Ход урока по осетинскому языку. Подготовка учащихся к написанию сочинения на тему «?рдз н? алыварс».


Ирон жвзаг

Темж. Нывмж гжсгж куыст«Жрдз нж алыварс».

Урочы нысан.
Сколадзауты сфжлдыстадон куыст ныффыссынмж бацжттж кжнын.
Дзырдуатон куыст.
Дзургж ныхасы ржзтыл кусын.
Фжцалх кжнын скъоладзауты сфжлдыстадон куыстытж компьютерыл арзын, цжмжй сж куыстытж мидисджынджр кжной, cж хъуыдыкжнинад та бжрзондджр.

Зонынадон хжс.
1. Нж фыджлты царды хабжрттж 13-жм жнусы райдайжны.
2. Ирыстоны жрдз поэттж жмж нывгжнджыты сфжлдыстады.

Хъомыладон хжс.
Ржзжнгард кжнын скъоладзауты райгуыржн бжстж уарзын, цжсты гагуыйау ын йж жрдз жмж йж хъжздыгдзинждтж хъахъхъжнын.

Цжстуынгж жрмжг.
1. Компьютертж.
2. Дзырдужттж.
3. Тетрждтж жмж ручкжтж.
4. Х. Къостйы конд нывтж.
5. Фжйнжгыл Ирыстоны тобжгонд бынжтты ранымад (Заповедники).

Дзырдуат урокм…: СЖЛАВЫР – КУНИЦА
ЖРДУЗ – ПОЛЯНА, ЛУЖАЙКА
ЖРЫСКЪЖФТЖ– ЗЕМЛЯНИКА
ДЗЖНЖТ – РАЙ
МУГЖТЖ – МУШМУЛА

Ирыстоны хъ…дты зайынц: ФЖРВ – ОЛЬХА
ХЖРИС – ИВА
ТУЛДЗ – ДУБ
СУСХЪЖД – ЛИПА
ТЖРС – БУК, ЧИНАРА
ФАТХЪЖД – ГРАБ
НЖЗЫ – ЕЛЬ, СОСНА
ЗАЗ – ТИС, ЁЛКА
БЖРЗБЖЛЖСТЖ – БЕРЁЗА
ГЖДЫБЖЛЖСТЖ – ТОПОЛЬ



1.Бацжттжгжнжн ржстжг.

Ахуыргжнжджы разныхас

- Абон нж урок уыдзжн интегрированный - ирон жвзаг информатикжимж.
Компьютерон технологиты фжрцы сымах абон жрмжст Ирырыстоны жрдзы нывтж жмж хуызистытж нж фендзыстут, фжлж мж уе 'нкъаржнтж жмж уж сфжлдыстадон курдиат ужхжджг равдисдзыстут компьютертимж кусгжйж. Уыцы хъуыддаджы та уын баххуыс кжндзжн Ольга Ивановна Мельникова.

Хъуысы ирон музыка
…м… ахуырг…н…г дзуры …мдз…вг….

Ам Дуне – аргъау, байгом ис мж разы! Уыны хжрзжввахс, хурзжрины худт. Джлиау дымгж рох къутжрты хъазы
Тжхы кжмджр арвы цъжхы уд



Ахуыргжг.

Ц…гъды музыкж.
Экраныл …вдыст ц…уы презентац.

- Ныййаржг зжхх жмж ныййаржг мад кжрждзимж хжстжг лжууынц.
Жнусты джргъы ирон аджмжн сж цжржнбынжттж бирж алы ржтты уыдысты.Сж ном арвнжржгау хъуыст Ази жмж Европжйы тыгъд быдырты.Фжлж 13-жм жнусы нж фыджлтыл туджы зжйтж куы рацыд, монгойлаг жнжнымжц тыхтж аланты мыггаг быныскъуыд кжнынмж куы хъавыдысты,ужд сж сж хъжбысы арф жрнорстой Кавказы хжхтж.
Ужджй фжстжмж жнусты джргъы хжхтж систы нж фыджлты цжржнбынат.
Хжхты цы аджмы фервжзын кодтой, уыдонжн нж бахжлжг кодтой сж жрдзон хъжздыгдзинадтж: хохаг сычъиты дзугтж, жвдадзы хос чи у, уыцы суартж жмж суаджттж,жнусон хъдты хъжздыг лжврттж жмж ма бирж жнджртж.
Нж фыдлты зжрджтж алы кжмтты баззадысты, ф…л… сж зынг нж ахуыссыди абон джр. Нжй хжхты иу ахжм ком джр, ирон лжгжн сыгъджг кувжндон кжм нжй.
Нжй Ирыстоны иу ахжм поэт жмж фыссжг, кжй зжрдж нж бацагайдта Ирыстоны диссаджы жрдз жмж йж Ацжмжзау нж ныззарын кодта.

