …хсызгондзинад …рх…сдзысты хъисын ф…ндыры з…лт….
Музык…
Нывжст ирон литературжйы урокмж 9-жм къласыУрок - диспутTimes New RomanТемж: Къубалты Алыксандр - фжлтжрты минжвар.
Каджг "Жфхжрдты Хжсанж"-йы сусжгдзинждтж.Monotype Corsiva