Доклад на тему Д?ресл?рд? ??м д?рест?н тыш чараларда укучыларны? танып-бел? эшч?нлеген активлаштыру.
Педсовет 4.01.2016 нчы ел
Д‰ресл‰рд‰ k‰м д‰рест‰н тыш чараларда укучыларныS танып-бел_ эшч‰нлеген активлаштыру .
“БезнеS яSа м‰кт‰п” белем бир_ инициативасыныS бер юн‰леше яSа белем бир_ стандартларына к_ч_ булып тора.
2011 елныS 1 сентябренн‰н РФ барлык 1 класс укучылары да яSа сыйфатлы белем ала башладылар. РФ Ф‰н k‰м м‰гариф министрлыгы 2009 елныS 6 октябренн‰н «Об утверждении и введении в действие Федерального государственного образовательного стандарта начального общего образования” приказын чыгарды. ЯSа стандартныS _зенч‰леге, максаты укучыныS ш‰хесен _стер_
2011-2012 нче уку елыннан районыбыз м‰кт‰пл‰ре д‰ яSача укытуга к_чтел‰р. ЯSача укыту м‰гариф системасына зур _зг‰решл‰р алып килде. Заман м‰гариф системасы алдына яшь буынга белем бир_ максатын k‰м бурычларын, форма k‰м эчт‰леген тамырыннан _зг‰рт_ м‰сь‰л‰сен куйды. М‰гариф ™лк‰сенд‰ге _зг‰решл‰р яшь буынга сыйфатлы белем k‰м т‰рбия бир_г‰ юн‰лдерелг‰н. Монда т™п бурыч: укучы ш‰хесе _сешен - белем бир_неS м‰гън‰сен k‰м максатын, ‰ укучыларныS активлыгын стимуллаштыру.
ЯSа стандартларныS т™п максаты – ш‰хес т‰рбиял‰_, б‰л‰к‰йд‰н _к баланы ш‰хес итеп к_р_, аныS с‰л‰тен к_р‰ бел_, аны _стер_г‰ ярд‰м ит_, иGади баскычка к_т‰р_. Х‰зер башлангыч сыйныф укытучысы укучыны укырга, язарга, санарга гына ™йр‰теп калырга т_гел, ‰ универсаль уку к_некм‰л‰ре формалаштырырга, проект эшч‰нлегенеS эксперты, Gит‰кчесе булырга да тиеш. ЯSа стандартлар традицион программаларда кертелг‰н артык информацияд‰н котылырга, репродуктив укыту алымыннан эзл‰н_ле укыту алымына к_ч‰рг‰, укучыныS _зб‰ясен к_т‰рерг‰ ярд‰м ит‰ч‰к. Бала _зе эзлекле р‰вешт‰ белем туплый белерг‰ тиеш. Аны яSалыкка омтылучы, заман сулышын тоючы, белемен ™злексез камилл‰штер_че, укыту-т‰рбия эшен‰ иGади якын кил_че укытучы гына тормышка ашыра ала.
Татар теленд‰ белем бир_че башлангыч м‰кт‰пл‰ребез “Перспектива” программаcын сайлады. €леге программаныS нигезен _стерешле укыту т‰шкил ит‰. Бу программадан файдалану д‰реснеS н‰тиG‰лелеген к_т‰р‰, укучыларныS кызыксынуларын арттыра,аларны белем д™ньясына G‰леп ит‰, ™лгереш к_рс‰ткечен k‰м уку сыйфатын яхшырта.
ЯSача белем бир_ м‰гъл_мати-компьютер технологиял‰ренеS _сеше бел‰н б‰йле. Компьютер технологиял‰рен куллану укыту эшч‰нлеген баета. Д‰ресне иGади оештыруга шартлар тудыра. Н‰тиG‰д‰ балалар информация ташкынында иркен аралашырга ™йр‰н‰, _зен‰ яSа белемн‰р алу ысулларын _зл‰штер‰.
Технология, сынлы с‰нгать предметларын укытканда проектлар методы киS кулланыла. Проект т™з_ эшч‰нлеге укучыныS акыл k‰м рухи _сешен камилл‰штерерг‰ ярд‰м ит‰; балада максатчанлык, кызыксынучанлык, башланган эшне ахырына Gиткер_ омтылышы т‰рбияли. Ул м™ст‰кыйль фикерл‰_не _стер‰, м‰гъл_мат табу,фаразлау, стандарт булмаган карарлар кабул ит_ осталыгын формалаштыра. БаланыS иGади с‰л‰те ачыла, аныS да фикере башкалар тарафыннан ишетел‰. F‰мгыятьт‰ _зенеS кир‰клеген тоя башлый.