-Табуафси. Кжй жмдзжвгжтж бацжттж кодтат, уыдон нын бакжсут.


1-аг скъ - ау.
- Зжрджйы жнкъаржнтж: уарзт, фыджх, бжллиц жмж жнджртж курдиатджын аджймаг аив дзырды фжрцы равдисы.

Х. Къоста
Скъуыддзаг “ Хъуыбады-”йж Бжрзонд урс хжхтж
Жнкъард къждзжхтж
Жгомыг бжлас
Фыййауы уарзынц
Жмж йын зарынц
Сж сусжг ныхас.

Цжргжсы бжллын,
Ужлджфы нжрын,
Дымгжйы хъаржг,
Цжф сжгуытты маст,
Жхсжрдзжны хъазт-
Фыййауы заржг .

Фжскъжвда хур бон
Уымжл ривжддон,
Ржсугъд хизжнтж ..



2- аг скъ - ау.
Дзасохты Музафер
“ Фыдыбжстж “ Ацы джлвжзтж, ужлвжзтж
Ацы зжххау цъжх арв
Ацы хжхта, нжуу, бжлжстж
Сты жвжрд мж риуы арф.

Ацы къахвжндаг, цжргжстж,
Ацы къонайы фжзджг
Хонын жз мж фыдыбжстж
Адджын райгуыржн ужзжг.



.
3-аг скъ - ау.
- Ужлжрвты жмвжз стахт жмж уырдыгжй рафжлгжсыд Кавказмж уырыссаг поэт-гени А.С. Пушкин джр. Уымжн жмж уый джр дисы афтыдтж Кавказы жрдз.

А. С. Пушкин.
«КАВКАЗ» Скъуыддзаг .

Кавказ надо мною. Один в вышине
Стою над снегами у края стремины;
Орёл, с отдалённой поднявшись вершины,
Парит неподвижно со мной наравне.
Отселе я вижу потоков рожденье
И первое грозных обвалов движенье.

Здесь тучи смиренно идут подо мной;
Сквозь них низвергаясь, шумят водопады;
Под ними утёсов нагие громады;
Там ниже мох тощий, кустарник сухой;
А там уже рощи, зелёные сени,
Где птицы щебечут, где скачут олени.


4-…м скъ - ау..
Баситы Мысост
«Къахвжндаг»

Гакъон – макъон къахвжндаг,
Иумж балцы цом!
Фенжм цъити, тар хъждтж,
Ноджы фенжм ком.

Фенжм хохы айнжгжй
Ратжхгж цжргжс.
Фенжм, чи у арвы бын
Сау мигътжн сж гжс.
Рауай, фенжм ноджыджр
Нарты хъазжн фжз.
Демж уадау згъордзынжн
Алкжджм жз джр.

- Баситы Мысост нж цы къахвжндагыл хоны хжхбжсты жрдз фенынмж, ууыл уж искуы исчи ауад?



Скъоладзауты дзуаппыт….

5-…м скъ - ау.

Ужлладжыры ком.
- Мах арах ваййжм Ужлладжыры комы. Уым хжххон хъжу Зынцъары махжн ис хадзар.Митсжр хжхтж, ржгъта, фыдуаг Тджттж, мах мжнж мж хоимж иу жмж дыууж хатты нж федтам. Уым, Ужлладжыры комы, цъитийы бынжй цжуы Жрыдоны дон. Ужлладжыры ком тынг ржсугъд у. Жрыдоны доны былтыл жрбынат кодтой хжххон ъхжутж: Зынцъар, Тжмискъ, Быз, Уынал, Мызур, Нузал, Бурон. Нузал та уыд паддзах Дауыт – Сосланы ц…р…нбынат.






