Д?рест? уку биремен сайлап алу м?мкинлеге булдыру

Башлангыч м‰кт‰п

Д‰рест‰ уку биремен сайлап алу м™мкинлеге булдыру
Насыйбуллина Раушания €дk‰м кызы
Бакый Урманче исеменд‰ге 2нче гимназиянеS
башлангыч сыйныф укытучысы

Ш‰хесне k‰рьяклап _стер_г‰ юн‰лдерелг‰н белем бир_ концепциясенд‰ м‰кт‰пнеS максаты булып баланыS ш‰хесен _стер_, аныS табигый с‰л‰тен ачуда уSайлы, конфликтсыз шартлар тудыру тора. Мондый юн‰лешле укытуда башлангыч сыйныф укучыларына белем k‰м т‰рбия бирг‰нд‰ k‰р баланыS индивидуаль _зенч‰лекл‰рен‰ туры кил‰ торган метод k‰м чаралар кулланыла. Шундый методларныS берсе – д‰рест‰ биремне сайлап алу м™мкинлеге булдыру.
Педагогия ф‰нн‰ре кандидаты С.В.Зайцев Gит‰кчелегенд‰ М‰ск‰_неS башлангыч сыйныф укытучылары тарафыннан дидактик карточкалар Gыелмасы эшк‰ртел‰. Карточкалар т_б‰нд‰ге критерийлар буенча б_лен‰:
катлаулылык д‰р‰G‰се (GиSел яки авыр бирем);
эш т™ре (м™ст‰кыйль яки группалап);
эшнеS эчт‰леге (к_нег_ яки проблема).
Шул р‰вешле 8 карточка килеп чыга.
М™ст‰кыйль эш ™чен 4 карточка:
м™ст‰кыйль Gинел к_нег_;
м™ст‰кйль катлаулы к_нег_;
м™ст‰кыйль GиSел проблема;
м™ст‰кыйль катлаулы проблема.
Группалап эшл‰_ ™чен 4 карточка:
группалап эшл‰_ ™чен GиSел к_нег_;
группалап эшл‰_ ™чен катлаулы к_нег_;
группалап эшл‰_ ™чен GиSел проблема;
группалап эшл‰_ ™чен катлаулы проблема.
Шуны билгел‰п _т‰рг‰ кир‰к, катлаулы GиSел, к_нег_ проблема кысалары к_пкырлы; k‰рбер укытучы кайсы к_нег_не катлаулыга, кайсысын GиSелг‰ кертерг‰ ик‰нен _зе билгели. Бу биремн‰рне укучылар да т™рлеч‰ кабул ит‰рг‰ м™мкин: укытучы катлаулы дип билгел‰г‰н к_нег_ кайсыдыр балага GиSел булып к_рен‰ яки киресенч‰.
Билгеле бер д‰реск‰ укытучы шушы дидактик карточкалар Gыелмасын ‰зерли. Шул ук вакытта бик м™kим фактор булып вакыт м‰сь‰л‰се тора. Биремн‰рне _т‰_ вакыты 7 минуттан артмаска тиеш. €г‰р шушы вакыт аралыгы бозыла ик‰н, балаларныS игътибары читк‰ юн‰лерг‰ м™мкин.
^тк‰н материалны ныгыту этабында бу карточкалар тактага беркетел‰ k‰м, k‰рбер бала _зен‰ туры кил‰ алырлык эш формасын сайлап алсын ™чен, укытучы карточкаларныS эчт‰леге бел‰н таныштыра. КемнеSдер сораулары туса, шунда ук Gавап бирерг‰ кир‰к. Аннан соS балалар карточкалар сайлап алалар k‰м билгел‰нг‰н урыннарга утыралар. Балалар арасында бер ук карточка ™чен каршылыклар килеп чыкмасын ™чен, укытучыда тагын шундый ук карточкалар Gыелмасы булырга тиеш.
Эш урыннарын да алдан ук кайгыртып куярга кир‰к. Группалы эш ™чен арттагы ике партаны тоташтырып куярга м™мкин, ‰ м™ст‰кыйль эш ™чен алдагы парталарны бушатырга була. Карточкадагы номерларны партага да куярга м™мкин. Бу очракта бала _з урынын бигр‰к т‰ тиз таба. Мондый оештыру эшл‰ре карточкалар бел‰н эшне башлап Gиб‰рг‰н вакытларда гына бик м™kим. Ике-™ч д‰рест‰н соS барысы да Gайга салына. Балалар инде т‰н‰фес вакытында ук эш формасын сайлап куялар, группалар да туплыйлар. (Группаларда балалар саны 3-4 кешед‰н артмаска тиеш.)
Биремне _т‰_ ™чен балага белемн‰ре Gитеп бетм‰ск‰ м™мкин. ШуныS ™чен карточкада белемн‰рне кайдан табарга ик‰нлеген к_рс‰терг‰ була. Бу белешм‰л‰р бала к_рерлек Gирд‰ булырга тиеш. Шулай итеп без баланыS биремне уSышлы _т‰вен‰ ирешеп кен‰ калмыйбыз, кир‰кле белемн‰рне табарга да ™йр‰т‰без.
Эш барышында укытучы авырлык кичер_че балаларга ярд‰м ит‰. Бер ук вакытта баланыS теге яки бу эш т™рен ни ™чен сайлавын да ачыкларга м™мкин.
Эш бетк‰нн‰н соS укытучы Gавабы язылган карточкалар ™л‰ш‰, балалар, уз эшл‰рен тикшереп, билгел‰р куялар.
Карточкалар бел‰н эшне укытучы тел‰с‰ кайсы д‰рест‰ куллана ала. Безг‰ татар телен т™рле д‰р‰G‰д‰ бел_че балалар кил‰. Бу татар теле д‰ресл‰ренд‰ ген‰ т_гел, т‰рбия чаралары _тк‰рг‰нд‰ д‰ аерым кыенлыклар тудыра. € карточкалар бел‰н эшл‰_ k‰р балага индивидуаль якын кил_ м™мкинлеген арттыра. Беренче сыйныфларда бу эшне оештыру аерым авырлыклар тудырырса да, баланыS с™йл‰м телен _стер_ ™чен файдасы бик зур.
Бу карточкалар Gыеп барыла k‰м чирек яки ел азагында н‰тиG‰л‰р ясала. Татар теле д‰ресенд‰ карточкалар кулланганнан соS мин мондый н‰тиG‰л‰р ясадым:
балаларныS 75 % ы группада эшл‰рг‰ ярата;
25 % ы ялгыз м™ст‰кыйль эшл‰_не ™стен к_р‰; шунысы кызыклы - бу укучылар гаил‰д‰ бер ген‰ бала (уку елы азагына бу укучылар да группада эшл‰рг‰ ™йр‰нде);
балаларныS 35 % ы татар теленд‰ GиSелр‰к аралаша башлады;
беренче чорда GиSел к_нег_л‰р ген‰ сайлаучы балаларныS 25 % ы катлаулы к_нег_л‰рг‰ к_чте.
Шулай итеп д‰рест‰ биремне сайлап алу м™мкинлеге тудыру д‰реснеS максатына ирешерг‰ ген‰ т_гел, ‰ балаларныS активлыгын _стер_г‰, белемн‰рен тир‰н‰йтерг‰, баланыS _з-_зен‰ ышанычын арттырырга, актив k‰м максатчан ш‰хесл‰р т‰рбиял‰рг‰ д‰ ярд‰м ит‰.

15