Открытый урок по осетинскому языку ( основная группа) на тему Цъиуты барагбон(2 класс)

«Цъиуты
Бжржгбон»





Гом урок 2-жм къласы
39-жм сколайы
Ахуыргжнжг: Балаты Беллж М.ч

Дзжуджыхъжу
2010 аз
Цъиуты бжржгбон.
Нысан: 1. Базонгж кжнын цъиуты хуызтимж.
2. Скъоладзауты дзырдуат фжхъжздыгджр кжнын .
3.Сабитжм хжлар, уарзон цжстжнгас жвзжрын кжнын мжргътжм.
Цжстуынгж жрмжг: цъиуты нывтж.
Ног технологитж: компьютер, интерактивон фжйнжг.
Бацжттжгжнжн ржстжг.
Ахуыргжнжджы раныхас: «Уалдзжг» Баситы Мысост (слайд № 1)
Рудзынгжй жрбакаст уалдзжг.
- Рауай миджмж, нж уазжг!
Амонд, фарнимж жрбакжс!
Бирж цинтж нын жрбахжсс!
Уж бон хорз, нж зынаргъ уазджытж! (слайд № 2)
1923 азжй нырмж Тжргжйтты кжнж Хуымгжнжн мжйы жппжт скъоладзаутж сбжржг кжнынц «Цъиуты бжржгбон». Чи цъиутжн саржзы хждзар жмж йж бжласыл жрцауындзы, чи та – хжрыны бынат. Мах та жнджр хуызы сбжржг кжндзыстжм ацы бжржгбон.
Жвждза, диссаг сты мжргътж! Сж жрдзон миниуджытж сты алыхуызжттж. (слайд № 3) Тути фжзмгж кжны, зырнжг бжрзжндты тжхы, сауцъиу хжринаджы фждыл ахжццж вжййы дард быдыртжм, гжркъжраг къжр-къжр кжны, жнжфсис бжлжттж, къжйных сырддонцъиутж аджймаджы цуржй атжрын нж фжкомынц. (слайд №4) Тугдзых цъиусуртж, цжргжстж, халжттжн уалдзжджы сж кой-сж хъжр нал вжййы, фжлж жржгвжззжг дзугтж-дзугтжй нж сжрмж фжзилынц.
Ахуыргжнжг: Зжгъут ма мын, сывжллжтж, цъиутж цавжр къордтыл дих кжнынц?
Сывжллон: Циутж дих кжнынц хъждджгтыл жмж хждзарон мжргътыл.
( слайд № 5.)
Хждзарон мжргътж.
Ахуыргжнжг: Ранымайут ма, цавжр хждзарон мжргътж зонут? (слайд №6)
Сывжллжттж: Карк, уасжг, гогыз, бабыз, хъаз, цицыр ( слайд № 7 )
Ахуыргжнжг: Нж фжйнжгыл уый цавжр маргъы ныв уынжм?
Сывжллон: Уасжг.
Ахуыргжнжг: Чи зоны уасжгыл жмдзжвгж?
Сывжллон: Хетжгкаты Къоста «Уасжг»
О, уасжг, уасжг, сызгъжрин къоппа!
О, уасжг, уасжг, сырх зжлдаг боцъо!
Куыд раджы фестыс, куыд хъжржй зарыс?
Нж буц лжппуйы хуыссын нж уадзыс.
Сывжллон: «Гогыз» (слайд № 8 )
Кафы цыма мжргъты хъасты. Хъжр, жхситт ыл куы сжмбжлы,
Фжсте та у гомхуыз. Дыгъуыл-дыгъуыл сисы,
Систж буарыл ныппака сты, Цыма мжргъты ансамблы
Афтж кафы гогыз. Йж курдиат жвдисы.
Сывжллон: «Бабызтж» ( слайд № 9 )
Бырынчъытж – клавишжтж.
Уасгж кжнынц: бапп-бапп.
Курынц цыма бабызтж:
«Доны-ма нж баппар»!
Сывжллон: «Цъиу»
Урс дзжбжх къуымбылгжндтж.
Саутж, буртж – иутж
Цыма сты къуыбылжйттж
Карчы фждыл цъиутж.
Сывжллон: «Хату жмж хъаз»
Ма мжстжй мар, Хату, хъазы!
Руцу ма джхицжн хъаз!
Хату уждджр уисжй хъазы,-
Рассырдта йж маджл хъаз!
Ахуыргжнжг: Хъазтж жмж бабызтж доны ленк кжнын уарзынц, кжрчытж жмж гогызтж та хуыскъыл цжрынц.