6 - …м скъ - ау.

Куырттаты ком.
- Сжрды улжфты ржстжг мжх ацжужм Куырттаты комма. Иухатт кжсжнцжстытжй кастжн цъититжм. Хорз мжм зындысты се 'рттиваг цъуппытж жмж джлджр сж зайлжбырд фжхстж. Тынг ржсугъд дзы у.
Цъитийы ржбын, зжххы бынжй хжрдма цжуы Хилачы суар. Ам, цититжй, гуыры жмж згъоры джлжмж Фыййагдоы дон. Уыцы доны былтыл бирж хжутж ис, нж раг фыджлтж.


7- …м скъ - ау.

Дыгургом.
- Жз мж бинонтимж бирж кжмтты уыдтжн, фжлж дзы мж зжрджмж тынгджр Дыгургом фжцыди. Уым ис хжххон хъжу Дзинага. Дзинага тынг ржсугъд жмж сыгъджг ран кжй ис, уый тыххжй дзы аржзт жрцыд улжфжн бынжттж. Дзинагайы алыварс ис хъжд джр. Зайы дзы нжзы жмж бжрз бжлжстж. Дардма дзы жрттивы Къжраугомы цъити.






8-…м скъ - ау.

Бехъан.
Жз та уын Бехъаны тыххжй зжгъдзынжн. Уый джр Ирыстоны жрдзы хъжздыгдзинад авдисжг у. Бехъан лжгъз быдыры ис, фжлж хохжг хъждты хуызжн ам джр зайы бирж жхсжртж, кжрдотж, фжткъуытж, мугжтж. Бехъаны зайы мырткж жмж цымтж джр.
Хъжды жрдузты ис бирж жрыскъжфтж. Бехъаны ис сыгъд…г суадон. Уыцы суадонжй стырджр Ирыстоны нжй. Зымжг джр сжлгж нж кжны. Бехъаны ис стыр цад джр. Суадон жмж цады бирж алыхуызон кжсжгтж ис. Хъжды фен…н ис тжрхъуста, рувжстж, хъжддаг гждыта, сжлавыртж жмж биржгътж.





Ахуырг…н…г

-У…д…, к…д афт… хорз зонут Ирыстоны …рдз …м… к…мтт…, у…д …нцон…й базондзыстут м…н… ацы уыци-уыцит….



1. Ай цы ран хонынц, зжххон
Цъитийы бын рафыхт дон.
/Хъжрмждон. /

2. Ма бакъуыр дж сжржй мжй,
Ацы хъжу та хуыйны.
/Цъжй/

3.Тагъд дж сжу хжржгыл абад
Хонынц Алардымж
/Цъамад/

Арф Куырттаты комы ис
У нж жргом дзуар
/Дзывгъис/

5.У цъжх фжлыстжй йж гобан
Уыд Болайы цжржн
/Хъобан/

[ экраныл ф…зынд ныв. цжгъды ирон музыкж ].



Ахуырг…н…г.

- Ирыстоны жрдз рагжй джр дисы жфтауы фыццаг хатт нжм чи жрбафты жнджр ржттжй, уыдоны. Уый афтж куы нж уаид, ужд цжмжн фжзындысты

/Ф…йн…гыл …вдыст ц…уынц хъуыстгонд нывг…нджыты конд нывт… радыгай /


Куинджи Архипы конд ныв « Дайраны ком»

Иван Константинович Айвазовскийы конд ныв “ Дайраны ком “.

3. Черенцов Никоноры конд “ Дайраны ком “.


- Куыд зонжм афтжмжй, нж уарзон аджмон поэт Х. Къоста хжхбжстыл жрмжст жмдзжвжгжтж нж фыста, фжлж ма сж куыд курдиатжын нывгжнжг ныв джр скодта.
Абон мах фжсаууонмж абалц кодтам Ирыстоны алы кжмттжм. Нжхи цжстжй федтам цавжр дзжнжтон бынат у нж фыджлты зжхх, уый.
Поэттж йыл жмдзжвгжтж фыссынц, зындгонд нывгжнджытж та йыл нывтж кжнынц.