2-3 классларда укучылар рус k‰м татар теле д‰ресл‰ренд‰ м™ст‰кыйль р‰вешт‰ с_злекл‰р бел‰н эшл‰рг‰ ™йр‰н‰ К_л‰мле с_злекл‰р бел‰н эшл‰_г‰ юл ачыла. БаланыS _з-_зен‰ ышанычы арта k‰м эрудициясе _с‰. С™йл‰м теле формалаша. Бала кечкен‰д‰н с_зл‰рне д™рес ‰йтерг‰, язарга ™йр‰н‰, ч™нки аныS ничек язылышын k‰м ‰йтелешен ул _зе с_злект‰н табып ™йр‰нде. €д‰бият д‰ресл‰ренд‰ хокуклар турында укулары да укучыларныS д™ньяга булган к_заллауларын _стер‰, укучыныS _зенд‰ д‰ хокук уйлап чыгару тел‰ге уяна. ИGади _сеш к_з‰тел‰. Матурлык турындагы ‰с‰рл‰рне укып, баланыS эчке эстетик д™ньясы формалаша.
Математика,технология, уку д‰ресл‰ренд‰ _зара ярд‰мл‰ш_ен активлаштыруга юн‰лтелг‰н эш формасы буларак эшч‰нлекне т™ркемн‰рд‰ оештыру, к_ршеS бел‰н эшл‰_ т™рл‰ре уSай н‰тиG‰л‰р бир‰ дип уйлыйм мин, ч™нки укучылар бер-берсе бел‰н аралашырга, башкаларныS да фикерл‰рен тыSларга, _з фикерл‰рен ‰йт‰ белерг‰, _з-_зл‰ренд‰ м™ст‰кыйльлек сыйфатлары булдырырга ™йр‰н‰л‰р. Шулай итеп, алар _з_сешк‰ иреш‰л‰р. УкучыларныS _злегенн‰н эзл‰н_ эшч‰нлеген стимуллаштыру н‰тиG‰ле гам‰лг‰ ашырыла. МоSа башлангыч м‰кт‰пт‰ биремн‰рне репродуктив т™рд‰н иGади т™рг‰ кад‰р акрынлап катлауландыра бару юлы бел‰н ирешел‰.
УкучыларныS танып-бел_ эшч‰нлеген активлаштыру максатыннан чыгып, укучы бел‰н актив диалог алып бару катнашучы ™чен д‰, тыSлаучылар ™чен д‰ бер _к д‰р‰G‰д‰ файдалы. БалаларныS коммуникатив эшч‰нлеге активлаша:табигый с™йл‰м формалары кулланып с™йл‰ш_д‰ катнашу, нидер сорау яки ‰Sг‰м‰д‰шен‰ Gавап бир_ ихтыяGы туа.
М‰кт‰пт‰, аерым класста с‰л‰тле k‰м югары мотивацияг‰ ия булган балаларны ачыклау k‰м аларга иGат м™мкинлекл‰ре булдыру юн‰лешенд‰ системалы эш алып барылырга тиеш. Башлангыч классларда укучыныS аерым юн‰лешт‰ге кызыксынуын гомуми с‰л‰тлек кебек кабул ителс‰ д‰, т‰Gриб‰ле педагог с‰л‰тлелекнеS предметлы юн‰леш алуын к_реп, укучыга нинди д‰ булса иGади эшч‰нлект‰ _зен к_рс‰терг‰ ярд‰м ит‰ч‰к. Т™рле иGади конкурсларда, олимпиадаларда балаларны катнаштырып, аныS с‰л‰тен _стер‰ч‰к.
Д‰ресл‰рд‰ балаларны белем алуга активлаштыруда укытучыдан зур сабырлык k‰м актив эшч‰нлек сорала. ИS беренче чиратта, балада укуга мотив тудыру зарури. Ни ™чен баланыS укыйсы килми ? Аны ничек укуга тартырга ? Бу сорауларга Gавап бир_ ™чен мотив с_зенеS н‰рс‰ аSлатканына тукталыйк. Мотив-ул ниндидер тел‰кне тормышка ашыру ™чен тудырылган шарт. Балага укыган кешенеS белемсез кешед‰н н‰рс‰ бел‰н аерылганын аSлату кир‰к. Мотив ике т™рле була: тышкы k‰м эчке.