Сывжллон: «Цицыртж»
У хждзарон маргъ –дзыгъуыр.
Каркау у цж ас, йж гуыр.
Уасгж кжны: цир-цир-цжр,
Уымжн хуыйны цицыр джр.

Ахуыргжнжг: Ис ма ахжм цъиу, кжцы цжры хждзары махимж, жрмжст къалатийы. Цавж цъиу у?
Сывжллжттж: Тути (слайдтж № 10-19).
Ахуыргжнжг: Радзурдзынжн уын жмбисонд, байхъусут ( слайд 20 ).
« Рувас уасждзы жрцахста. Уасжг жм дзуры:
- Ма мж бахжр, жз мжллжг джг. Мж мад тынг нард у. Изжры нжм жрбацу, жмж дын жз мж мады ракжндзынжн.
Рувас уасжджы ауагъта. Изжры жрцыд уасжгмж.
Уасжг рувасмж радзырдта:
- Жнджр джницы хъжуы! Мжнжн мад нжй. Жз инкубаторы уагъд джн!
Рувас мжстжй скуыдта.»
- Цжмжн скуыдта рувас?
Сывжллон: Уасжджы сайд кжй фжци, ууыл.
Сывжллон: Инкубаторы уагъд цъиу кжй разынд, уый тыххжй.
Ахуыргжнжг: Инкубаторы цъиутж карк нж рауадзы, фжлж равзжрынц айчы хуылфы электрон хъармжй.
Ахуыргжнжг: Мжнж ма ацы жмдзжвгжйжн раттжм ном: (слайд 21 )
« Йжхицжй уасжг жппжлыд каркжн:
- Джуау, мж къона, тжрсаг жз нал джн!
Кжнын дын сомы мж уынд, мж конджй:
Нж мжргътж иуыл цжрынц мж зонджй!
Цжргжс цы зоны – тжхын ужлжрвты
Хжстжг жппынджр мжнмж нж жфты
Жнджр-иу йемж мж тых жвзарин
Кжнж йын иу бон йж пырх скалин»
( Сывжллжттж джттынц дзужппытж: «сайжгой», «хинжйдзаг», « хиппжлой уасжг» ).
Ахуыргжнжг: « Хиппжлой уасжг».

Хъжддаг мжргътж.
Ахуыргжнжг: ( слайд № 22 ) Жрдзырдтам хждзарон мжргътыл. Ныр та жрдзуржм хъждджгтыл. Хъжддаг мжргъты хуызтж сты бирж. Ис цыл дзурын жмж дзурын. Сбжржг ма кжнжм нж зонындзинждтж жмж радзуржм нж Ирыстоны цавжртж цжры.
- Цавжр хъжддаг цъиуты зонут?
Сывжллон: Хъжддаг бабызтж, ужрцц, бжлон, хърихъупп
Ахуыргжнжг: Радзуржм ма нж уазджытжн, цавжр цъиутыл зонжм жмдзжвгжтж.
Сывжллон: «Бжлон» (слайд № 23)
Мжргъты сабырджртжй иу –
Сабитжн вжййы бжлон.
Нжу зжрватыкк, зараг цъиу,
У нжхи ржсугъд бжлон.
Сывжллон: «Хърихъупп»- журавль.
У сжрдыгон маргъ.
Къыубал, къжхтж – даргъ.
Туацъжты – йж хизжн,
Сабыр маргъ йжхицжн.
Сывжллон: «Кжсаглас» - цапля ( слайд № 24 )
Йж ном гуыры йжхицжй;
Донжй кжсаг ысласы.
Хжфсытжм джр жмхиц у,
Цъымараты сж ахсы.