Мах не стжм поэттж, не стжм нывгжнджытж, фжлж мах джр бафжлвардзыстжм
нж ржсугъд джр кжмттжй иуыл жрфыст саразын.

Уж разы Дыгургомы ржсугъдджр бынжттжй иу – КЪ„Р„УГОМЫ ЦЪИТИ
Бакус…м дзырдуатыл.



- Бакус…м дзырдуатыл.

1.Чи? цы? – йжн дзуапп цы дзырдтж джттынц, уыдон нывмж гжсгж нымайынц.

Цав…р? Цыхуыз…н? Предметтж фжхуызджын кжныны тыххжй сжм жфтауынц предметы жуужл жвдисжг дзырдтж.

Ныр та сжм бафтаужм мивдисджытж ама кжм фидауы уым фжрсдзырдта (куыд? кжд? кжджм? цжмжн?)

Бафтау…м с…м РАЗ„В„РДТ„ …м… Ф„С„В„РД„ …м… араз…м хъуыдый…дт….





























Чи? Цы?

Цавжр?
Цыхуызжн?

Фжсжвжрдтж

Фжрсдзырдтж

Мивдисджытж

1
уыгжрджнтж
1
рог
1
фарсмж
1
джлжмж
1
фжлгжсынц

2
сжрвжттж
2
уазал
2
цур
2
ужлжмж
2
ныгъуылынц

3
хжхтж
3
урс-урсид
3
раз
3
фжстжмж
3
хъазынц

4
мигътж
4
жхсырхуыз
4
бын
4
раджы
4
сыбар-сыбур кжнынц

5
фжхстж
5
бжрзонд
5
сжр
5
комкоммж
5
улжфынц

6
ржгьтж
6
хъжджхгжд
6
фжстж
6
афтж
6
жххжсынц

7
къуылдымтж
7
жввахс
7
размж
7
искуы
7
сисынц

8
цъититж
8
ныллжг
8
сжрты
8
жвиппайды
8
бырсынц

9
хъждтж
9
диссаджы
9
агъоммж
9
аржхстгай
9
жсхъиуынц

10
жхсжрдзжнтж
10
тагъд
10
сжрмж
10
Уадзыгжй лжууы
10
згъорынц

11
джттж
12
рагон
11
цурты
11
рагжй
11
жржнцайынц

12
суаджттж
13
тызмжг


12
ардыгжй
12
хжццж кжнынц

13
ужлджф
15
жгомыг


13
ждзынжг
13
жрттивынц

14
хъжлжба
16
дидинжгджын


14
исдугмж
14
тайынц

15
улжфт
17
гакъон-макъон


15
жнжбары
15
ленк кжнынц

16
сычъитж
18
тар


16
цжхжркалгж
16
абухынц

17
жхситт
19
ирд


17
хжлхжлгжнгж
17
хъжлжба кжнынц

18
къуыззит
20
жнусон


18
фжйлаугж
18
тайынц

19
зжлтж
21
цъжх




19
лжджрсынц

20
кжрджг
22
адджын




20
фембжлынц

21
бжлжстж
23
ныллжг




21
сурынц

22
цжугжджттж
24
арф




22
жнхъжвзынц

23
арв
25
сжрыстр







24
цъуппытж
26
сжууон







25
зарджытж
27
алыхуызон







26
уынжр
29
цъитиджын







27
пырхжнтж
30
жнжкжрон







28
айнжг
31
сойджын







29
дари
32
жмбисонд









33
цыргъ

























-






Ахуырг…н…г.
- Ныр нывма кжсгж куы нж кжниккам, фжлж уым куы фестиккам, ужд не нкъаржнтж фжфылджр уаиккой …ви н…? Ц…м…н?

Скъоладзаут… дзурынц с… хъуыдыт….

- Фехъусиккам доны хжл-хжл,

- дымгжйы гуыв-гуыв,

- хъжды миджг мжргъты алыхузон зард,

- н… буар…й банкъариккам хуры хъарм,

- рог ужлджфы жндзжвд жмж жнд.

