Физика п?нінде т?л?а?а ба?дарлан?ан білім беруді ж?зеге асыру

Физика п‰нінде тaлCаCа баCдарланCан білім беруді ж_зеге асыру.

Jалдыбек Омарбеков,
М.МыSбайaлы атындаCы орта мектебініS физика п‰нініS мaCалімі

Білім беру мен оKыту мен т‰рбиелеудіS _здіксіз процессі. Jазіргі кездегі білім берудегі маKсат- жан-жаKты, білімді, ™мір с_руге бейім, ™зіндік ой толCамы бар, Kабілетті жеке тaлCаны Kалыптастыру. ОKушылардыS д_ниетанымын кеSейту, істеген ісіне тaжырым жасап, KорытындыCа келу, ойлау к™кжиектерін кеSейтіп, ой еркіндігіне жол ашу.
Физика п‰нінде баCдарланCан білім беру-CылымныS жаSа ізденістерін тудырып н‰тижеге Kол жеткізу ж‰не дaрыс пайдаланып жоCары к™рсеткіштерге жету.ЖоCарCы к™рсеткіш-білім деSгейін шыCармашылыK деSгейге жеткізеді.Jазіргі Cылыми-техникалыK даму заманында білім беруді бірі, компъютер мен интерактивті таKтаны Kолдану арKылы электрондыK оKулыKтарды пайдалану. ЭлектрондыK оKулыKтар білім беру процесін аKпараттандыру KaралдарыныS бірі деуге болады.
Жалпы білім беретін мектепте физикалыK білім беруде оKушылар талдай алу, салыстыра алу, Cылыми д‰лелдеулерді пайдалана отырып ™з к™зKарасын негіздеуді талап ететін тапсырмаларды орындауда т™мен н‰тижелер к™рсетеді. СондыKтан сыныптаCы физикалыK білім берудегі жаKсы д‰ст_рлерді жоCалтып алмай, баCдарлы жоCарCы сыныптарда физиканы оKытудыS жеке тaлCаCа баCдарланCан білім беруді ж_зеге асыру ж‰не практикалыK баCытталуын к_шейту арKылы білім беру Kажет.
Жаратылыстану–математикалыK баCдарында “физика” п‰ні бaл баCдардыS наKты баCытталуын аныKтайтын к™теріSкі деSгейде оKытылатын п‰ндердіS Kатарына жатады. КурстыS негізгі ерекшелігі- Kарастырылатын м‰селелерді теориялыK ж‰не эксперименттік тaрCыдан неCaрлым тереSірек Kарастыру болып табылады. ОKушыларды наKты материалмен таныстырып Kана Kоймай, табиCатты танып - білу процесі Kалай ж_ретіндігін, эксперименттіS, болжамныS, теорияныS, математикалыK ‰дістердіS, физикалыK теориялардыS сабаKтастыCы Kалай ж_зеге асатындыCын к™рсету Kажет.
Физика п‰нінде тaлCаCа баCдарланCан білім беруді ж_зеге асыру _шін
курстыS негізгі б™лімдерін (механика, молекулалыK физика ж‰не термодинамика, электродинамика ж‰не кванттыK физика) Cылыми таным ‰дістерін пайдалануы тиіс. Ізденушілік сипатындаCы лабораториялыK жaмыстарды орындау, к_рделілігі ‰р т_рлі есептерді шыCару арKылы оKушылар ‰р т_рлі іс-‰рекет т‰сілдермен, сондай-аK теориялыK материялды оKып _йрену кезінде индуктивті ж‰не дедуктивті Kорытындылар жасау, модельдеу, ойша т‰жірибе ж‰не т.б іс-‰рекет т_рлерін KолдануCа болады.
Кейбір м‰селелерді Kарастырып ™тетін болсаK. “Jатты дененіS тепе-теSдігі мен KозCалысы”, “Айналмалы Kатты дене динамикасыныS заSдары”, “Импульс моментініS саKталу заSы” Kарастырылады. Бaл таKырыптар оKушыларCа, біріншіден, механиканыS зерттеу объектісі материялдыK н_кте Cана емес абсолют Kатты дене де болып табылатынын к™рсетуге ж‰не екіншіден, ед‰уір Kолданбалы м‰ні бар статистика элементтерімен таныстыруCа, _шіншіден, механикадаCы саKталу заSдарыныS толыK аяKталCандыCын к™рсетеді.