Сывжллон: «Къадз» - аист ( слайд № 25 ).
Фадыгтылдау – йж къжхтж.
Йж бырынкъ у къждз.
Цжры бжрзжндты, хжхты.
Сабыр маргъ у къадз.
Сывжллон: «Бурцъиу» - иволга.
Ужздан цыд фжкжны,
Цыма йыл ис сахсжн.
Хжмпжлты нж кжлы,
Бындзытж нж ахсы.
Сывжллон: «Зарагцъиу» - жаворонок.
Ацы гыццыл зарагцъиу
Ужлджфы фжзары.
Уымжн хуыйны зарагцъиу,-
Хъжлдзжг нж фждары.
Сывжллон: «Булжмжргъ» - соловей.
Биржтжй ржсугъдджр
Гыццыл булжмжргъ.
Ужлджфы ждзухджр
Зары бурбын маргъ
Сывжллон: «Сауцъиу» - скворец.
Бады бжласжн йж цуппыл.
Хъусдзынж йж дарджй.
Халоны бырынкъыл цъута
Сжвжры йж зарджй.
Сывжллон: «Зжрватыкк» - ласточка.
Зжрватыкк – жнжхъыг, Дж заржг – нж даржг,
Жнжмаст цжржг! Нж уалдзжг кжнжг.
Хъжлдзжгжй, жвзыгъджй Нж хжхты, нж бжсты,
Фжхжтай фжрнжй,- Жлдар кжмжн нжй!

Сывжллон: «Дзывылдар» - трясогузка ( слайд № 26 ).
Жнгуырдар-дзывылдар,
Кжм хжтыс зымжг?
Цы бжстж, цы хжхтж
Фжтжхыс уынжг?

Кжм ржзынц, кжм цжрынц
Дж хотж, дж мад?
Тжхуды, тжхуды,
Кжмжн ис дж цард!
Сывжллон: «Хждхой» - дятел (слайд № 27 ).
Маргъ нжм зымжджы нж зары.
Хъжд зымжгон у жмыр.
Хъждхой дзы йж тых жвзары –
Хойы бжлас къупп-къупп-къупп.
Сывжллон: «Цжргжс» - орел, беркут (слайд № 28, 29 ).
Бжрзонд ыстжхы афтж,
Хуыдымау ма зындзжн.
Цъжх арвыл зилдзжн кафгж,
Зжххыл та мыст уындзжн.
Сывжллон: «Хъжрццыгъа» - ястреб.
Дзжмбытж йж къжхтыл.
Хилджыты куынжг кжны,
Цъиутж ахсы хжхтыл.
Дардмж хорз уыны.
Сывжллон: «Цъиах» - галка, грач.
Сау халонжй къадджр
У хъжддаг мжргътжй,
Никжд тжхы дардджр
Хъждтж мж хжхтжй.
Сывжллон: «Уыг» - сова (сидахъ – сыч).(слайд № 30-34)
Боныгон нж уыны,
Жхсжвы – цырддзаст.
Мыст уа, кжнж уыры,
Ацахсы йж васт.
Сывжллон: «Ацц-аццытж» - дикие утки.(слайд 35, 36 )
Доны был фжцыд къжрццытж,
Цыма сырд жрбабырста.
Разындысты аццытж –
Доны хъжддаг бабызтж.

