Кескіндемелік м?нерлерді о?ып ?йрену. Пуантилизм. Жылы ж?не суы? т?стер гаммасы ре?дерімен жатты?улар жасау.

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
А.С.Пушкина атындағы № 1мектеп-гимназиясы
Сабақтың тақырыбы: Кескіндемелік мәнерлерді оқып үйрену. Пуантилизм. Жылы және суық түстер гаммасы реңдерімен жаттығулар жасау.
-2419359652000
Бейнелеу өнері пәнінің мұғалімі: Аблаев Ғалимжан Алимжанович
2014 жыл
Сабақтың тақырыбы: Кескіндемелік мәнерлерді оқып үйрену. Пуантилизм. Жылы және суық түстер гаммасы реңдерімен жаттығулар жасау.
Сабақтың мақсаты: Түстерді сезіну, бояулар- мен жүмыс істеу қабілеттерін жетілдіру. Кескіндеме мәнері «пуантилизммен» танысу.
а) Білімділік: Бейнелеу өнерінің суретшилеримен оқушыларды жүйелі түрде таныстыру.
ә) Дамытушылық : Жеке тұлғаны дамыту, талдау, салыстыра білу қабілеттерін дамыту.
б) Тәрбиелік: Сұлулық тәрбиесі, табиғат пен өнердегі сұлулықты түсіне білу.
Түрі: араласӘдісі: сұрақ - жауап, түсіндіру, әңгімелеу, бейнелеу.Көрнекілігі: Пуантилистер А.Сислей, П.Синь- як шыгармаларының репродукциялары.
кітаптар,иллюстрация, дидактикалық материал, альбом.Құрал - жабдықтар: қарындаш, өшіргіш, акварель бояуы, ұштағыш, су құятын ыдыс, сызғыш. т. б.Сабақтың өту барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі:а) оқушылармен сәлемдесуә) құрал - жабдығын тексеруб) үй жұмысын тексеру
в) назарларын сабаққа аударуII.Жаңа тақырыпты түсіндіру.ІІІ. Тапсырмаларды орындау.
IV.Сабақты бекіту.
V. Қорытындылау.
VI. Бағалау
VII. Үйге тапсырма
Сабаққа ұсыныстар. Балалар есейіп қалды, олардың жинақтаған білімдері де аз емес, нағыз бейнелеу өнерінің кейбір мәнерлерін оқып үйренетін кез келген сияқты. Ол баланың бейнелеу тілінің аясын кеңейту үшін қажет. Сонымен қатар стилі мен өз мәнерін табу немесе өр алуан суретшілердің бейнелеу тілінің ерекшеліктерін түсіну үшін қажет.
Алдымен, пуантилизм мәнерін оқып үйрену. Бүл жағдайда бізді кызықтыратыны-жаңа мәнер ғана емес, жаңа түстер мен реңдер алудың жаңа тәсілі деп түсінеміз. Баланың түсті сезіну қабілетін жетілдіру үшін, оның түстердің барлық ерекшеліктерін ажырата білуі маңызды. Пуантилистер палитрасы түстерге өте бай. Мектепке дейінгі жастағы және бастауыш сыныптың окушылары көбінесе локалды түстермен, ірі таңбалармен жүмыс істейді. Үшінші оқу жылы - балаларды түстердің құбылмалы бай реңдерімен қызықтыра түсуді бастайтын сәт. Оны тек теория жүзінде немесе қысқа жаттығулар түрінде ғана емес, ұзағырақ орындалатын шығармашылық жұмыстар түрінде жүргізген дұрыс. Егер оқушының алдына нақты міндет койылмаса, ол көпке дейін өзі ұнатқан бір түспен қағаз бетін бояй беретін болады. Пуантилистер мәнерімен таныскан соң, бала жеке дактар арқылы берілген түстер гаммасының байлығын сезіне бастайды. Сонда оларға реңдердің алуан түрлілігін ажырату оңайға түседі және осы мәнерді қолданып нақты жүмыс істеуге кірісу де қиынға сокпайды.