“Молекулалы –кинетикалыK теория негіздері таKырыбыныS басты идеясы заттыS дискреттік к_йініS теориясын негіздеу ж‰не ретсіз (хаосты) KозCалыстаCы б™лшектердіS KозCалысын сипаттау болып табылады. Идеал ж‰не наKты газдардыS молекулалы –кинетикалыK теорияныS негізгі теSдеуін тaжырымдау, жылулыK процестердіS KажеттілігініS себептерін к™рсету кезінде статистикалыK идеялар ж_зеге асады, сондай-аK бaл идеялар ™ткізгіштіктіS электрондыK теориясын, кванттыK оптиканы, атом ж‰не атом ядросы физикасын баяндау кезінде жалCастыCын табатын болады.
“Электродинамика” б™лімінде Гаусс теоремасы Kарастыру симметриялы таралCан электр зарядтарыныS (зарятталCан т_зу ™ткізгіштіS, цилиндрдыS сфераныS, жазыKтыKтыS, жазыK цилиндрдыS) ™рісін есептеуге м_мкіндік береді.
“ТaраKты электр тогы” таKырыбында тізбектіS бір текті емес б™ліктері _шін Ом заSына, ЭJК aCымыныS тереSірек талдауына елеулі к™Sіл б™лініп ‰р т_рлі KосылCан электр тізбектерін есептеу _шін Кирхгоф ережелерін кеSінен пайдаланады.
“Электромагниттік толKындар ж‰не радиотехниканыS физикалыK негіздері ” таKырыбында МаксвеллдіS теориялыK идеяларыныS талдануы ,электромагниттік толKындардыS модуляциясы, генерациясы кезіндегі сызыKты емес элементтерге к™п к™Sіл б™лу керек.
“ТолKындыK оптиканыS шекті жаCдайы ретіндегі геометриялыK оптиканы” ж‰не “ОптикалыK аспаптарды” Kарастыру жарыKтыS толKындыK сипатымен аныKталатын осы ‰дістіS Kолданылу шегі туралы т_сінікті кеSейтеді. ГеометриялыK оптика толKындыKтыS шекті жаCдайы ретінде KарастырылCандыKтан, оKушыларCа физикалыK теориялардыS арасындаCы байланысты орныKтыратын принцип ретінде с‰йкестік принципініS р™лін к™рсетуге м_мкіндік береді.
Физика п‰нінде тaлCаCа баCдарланCан білім беруді ж_зеге асыруда салыстырмалылыKтыS арнайы теориясын басKа баCдардаCы,сыныптарCа KараCанда тереSірек Kарастыру Kажет.
“ЖарыK кванттары” таKырыбында жарыK Kысымы ж‰не Комптон эффектісі негізінде фотонныS энергиясы Cана емес, импульсініS де болуы негізделеді. Корпускалы-толKындыK екіжаKтылыK ж‰не басKа диапозондардаCы электромагниттік с‰уле шыCаруCа жан-жаKты талдау жасалады.
“АтомдыK физика” б™лімінде Бордын жартылай классикалыK теориясымен шектеліп Kоймай,оKушыларды кванттыK механика ‰лемімен де таныстыру Kажет. ОптикалыK кванттыK генератордыS ‰рекет ету принципі ЭйнштейнніS ™зіндік ж‰не еріксіз с‰улелену идеясы негізінде Kарастырылады.
Физика курсы астрофизикалыK материалды Kамтитын “€лем” б™лімімен аяKталады. Бaл б™лімді физика курсыныS мазмaнына енгізу Kажеттігі бірнеше жаCдайлардан туындайды.Бірішіден, асрономия курсы жалпы орта білім берудіS міндетті Kaраушысына жатпайтын болды,ал €лемніS Kaрылысы мен оныS даму заSдары туралы білімді игермей, ‰лемніS біртaтас Cылыми бейнесін Kалыптастыру м_мкін емес.Екіншіден, Cылым мен адам іс-‰рекетініS ‰р т_рлі салаларына ™зара байланысKан ыKпалдастыK пен саралау процестерініS енуін адамзат ™ркениеті дамуыныS маSызды заSдылыKтары деп айтуCа болады. Осылай, физика мен астрономия BаламныS Kaрылысы мен эвалюциясы, элементар б™лшектер мен атомдардыS бар болуына байланысты проблемаларды шешуде іздестіруде ™зара тыCыз байланысып жатыр. СондыKтан бaл курсKа енгізілген “€лем” б™ліміне Kатысты материалдарды мaCалім д‰ріс т_рінде ™ткізіп, ‰р Kарай семинар сабаKтары т_рінде жалCастырылCаны орынды болады.