Укытучы да д‰ресл‰рд‰ тышкы мотивацияне куллана:д‰ресл‰рг‰ уен моментлары керт‰, т™рле ярышлар оештыра, кич‰л‰р уздыра. Бик яхшы т‰эсир ит‰ ™лгереш таблицасын класска элеп кую. Тик яхшы билге ™чен уку т™п максат булырга тиеш т_гел. Балада эчке мотивацияне-укуга аSлы карашны _стерерг‰ кир‰к. АныS k‰рбер _сешен, уSышын к_р_ сорала. Мен‰ монда эчке мотивны тормышка ашыру ™чен стимул кир‰к.
Мотивация ул , башка т™рле ‰йтк‰нд‰, эшлисе килм‰г‰нне эшл‰_ . Мен‰ монда эшк‰ рычаг булып стимул тора. Активлаштыру юллары т™рле:
1). УкытучыныS д‰ресне мавыктыргыч итеп оештыруы,_з-_зен тотышы, интонацияле k‰м аSлаешлы, матур с™йл‰ме, елмаюы, карашы д‰ зур роль уйный. Мавыктыргыч с™йл‰м йоклап утырган баланы да уятырга м™мкин.
2) УкучыныS уSышын к_реп, мактау.Балага “Бик яхшы” дип ‰йт_неS 99 ысулы бар ик‰н. М‰с‰л‰н, Искиткеч! Яхшы! Д™п-д™рес! Супер! Н‰къ шулай! Аф‰рин! ^рн‰к эш! Мин сине котлыйм! Ниkаять! Начар т_гел. Кызыклы фикер! Шулай д‰вам ит! Бу инде уSыш! Мактыйм! Мин синн‰н б_ген кан‰гать! Мин синеS булдырачагынга ышандым! j‰м башкалар.
Мактау к™чле стимулга ия, тик аныS да чамасы булырга тиеш. БаланыS уSышсызлыгын кимсетм‰ск‰ кир‰к, аSа ышаныч бирерг‰ кир‰к. Бу очракта киS‰ш бир_ д‰ уSай дип саныйм.
М‰с‰л‰н, Башлый белс‰S, бетер‰ бел. Аз с™йл‰ д‰ к_п эшл‰. j‰р максатка чара бар. Ничек итс‰S ит-морадыSа Gит!Белм‰г‰нне сорауныS ояты юк. Ярты эш й™зг‰ оят. Гыйлем китапныS эченд‰ д‰, тышында да була. Гыйлем тырышлык бел‰н кил‰ кебек татар м‰кальл‰ре бел‰н гадел k‰м Gылы р‰вешт‰ шелт‰ бир_ д‰ осталык.
Башлангыч класста укучыныS белемен 5 баллы б‰ял‰_ 2 нче класстан башлана. Цифрлы б‰ял‰_неS уSай k‰м тиск‰ре яклары бар. Тиск‰ре яклары: б‰ял‰_ системасы бала ™чен аSлашылмый, бала “2” ле алудан куркып яши, т_б‰н _зб‰яг‰ китер‰. К_бесенч‰ бишбаллы шкала чынбарлыкта 3 баллы гына, ч™нки документларда “бик яхшы”, “яхшы”, “кан‰гатьл‰нерлек” билгел‰ре ген‰ кулланыла. Шул ук вакытта уSай якларын да ‰йтеп китик:б‰ял‰_ критерийларын укучылар _зл‰ре т™зи ала, _зб‰я, _зконтроль ™чен шартлар тудырыла. Яхшы билге укучыны канатландыра. Укуга уSай караш к™ч‰я.
Диктант яздырганнан соS, балаларга _з эшл‰рен тикшереп чыгарга кушыла. Бала тикшер‰, хатасын таба. Л‰кин укытучы т™з‰т_не игътибарга алып, укучыныS билгесен т™шер‰.€ монда киресенч‰ баланыS _з хатасын _зе табуын б‰яли белерг‰ кир‰к.Н‰тиG‰д‰ балада тиск‰ре караш формалаша. Башка диктанларда бала хатасын т™з‰т_не кир‰к дип тапмый. Т™з‰т_ билгене барыбер т™шер‰ дип уйлый.