Сабақтың барысы: Жаңа мәнермен танысу айшықты дақтармен орындалған жұмыстарды карастырудан басталады. Оларды окулыктан алуға болады немесе бас қа репродукңиялар пайдаланылады. Балаларға дактарға бейнелеу күралдарының бірі ретінде карау үсынылады. Поль Сезанн, Винсент Ван Гог, Клод Моне, Игорь Гра- барьдың жүмыстарындағы бояу дактары оте өсерлі - үстаз бүл жүмыстардан жаксы репродукциялар таңдап алса дүрыс болады. Суретшілердің жүмыстарын карап, талдап болған соң, балаларға №1 жүмыс дөптерінің 17, 19-беттеріндегі тапсырмаларды таңдауы бойынша орындауға үсыну кажет. 17-беттегі жаттығуларды түсті фломастерлармен, ал 19-беттегі жаттығуларды гуашь бояуларымен орындаған дүрыс. Қарастырған жүмыс- тар ішінен балалар пуантилистер жүмыстарын бірден ажыратады, себебі баска жүмыстардан ерекшеленіп түрған бейнелеу мәнерін байкамау мүмкін емес. Мүмкіндіғінше көлемі үлкен жүмыстар карастырған дүрыс, ал ол педагог үшін киынға түссе, окулыктағы реп- родукңияларды колданса да болады.
Өрі карай сурет салудағы кызыкты мөнер жайлы жөне осы мөнерде жүмыс істейтін суретшілер жайында (Ж. Сера, П.Синьяк) өңгімеленеді, оның атауының мөні мен мағынасы түсіндіріледі.
Пуантилизмді өзілдеп пуанта киген кескіндеме деп те атайды. Мүмкін «пуанта» деген сөзді естіген болар- сыздар. Бүл - балериналар киетін жеңіл аяк киім, олар бишілерғе аяктарының үшымен билеуге мүмкіндік береді. Осы аяк киімнің көмегімен бишілер калыктап жүрген- дей әсерде болады.
Пуантилизм мәнерінде орындалған кескіндеме де пуан- та киген биші кыздың биіндей жеңіл, калыктап түрған- дай болып көрінеді. «Пуантилизм» термині франңуздың роіпі - нүкте деген сөзінен шыккан. Пуантилист суретшілер өз картиналарын дөл осы нүктелермен жаз- ған. Бүл кез келген нүктелермен жазу деген сөз емес. Олар суретшілерге тән түйсікпен түстердің күрамы қандай негізгі түстерден түратынын білген. Қажетті түсті шы- ғару үшін суретші өдетте бояуларды араластырады, ал пуантилист-суретшілер бүл өдістен бас тартып, өз әдістерін ойлап тапты, олар кенеп бетіне нүкте (роіпі), (осыдан «пуантилизм» сөзі) төрізді қысқа дактар немесе тік тортбүрыштар жаккан. Осылайша бояулар палит- рада емес, кенеп бетінде көз жүзінде араластырылады. Мүндай бейнелеу мөнері мозаиканы еске түсіреді, осы- дан барып бүл мәнердің екінші атауы «дивизионизм» - французша «бөлшектеу» деген мағынаны білдіреді. Кар- тиналарға мүкият карайтын болсак, бүл атаудың мәнісін түсінуге болады - белгілі бір түс (жасыл, кызғылт) әр түрлі түстегі нүктелерден күралады. Пуантилистер та- биғат аясында жүмыс істегеннен гері шеберханада оты- рып, пейзаж көріністерін көз алдарына келтіріп, бір түсті сан алуан күрастырушы түстерге бөлу ерекшеленіп түрған бейнелеу мәнерін байқамау мүмкін емес. Мүмкіндігінше көлемі үлкен жүмыстар карастырған дүрыс, ал өл педагөг үшін қиынға түссе, окулықтағы реп- родукцияларды қолданса да болады.
Әрі карай сурет салудағы қызықты мәнер жайлы және осы мәнерде жүмыс істейтін суретшілер жайында (Ж. Сера, П.Синьяк) өңгімеленеді, оның атауының мөні мен мағынасы түсіндіріледі.
Пуантилизмді әзілдеп пуанта киген кескіндеме деп те атайды. Мүмкін «пуанта» деген сөзді естіген болар- сыздар. Бұл - балериналар киетін жеңіл аяқ киім, олар бишілерге аяқтарының үшымен билеуге мүмкіндік береді. Осы аяқ киімнің көмегімен бишілер қалықтап жүргендей әсерде болады.