- н… б…гъ…мвад къ…хты бын та - ф…лм…н цъ…х к…рд…г.

/ Уалынм… райхъуыст фонограмм…йыл фыст м…ргъты цъыбар-цъыбур, сыфт…рты сусу-бусу, доны с…х-с…х …м… рог дымг…йы уын…р. /


Ахуырг…н…г.

- Абон мах н… балц…й цав…р хатдз…гт… н…хиц…н ск…никкам цыбыр…й. Н… з…рдыл дзы тынгд…р цы бадардтам? Н… хъуыдыт… цыбыр…й ныффыс…м ф…йн…гыл …м… н… тетр…дты.


Скъоладзаут… дзурын с… хъуыдыт… …м… с… фысс…м ф…йн…г …м… тетр…дты.
Рауадис сын дзы сф…лдыстадон куысты пълан.

Пълан.
Ныййаржг зжхх жмж ныййаржг мад кжрждзимж хжстжг лжууынц.
Ирыстоны жрдз – дзжнжты бынат, зарджыты заринаг, таур…гъты дзуринаг
Дыгургомы фидауц – Къжржугомы цъити.
Жрдз нж иумжйаг цжржнбонат у жмж йж иумж хъуам… хъахъхъжнжм.

Ахуырг…н…г.
- Н… текст…н …рхъуыды к…н…м с…ргонд.
- Куыд хъуам… хъахъхъжнжм н… …рдз?


(Скъоладзауты дзуаппыт…)
- „рдзм… н…хи ирх…фсынм… куы ац…у…м, у…д-иу н… ф…ст… хъуам… сыгъд…г бафснай…м;
- хъ…уы хъахъхъ…нын б…л…ст… …м… алыхуызон зай…гойты;
- не 'мб…лы …н…хъуаджы б…л…сты къалиут… с…ттын;
- цъиуты ахст…тт… халын д…р т…ригъ…ддзинад у;
- зокъот… …мбырдг…нг…й… сын хъахъхъ…нын хъ…уы с… уид…гт…, нау…д с… мыггаг фес…фдз…н.

Ахуырг…н…г.

- Ирыстоны цы тоб…гонд, иваргонд бын…тт… ис, уыдон хъ…здыг сты хъ…дт…й, цадт…й, суарт… …м… суад…тт…й. Ц…рынц дзы алыхуызон сырдт… …м… ц…р…гойт…, р…зы дзы алыхуызон б…ласы мыгг…гт… …м… зай…гойт….
- У…д… гуырысхйаг ник…м…н у, н… б…ст… …ц…г…йд…р дз…н…ты бынат к…й у, уый.


Практикон куыст.

Практикон сф…лдыстадон куыст скъоладзаут… аразынц компьютертыл.
Уыцы хъуыддаджы сын …ххуыс к…ны информатик…йы ахуырг…н…г Омельченко О.И.

Практикон куысты нысан : Скъоладзауты ИКТ- й… пайда к…нын. „рм…джыт… интернеты агурын …м… дзы призентацит… аразын.


Слово учителю информатики.
Практическая работа на компьютере.


Создание презентации «Жрдз нж алыварс»

Цель работы:
1) cоздать 1-3 слайда, посвященных родному краю, используя операции вырезки или копирования;
2) сохранить файл в папке 7 В класс.
Приложение 1


Ход работы:

1) открыть программу POWERPOINT;
2) вставить из папки «Осетия» фото природы края;
3) растянуть фотографию на весь слайд;
4) открыть файл «ирон» в папке «Осетия»;
5) копировать соответствующее выбранному фото четверостишье в свою презентацию;
6) подобрать размер, цвет, начертания шрифта;
7) настроить анимацию;
8) сохранить презентацию под именем «ирон» свою фамилию;
9) поменять рабочий стол на фоновый рисунок природы Северной Осетии.

Х…дзарм… куыст. Нывм… г…сг… ныффыссын сф…лдыстадон куыст «„рдз н… алыварс»

Скъоладзаут… сар…зтой презинтацит….
Урочы куыст…н сын …в…рд …рцыд б…р…гг…н…нт….


















13PAGE 15


13PAGE 141115




15