Конспект урока по осетинскому языку на тему Урок — балц Зондабиима


44 АСТЖУККАГ ИУМЖИАГАХУЫРАДОН БИРЖКЪАБАЗДЖЫН
КУДЗОЙТЫ ВЛАДИМИРЫ НОМЫЛ СКЪОЛА





Темж:
Жмхъжлжсон мыр [н], дамгъжтж Н,н.

1 –жм кълас



ирон жвзаг жмж литературжйы
ахуыргжнжг: Дарчиты З.Ц.





Дзжуджыхъжу

Урок – балц Зондабиимж.
Темж: Жмхъжлжсон мыр [н], дамгъжтж Н,н.
Урочы нысан: 1. Базонгж кжнын сывжллжтты жмхъжлжсон
мыр [н] жмж дамгъж Н, н-имж.
2. Бакусын иугжндтж аразыныл, мыртж
раст дзурыныл, фыссыныл.
3. Хъомыладон фарст: «Бинонты фарн нана у».
Урочы фжлгонц: Уазжг Зондаби, компьютерон презентаци цжстуынгж жрмжгимж.
Урочы цыд.
Бацжттжгжнжн ржстжг. (Сывжллжттж салам джттынц ахуыргжнжгжн, уазджытжн, сжхи цжттж кжнынц урокмж).
– Уж бон хорз, сабитж. Тынг жхсызгон та мын у уемж фембжлын.
-Сабитж, равдисут ма цавжр жнкъаржнтимж жрбацыдыстут урокмж?
- Куыд ужм кжсы, цавжр жнкъаржнтж нын баххуыс уыдзысты, цжмжй нж     урок хорз ацжуа?
- Уждж бахуджм кжрждзимж, кжрждзийы къухтж райсжм жмж размж нж ахуыры фжндагыл!
Абон мах хъуамж урочы базонжм ног мыр жмж дамгъж кжсын жмж фыссын, цжмжй дардджр цы дзырдты жмбжла, уыдон нж бон уа кжсын, стжй фыссын джр. Базондзыстжм, ацы мыр, цы мыртж базыдтам нырмж, уыдонжй цжмжй хицжн кжны. Уымжн та нын баххуыс кжндзжн нж урочы уазжг Зондаби. Уый нжм жрбацыд Абеты чиныгжй, цжмжй нж йемж акжна диссаджы балцы зонындзинждты бжстжмж.
- Сывжллжттж, уарзут аргъжуттжм хъусын?
- Байхъусжм-ма уждж Зондабийы аргъаумж.
Рацыд жрмжг фжлхат кжнын.
- Зондаби цалынмж аргъау дзурын нж райдыдта, уждмж йж фжнды махжн хжс раттын. Фжнды йж, цжмжй мах базонжм, цжй тыххжй у аргъау?
- Цардысты жмж уыдысты бинонтж. (равдисын слайд бинонты нывимж)
- Махжн джр алкжмжн джр ис бинонтж.
- Чи ранымайдзжн, нывы цы бинонты уынжм, уыдоны?
- Дж бинонтж та чи сты? (иу, дыууж скъоладзауы нымайынц сж бинонты. Хъус жрдарын сывжллжтты ахаст бинонты хистжртжм).
- Зжгъ ма, Алан, уж бинонты хистжр чи у? (нана)
Гыццыл фжстжджр мах ацы фарстамж рахиздзыстжм, ныр та
байхъусжм дардджр Зондабимж. Зжгъут ма мын, ацы бинонтжн та сж хистжр чи уыд?
- А,а. (равдисын слайд дамгъж жмж нывтимж)
- Сывжллжттж, чи базыдта, цжй тыххжй у Зондабийы аргъау? (дамгъжты тыххжй)
- Зондабийы хъжуы не ’ххуыс йж аргъауы. Баххуыс ын кжндзыстжм?
Равзарын схемжтжм гжсгж дыууж дзырды дамгъж а-имж: асин, арс
( сывжллжттж дзурынц дзырдты мыржн йж бынат, дзурынц ын йж миниуджыты тыххжй.)
- Хъусжм та дардджр Зондабимж.
- А-йжн йж кжстжр уыд у. Нж хицжн кодтой кжрждзийж жппынджр ацы мыртж. Куы-иу фждзжгъжл сты, ужд джр та –иу кжрждзимж фжсидтысты (равдисын слайд, бакжсын, куыд –иу фжсидтысты, уый) а-а-а, у-у-у! Цжмж гжсгж у ацы мыртж нж бон афтж тынг ивазын? (Уыдон сты хъжлжсонтж)
_ Тынг разы уыдысты бинонтж сж иннж кжстжржй джр, уымжн жмж сын уый сж фжнд никуы бакъуылымпы кодта. Ждзух йж дзуапп уыд О. (равдисын слайд, сывжллжттж кжсынц дамгъж)
- Диссаг та куы нж у, ацы дамгъж та бахжлар кодта мыст жмж гждыйы. (равдисын слайд, кжсынц дзырдты схемжтж нывтжм гжсгж, бжржг кжнынц хъжлжсон мыр [Ы]).