Пуантилизм мөнерінде орындалған кескіндеме де пуан- та киген биші қыздың биіндей жеңіл, қалықтап түрғандай болып көрінеді. «Пуантилизм» термині француздың роілі - нүкте деген сөзінен шыккан. Пуантилист суретшілер өз картиналарын дөл осы нүктелермен жаз- ған. Бүл кез келген нүктелермен жазу деген сөз емес. Олар суретшілерге төн түйсікпен түстердің күрамы кандай негізгі түстерден түратынын білген. Қажетті түсті шы- ғару үшін суретші әдетте бояуларды араластырады, ал пуантилист-суретшlefttopілер бүл өдістен бас тартып, өз әдістерін ойлап тапты, олар кенеп бетіне нүкте (роіпі), (осыдан «пуантилизм» сезі) төрізді кыска дактар немесе тік төртбүрыштар жаккан. Осылайша бояулар палит- рада емес, кенеп бетінде көз жүзінде араластырылады. Мүндай бейнелеу мәнері мозаиканы еске түсіреді, осы- дан барып бүл мәнердің екінші атауы «дивизионизм» — французша «бөлшектеу» деген мағынаны білдіреді. Кар- тиналарға мүкият карайтын болсак, бүл атаудың мәнісін түсінуге болады - белгілі бір түс (жасыл, кызғылт) өр түрлі түстегі нүктелерден күралады. Пуантилистер табиғат аясында жүмыс істегеннен гөрі шеберханада оты- рып, пейзаж керіністерін көз алдарына келтіріп, бір түсті сан алуан күрастырушы түстерге бөлу арқылы өздерінің қайталанбас туындыларын жазғанды үнатады.
Пуантилизмді ойлап тапқан француз кескіндемешісі- Жорж Сера. Қоспасыз үш негізгі түстің (қызыл, көк, сары) жөне қосымша түстердің жүптары (қызыл-жасыл, кек-қызғылт сары, сары-күлгін) көз алдында араласты- рылуы бөяуларды механикалық араластырудан анағүр- лым айшықтырақ көрінеді. Картиналардың бояулары жарыққа шағылысып, ашық таза түстер қалыктап, кар- тина беті тыныс алып түрғандай өсер қалдырады. Бүл техникада тағы бір француз суретшісі Поль rightbottomСиньяк зор жетістіктерге қол жеткізді. П. Синьяктың «Сан-Тро- пездегі карағай» атты шығармасындағы ағаштың басы сарғыш түсті болып көрінеді, бірақ анықтап мүқият қараған кезде сарғыш түс көптеген таза түстерден түра- ды екен, бүл түстердің оптикалық араласуының нәтижесі. Кенептің ортасында жапырактары жайқал- ған ағаш орын алған. Оның айналасындағының бәрі осы зор табиғат жаратылысына бағынып түрғандай. Бүған rightcenterдейінғі біркелкі елшемдегі дақтар жағу мөнерін Синь- як одан керкемдірек кескіндеу фактурасымен ауыс- тырады. Дақтар бірде жер бетінің бедерлерін айқын- дап түрса, бірде ағаш бүтақтарының иілгіштігін баса көрсетеді. Оның ертеректегі жүмыстарына төн сүрғылт түстер гаммасы айшықты қарама-карсы көк, жасыл, сары, сарғыш, күлгін түстердің қанык реңктерімен алмасты. Мүндай техникадан хабары жоктарга түстердің орналасуы еркін үйлесім тапкан сияқты бо- лып көрінгенімен, түстер реңктері катаң хроматика- лық шкалага жөне түстер гаммасының ретімен орна- ласу заңдылыгына сүйеніп орындалады. Барлық шы- найылык элементтері тек декораңияльщ міндеттерді шешуге багытталган.