Физикадан баCдарлы сараланCан білім беруде тaлCаныS таSдауы бойынша Kатысатын элективті курстарды aйымдастырудыS _лкен м‰ні бар. Элективті курстар- мектептіS жоCары сатысында оKыту баCдарыныS Kaрамына кіретін ж‰не оKушылардыS таSдауы бойынша Kатысатын міндетті курстар.
Jолданбалы арнайы курстар-оKушыларды білімді т‰жірибе Kолдана алудыS маSызды жолдарымен ж‰не ‰дістерімен таныстыру, оKушылардыS Kазіргі заманCы техника мен ™ндіріске KызыCушылыCын дамыту. Мaндай курстарCа “Физика ж‰не компьютер”, “Физика ж‰не техника”, “Техника ж‰не KоршаCан орта”, “Электр техникасы мен радиотехника” ж‰не т.б.
П‰наралыK элективті курстар, олардыS міндеті –оKушылардыS табиCат пен KоCам туралы білімдерін интеграциялау. Мaндай курстарCа “Bарыш физикасы”, “Астрофизика элементтері ”, “БиохимиялыK физика” ж‰не т.б жатKызуCа болады.
Элективті курстарды ж_ргізу кезінде жаSа техникалыK м_мкіндіктерді, мысал, электрондыK оKу Kaралдарын пайдаланCан тиімді болады. Jазіргі кезде сапалы СD – дискілері, электрондыK кітапханалар, электрондыK материалдарды сабаKтарда да, ™здігінен білімін жетілдіру процесінде де пайдалану бойынша ‰дістемелер бар. Білім берудіS кез келген саласында “ЭлектрондыK оKулыKты” пайдалану оKушылардыS танымдыK белсенділігін арттырып Kана Kоймай, логикалыK ойлау ж_йесін KалыптастыруCа шыCармашылыKпен еSбек етуіне жаCдай жасайды. ЭлектрондыK оKулыKтарда теориялыK таKырыптар кеSінен беріліп т_сіндіріледі. ТеориялыK материялдарда графикалыK иллюстрация т_ріндегі ‰р т_рлі суреттер, сызба нaсKалар арKылы беріледі. ОKулыKтыS ерекшелігі ‰рбір таKырып Kажетті суреттермен к™ркем безендірілген. Компьютер к™мегімен жасалатын зертханалыK жaмыстар, тестер мен тапсырмалар жиынтыCымен Kорытындыланады.ОKушылар білімі автоматты т_рде баCаланады.
ТaлCаныS таSдауы бойынша Kатысатын элективті курстар, мысалы, “Физика ж‰не техника” элективті курсы ‰рбір оKушыныS KоршаCан д_ние мен техника ‰лемі туралы Cылыми – жаратылыстану к™зKарасын, есептер (негізінен, техникалыK мазмaнды) шыCаруCа біліктіліктері мен даCдысын KалыптастыруCа, к_нделікті ™мірден ж‰не техника саласынан алынCан теориялыK Kана емес, практикалыK материалды (тапсырманы) ой елегінен ™ткізе алу даCдысын Kалыптастыратындай болып aйымдастырылуы тиіс.
ЖоCарыда айтылCандарды тaжырымдай келе физикадан тaлCаCа баCдарланCан білім беру оKушылардыS физика негіздерінен біліммен Kарулануына, Cылыми ойлай алуыныS дамуына, Cылыми д_ниетаным негіздерініS Kалануына себептесетін болды. Сонымен Kатар п‰нді оKытуда физиканыS практикалыK Kолданысымен байланысты м‰селелерге басты назар аудару Cылыми м‰селелерді ‰леуметтік ж‰не жеке тaлCалыK м‰ні бар міндеттер тaрCысынан саналы т_рде Kарастыра алатын, табиCат ж‰не KоCамдыK ™мір Kaбылыстарын тереSірек т_сіне алатын, аKпарат пен саналы т_рде жaмыс жасай алатын жан-жаKты дамыCан ж‰не ой-™рісі кеS тaлCаны т‰рбиелеуге ™з _лесін Kоса алады. Ал бaл Kазіргі кезде білім беруді жаSарту негіздерініS бірі болып саналады.


Алматы облысы,
Алак™л ауданы,
^шарал Kаласы.







































Заголовок 2Заголовок 415