К_п кен‰ очракларда б‰ял‰_д‰ уку программасына туры кил_-килм‰вен‰ юн‰лтелг‰н дидактик инструмент кулланыла. М‰с‰л‰н, уку д‰ресл‰ренд‰ укучыларныS уSышларын ничек б‰ял‰рг‰ соS ?
К_п очракта иGади сорауга Gавап бернич‰ булырга м™мкин. €г‰р укучы _зенеS фикерен логик яктан нигезл‰п аSлатып бир‰ бел‰ ик‰н, укучыныS Gавабын уSай б‰ял‰рг‰ м™мкин, ч™нки кече яшьт‰ге баланыS фактларны бел_ д‰р‰G‰се ™лк‰нн‰рнекенн‰н т_б‰нр‰к була.
Балага объектив билге кую ™чен мин _з практикамда аерым очракларда “жетоннар” системасын кулланам. Балага конверт бирел‰. Укытучыда ™ч т™рле жетон:кызыл-5 ле, яшел-4 ле, сары-3 ле. Д‰рест‰ге k‰рбер Gавабы k‰м эше ™чен укучы жетон ала, конвертка Gыя. Д‰рес ахырында жетоннар саны санала. Кайсы жетонны бала к_бр‰к Gыйган, балага шул билге куела.
Кайбер очракларда билгене балага кую ™чен башта _зенн‰н , аннары ипт‰шл‰ренн‰н сорыйм: алар нинди билге куярлар иде бу укучыга. Уртак фикерг‰ килеп, балага тиешле билгесен куябыз. Бу очракта балалар _з фикерл‰рен белдерерг‰ ™йр‰н‰л‰р. Ярд‰мл‰ш_ сыйфатлары т‰рбиял‰н‰.
Атна ахырында k‰р укучы бик яратып нич‰ бишле, д_ртле k‰м башка билге алуларын саныйлар. Билгел‰рне бер-берсен‰ кушалар k‰м гаил‰ бюджетына укулары бел‰н к_пме “керем” керт_л‰рен ис‰плил‰р. Укучыларга бу алым бик ошый. Кушу k‰м тапкырлау гам‰ле ныгытыла
1 нче класста билгесез система. Баланы укуга кызыксынуын активлаштыру ™чен башка юлларын эзл‰рг‰ туры кил‰. Ярыш экранын булдыру укучыларда кызыксыну уята. КемнеS машинасы алдан финишка килеп Gит‰р ик‰н ? Машинасы финишка беренче килеп Gитк‰н укучы GиS_че. Ел ахырында GиS_чене б_л‰кл‰_ д‰ зур стимул булып тора. Ата-анасына мактау хатлары Gиб‰р_ _Sай т‰эсир ит‰. Быелгы уку елында 1 нче класста ике укучы, йолдызчык ясау методын кулланам.Атна ахырында н‰тиG‰ ясыйбыз кем бу атнада бик тырышып укыды, _зен ‰д‰пле тотты, кемнеS йолдызчыклары к_бр‰к. Бу укучыларныS портфолиолары булдырылды. Алар турында м‰гъл_мат тупланды. Шулай ук k‰р укучыга дагностик карта булдырылды k‰м бу карта чирек саен тутырылып барыла. УкучыларныS т™рле юн‰лешт‰ белем д‰р‰G‰се тикшерел‰. Бу к_рс‰ткечл‰р “Лист достижения” б_леген‰ диагностик картага терк‰л‰.
Д‰рест‰н тыш эшч‰нлек “К_Sелле спортчылар”, “Татар халкыныS йолалары k‰м б‰йр‰мн‰ре”, ”j‰р к™н игелекле эш эшл‰ “юн‰лешл‰ре буенча алып барыла.
Йомгаклап шуны ‰йт‰сем кил‰, педагогик эзл‰н_л‰р методологиясен‰, карар кабул ит_ технологиясен‰ ия булу; инновацион проблемаларны k‰м эзл‰н_-тикшерен_ темаларын сайлап алу; педагогик тикшерен_ методларына, эксперимент н‰тиG‰л‰рен к_з‰т_ диагносикасына ия булу-х‰зерге вакытта м‰кт‰пт‰ эшл‰_че укытучыныS иGади активлыгына куела торган тал‰пл‰р.
Укытучы гел эзл‰н_д‰ булганда гына, _з укучыларын укуга кызыксындыра, д‰ресл‰рд‰ k‰м д‰рест‰н тыш чараларда танып-бел_ эшч‰нлеген активлаштыра алачак.
15