Түстердің оптикалық араласуына ерекше тоқталып ету керек, себебі осыган дейін балалар әр түрлі бояулар- ды бояутактада колмен араластырып, содан алынған түсті кағазға түсіретін. Оптикалык араласудың нөтижесінде таза түстер мен реңдердің кысқа дақтары бір-біріне та- қалып жағылады да, алыстан қарағанда ол түстер түта- сып белгілі бір түс - кок, кегілдір жөне сары түстердің дақтары алыстан жасыл болып керінеді.Өзіндік жұмыстар. Жұмыстарды талдап, зерттеген нен кейін балаларға №1 жұмыс дәптерінің 20-21- беттеріндегі жаттыгуларды орындау тапсырылады. Үстаз балалардың назарын нүкте немесе қысқа дақтарды не- ғүрлым тығыз орналастыру керектігіне аударуы қажет. Жаттығуды жуан түрлі түсті фломастерлермен де, со- нымен қатар гуашь бояуларымен де орындауға болады. Бүл техникада акварель бояуларымен жүмыс істемеген дүрыс, себебі акварель бояулары жайылып, жеке дақ- тар түсіруге мүмкіндік бермейді. Балаларға «алтын күз», «жасыл кілем», «аспандағы күн мен бүлттардың ойыны» сияқты тақырыптарға жаттығу орындау тапсырылады. Алдын ала тапсырманы талқылап, күзде қандай түстерді кездестіруге болатынын, аспанда күн мен ақша бүлттар шағылысып қандай түске боялатынын анықтап алу ке- рек. Тапсырма тақырыптарын балалар өздері үсынуы мүмкін. Мүндағы басты шарт - олардың жүмыстарын- дағы түстер механикалық араластырумен емес, оптика- лық араластыру нөтижесінде алынуы тиіс. lefttop
37147502172335Балаларға жүмысты қалай орындау керектігін түсіндіріп, тақтада дақтарды қандай төртіппен орналас- тыру керектігін кәрсету керек. Алдымен араларын алысырақ етіп бір түсті дақтар жағылады, содан кейін қылқаламды жуып алып, ашық қалған жерлерге басқа түстің дақтары жағылады, одан кейін келесі түспен бос орындар толтырылады. Осылайша қағаз беті толғанша әр түрлі түстер дақтары жағылады. Мүндай тапсырма- ның орындалуы көп тер төгуді жөне тыңғылықты орын- дауды кажет ететіндіктен, бір сабак барысында бала- лар аяктап үлгермейді. Аякталмаған тапсырманы олар келесі сабакта аяктайтын болады. Сабак соңында жак- сы жүмыстар тактаға ілініп, оларды талкылау жүргізіледі. Балалар өз жүмыстарындағы шөптің, алтын күздің түсі кандай түстердің дактарынан түра- тынын аныктауы тиіс.
Сабақтың қорытындысы. Сонымен өздеріңнің білім коржындарыңды жаңа біліммен - пуантилистік жазу мә- нерімен толықтырдыңдар. Сендер түстер мен реңдерді тек механикалық араластырумен ғана емес, сонымен қатар оптикалық араластыру нөтижесінде де алуға болатынын білдіңдер. Тек білімдерің ғана толысып қоймай, сендердің коркем өнердегі мүмкіндіктерің де кеңейді. Бүл мөнерде бейнелеу өнерінің кез келген жанрында шығарма орын- дауға болады.
-2768606868795Үй тапсырмасы. Тапсырманың бірнеше вариантын ұсынуға болады.
Бір ғана нысанның әр түрлі көрінісін салу. Мысалы, күзгі ағаш, кысқы ағаш, көңілді ағаш, мұңды ағаш, жас ағаш, кәрі ағаш, кешқүрымдағы ағаш, таң сәрідегі ағаш, тал түстегі ағаш, т.т.
Бүл жүмыстардағы түстер оптикалық араластыру ар- қылы орындалуы тиіс. Келесі сабақта, балалардың үйде орындаған жүмыстарынан «Ағаштар емірінен» атты кі- шігірім көрме үйымдастыру керек. Сонда олар бір ғана нысанды суретшілер сан алуан қалыпта бейнелей алаты- нына жөне түстердің әр алуан, өте өсерлі болатынына кез жеткізеді.
Пуантилизм мәнерінде екі заттан түратын шағын натюрморт құрастыру.
Пуантилизм мәнерінде «Гүлдер мен көбелектер» композициясы.
Осы мәнердегі жұмыстар тек акварель, гуашь бояуларымен ғана емес, сонымен қатар фломастермен, пастельмен, балауыз борлармен, тіпті қарындаштармен де орындалатынын атап өткен жөн. Балалар өз қалаулары бойынша осы құралдардың кез келгенімен үй тапсырмасын орындай алады.