Ахуыргжнжг: Ныртжккж та уын бакжсдзынжн уыци-уыцитж. Байхъусут:
Урс-урсид, хжмпус йж хъуын. (слайд № 37)
Уый жртахгай нуазы дон
Хорз нжма зоны цжуын.
Нжу тжхын нырма йж бон.
Мады джлбазыр нымбжхст.
Дары уырдыгжй йж цжст ( цъиу).
У бызычъиджын йж сжр, хъазгж разилы цжхгжр. (слайд № 38)
Ржстжг дзжгъжлы нж сафы, куы фжзары, куы фжкафы.
Зоныс жй, мж хжлар, зоныс, уый хждзарон маргъ у ( гогыз) ( Айларты Ч.) (слайд № 39)
Тагъд кжны цары ахстон сбийыныл, баныхасыныл, байсжрдыныл. Цавжр цъиу у уый? (зжрватыкк). (слайд № 40)

Донжй не свжййы хуылыдз.
Раст уырыдзыйау- йж фындз.
Скжнжм уый пакъуыйж баз.
Уый у маргъы мыггаг ( хъаз). (слайд № 41)
Бон нж уыны, жхсжв уыны. ( Уыг) (слайд № 42)
Гыццыл цъжх цъиу у уый, афтжмжй йж цъжхснаг хъжлжс мингай хъжлжсты хсжнжй джр райхъуысы. ( Булжмжргъ) (слайд № 43)
Жнж фжржт, жнж дзжбуг хждзар скжны. (Цъиу)
Хатдзжгтж.
Ахуыргжнжг: Куыд зонжм, афтжмжй цъиутж се ппжт уазалжн нж фжразынц. Жмж уждж цы фжвжйынц уазжлттж куы жрбахжццж кжнынц, ужд?
Сывжллжттж: Атжхынц хъарм бжстжм.
Ахуыргжнжг: Жмж мжргътж иууылджр иухуызжн сты?
Сывжллжттж: Не сты. Кжцы джр тж сты гыццыл, кжцыджртж стыр.
Сывжллжттж: Ис дзы алыхуызтимж.
Сывжллжттж: Алы хжринжгтж хжрынц.
Ахуыргжнжг: Жмж сымах зонут цы пайда хжссынц цъиутж?
Сывжллжттж: Цъиутж хжрынц лыстжг кжлмыты, зулчъыты, кжцытж хъыгдарынц зайжгойты, бжлжсты.
Ахуыргжнжг: Тынг хорз. Жрдзуржм ма нж мжргътыл лжмбынжгджр.
Мах зонжм, мжргътжй хъарм бжстжм кжцытж атжхынц, жмж кжцытж та баззайынц немж зымжджы. Фжлж ма мжргъты жхсжн ис хинжйдзаг маргъ. Уый у Гакк-гукк. Жмж хин цжмжй у? Уымжй жмж йж жйчытж жржфтауы жнджр маргъты жфтаужны. Йж цъиутж йын рауадзынц жмж сж схъомыл кжнынц.
Ахуыргжнжг: Цавжр маргъ ма зонжм, кжцы у мысты хуызжн?
Сывжллжттж: «Хжлынбыттыр».
Мыст дыгуронау – быттыр. Хонжм жй хжлынбыттыр,
Исын хжлын базыртж. Маргъау тжхын базыдта.

Ахуыргжнжг: Скжнжм нж абоны урокжн хатдзжгтж, хъасты хуызы.
Ныртжккж та уж алчиджр жртонжт нж бжласжй фжткъуы.
(Фжйнжгыл бжлас. Скъоладзаутж радыгай тонынц фжткъуытж, дидинджытж., кжцытыл ис фарстатж).
Бакжсут уж хжс жмж йж сжххжст кжнут.
Цавжр цъиутж атжхынц хъарм бжстжм?
Цавжр цъиутж баззайынц зымжджы махимж?
Цавжр мжргътж зоныс?
Цавжр цъиу хонынц «бжлжсты дохтыр»?
Цавжр фарста ратдзыстжм дзырд «цъиу»-мж: чи? жви цы?
Радзур ма дж уарзон цъиуы тыххжй.
Цавжр цъиу фынжй кжны сжрбынмж?
Цавжр цъиу у хинжйдзаг?
Цъиутж куы нал фжзарынц, ужд цавжр боны хъждмж жнхъжлмж кжс?
Жмбисонд: « Хицжй жппжлын худинаг у».
Жмбисонд: «Хорз йжхицжй не ппжлы».
Цавжр цъиу фжзары «мит-мит»?