Уарзон бинойнаг уыд ж джр се ’ппжтжн джр. (равдисын слайд, бакжсын дзырдтж схемжмж гжсгж): гжлжбу,жхсжрсжттжг.
- Фжлж мжнж ацы дамгъж хинжй цыди йж бинонтыл ( равдисын слайд дамгъж е-имж)
- Цжмж йж хонжм хинжйдзаг? (джтты дыууж мыры).
Ацы мыртж иууылджр цавжр мыртж сты? (Хъжлжсонтж)
- Цжмжй бжржг у, хъжлжсонтж кжй сты, уый?
Физ. минуткж.
Ног жрмжг.
- Ужд иухатт хъжлжсон мырты жхсжн фжзынд ног бинойнаг. Чи нын жй жрлжууын кжндзжн нж зжрдыл? (М,м).
- Цы базыдтам ногжй ацы мыры тыххжй? Рацыд жрмжг зжрдыл жрлжууын кжнын).
Уждж та нжм ногжй абон джр жрбацыд ног уазжг, цавжр мыр у уый мах базондзыстжм чиныджы руаджы, байгом кжнжм 44 фарс, цы уынут фарсы райдиан?
Раст у, уый у нж ног уазжг жмхъжлжсонты бжстжйж Нн.
Цы нын баххуыс кжндзжн цавжр мыр у, уый базонынжн? (дидинжг).
Чи зжгъдзжн, цы вдисжг у дамгъжйы раз цы дидинжг нывгонд ис, уый? (цавжр мыр у, уый: жмхъжлжсон, зылангон, жзылангон бжржггжнжг)
Байхъусжм ма базон – базонмж:
Судзинрагъ – тулдзы бын,
Худыйас бургуыбын.
Мыстыты, кжлмыты
Рацахсы ужрмыты. (Уызын)
Цы уынут нывы? (уызын)
Рахицжн кжнут мыр [н] дзырджй, жрдарут ма уж хъус, куыд жй дзуржм уымж.
Равдисын слайд ацы дамгъжимж, скжнын анализ жмж синтез дзырд нас жмж уызын-жн. Раттын характеристикж мыр [н]-йжн (къухфысты, фжйнжгыл).
- Цжмжй хицжн кжны, мыр [н] цы мыртж рацыдыстжм, уыдонжй?
- Уждж цавжр мыр бафтыд Зондабийы аргъауы бинонтыл? (жмхъжлжсон мыр [н])
Байхъусжм-ма заржгмж уырыссаг жвзагыл. Сывжллжттж, сымах та йж, чи зоны, базонат, кжцжй у ацы заржг. (физ. минутка)
- Тынг бауарзтой бинонтж н-йы, атонын джр дзы нал куымдтой.
Дамгъжтж Н, н –мж базонгж кжнын мыхуыргонджй жмж къухфыстжй, стыр дамгъж жмж гыццыл дамгъж).
Чиныгимж куыст (44 –жм фарс).
- Жркжсут-ма жмж бакжсжм М,м йж хъжлжсон бинонтимж куыд хжларжй цжры.
Кжсын иугай, стжй та - иумж.
Сывжллжттж кжсынц чиныджы лжвжрд иугжндтж, уый фжстж та дзырдтж.
- Жркжсут-ма нывмж жмж уж зжрдыл жрлжууын кжнут чи у бинонтжн сж фарн? (сж нана)
- Нывы цы бинонты уынжм, уыдон та чи ранымайдзжн?
- Кжуыл цин кжны чызг?
- Цжмжй бжржг у, чызг цин кжны, уый нывы?
- Дзургжйж та йж куыд равдисдзыстжм нж цин?
Кжсжм хъуыдыйждтж дамгъж Н,н –имж.
- Сывжллжттж, къласы нжм ис джсны кжсын чи зоны ахжм сывжллжттж, чи уж бакжсдзжн жмдзжвгж нанайы тыххжй зжрдиагжй, цжмжй нж уазджытж бамбарой куыд тынг бирж уарзут уж нанаты! (равзарын жмдзжвгж).
Тетрждты куыст
Фжйнжгыл равдисын, дамгъж м цавжр хжйттжй аржзт у, уый. Иу ржнхъ фыссынц элементтж. Дыккаг ржнхъ фыссынц гыццыл дамгъж н, жртыккаг – ужнг: мж, цыппжржм- дзырд: нана, фжндзжм- хъуыдыйад: Мжнж нана!
- Куыд равдыстам фысгжйж та нж цин?

Урочы кжронбжттжн
Кжронмж жрхжццж Зондабийы аргъау.
- Узжлы йж бинонтыл зжрдиагжй жмхъжлжсон мыр [н].
- Куыд ужм кжсы, цавжр миниуджытжй хайджын у [н] (вжййы жмхъжлжсон, зылангон, жзылангон, къухфыстжй жмж мыхуыргонджй, стыр жмж гыццыл дамгъжйж), нана та? (рждау, фжлмжн, цингжнаг)
- Сымах нанатж та цавжртж сты?
- Цы базыдтам ногжй абоны урочы?
- Уждж нж ног фембжлдмж. Жнхъжлмж та кжсдзытжм Зондабийы ног хабжрттжм!