Ахуыргжнжг: Базонут ма цавжр маргъы кой кжнын?( слайд № 44)
«Хъжддаг маргъ у, дзыгъуыртж, хъждты, къохты хизынц.
Уыгжрджнты дзыгъуыртжй гагадыргътж уидзынц?»
Ацы маргъ ма ис фенжн нж парчы джр.
Сывжллжттж: Мжлхъ
.
Байуарын цъиуты нывтж. Сывжллжттж къранджстжй ахорынц нывтж.

7. Кжронбжттжн.
Ахуыргжнжг: Ныртжккж уын бакжсдзынжн тауржгъ. Лжмбынжг байхъусут.
Уари.
« Бжрзонд стахт уари. Базыртж фжйнжрджм ныттындзгжйж, цъжх арвы тыгъдады кодта ленк. Джрдтыл фжлгжсыд, каст дунемж.
Бынжй йжм касти калм йж хуынкъжй:
- Ждылы! Цы кусыс, афтид ужлджфы цы ис? Мжнжн ам хорз у, ждас!
Арв ныннжрыд Йж цжлхъ сжмбжлд уарийыл. Уари жрхаудис зжхмж. Калм жм дзуры:
- Фжмжлыс? Фесты дж хъжзтытж? Жз та ждас джн.
Уари ужд радта дзуапп ужд калмжн:
- Мжлын, фжлж сжрыстыржй! Жз федтон арв жмж дунетж. Ды та цжрыс талынг уымжл хуынчъы. Жрдзжй хилжг чи у, уый тжхын нж зоны!»
- Цжуыл дзуры ацы тауржгъ?
Сывжллжттж: Ацы тауржгъ дзуры – мжргътж бирж кжй уарзынц ужгъдибар, ужлджф жмж тжхын.
Ахуыргжнжг: Цы уарзынц се ппжтжй фылджр цъиутж?
Сывжллжттж: Ужгъдибар.
Ахуыргжнжг: Раст зжгъут. Мжнж ма уын бакжсдзынжн ахжм жмбисонд: (слайд №45)
«Алы цжржгой джр цжржнбынат хъуамж йжхжджг араза. Искжмжн тых кжнын у биржгъдзинад.»
Жмж тых кжнын кжй нж хъжуы, уый жвдисы Хетжггаты Къоста йж уацмысы «Цъиу жмж сывжллжттж».
(Сывжллжттж зарынц.)
Ахуыргжнжг: Ууыл абон нж циуты бжржгбон жрхжццж кжронмж. Стыр бузныг нж уазджытжн. Ужлдай бузныг та нж гыццыл архайджытжн.

Арфж гонд ут! ( слайд № 46)

Бжласыл ауыгъд фжткъуытж фарстатимж, скъоладзаутж тонынц жмж дзужппытж джттынц:


Цавжр цъиутж атжхынц хъарм бжстжм?
Цавжр цъиутж баззайынц зымжджы махимж?
Цавжр мжргътж зоныс?
Цавжр цъиу хонынц «бжлжсты дохтыр»?
Цавжр фарста ратдзыстжм дзырд «цъиу»-мж: чи? жви цы?
Радзур ма дж уарзон цъиуы тыххжй.
Цавжр цъиу фынжй кжны сжрбынмж?
Цавжр цъиу у хинжйдзаг?
Цъиутж куы нал фжзарынц, ужд цавжр боны хъждмж жнхъжлмж кжс?
Жмбисонд: « Хицжй жппжлын худинаг у».
Жмбисонд : «Хорз йжхицжй не ппжлы».
Цавжр цъиу фжзары «мит-мит»?










13 PAGE \* MERGEFORMAT 14115