Доклад: М?кт?пт? ?хлак т?рбиясене? роле
€хлак т‰рбиясе
€хлак т‰рбиясе бир_ м‰гариф системасында k‰рвакыт игътибар _з‰генд‰ тора. €хлакый т‰рбия педагогик теорияд‰ k‰м м‰кт‰п эшч‰нлегенд‰ иS т™п проблема булды k‰м ул шулай булып калачак. €хлакый т‰рбия диг‰нд‰, без бай рухи сыйфатлар, этик нормалар булдыру k‰м _з-_зеSне тоту кагыйд‰л‰рен т™шендер_ максатыннан, яшь буынга системалы т‰эсир ит_не аSлыйбыз.
€хлак т‰рбиясенеS т™п урыны – гаил‰. Ата-ананыS ш‰хси _рн‰ге, йогынтылы с_зе, ягымлы k‰м тал‰пч‰н м™гам‰л‰се т‰рбиянеS нигезен т‰шкил ит‰. Ни кызганыч, х‰зер к_п гаил‰л‰рд‰ н‰къ шулар Gитешми. Ата-аналарныS к_бесе “д™нья куа”, баласын кешед‰н ким-хур булмаслык итеп киендерерг‰, тукландырырга тырыша. ШуSа к_р‰ аларныS т‰рбия бел‰н ш™гыльл‰нерг‰ вакыты да калмый.
€хлак т‰рбиясе процессында укытучы-т‰рбиячел‰рннеS роле зур. Алар тиешле шартларны тудыра, эшне оештыра, балаларныS укуы, хезм‰те, ялы, уены k‰м k‰рт™рле эшч‰нлеге д‰вамында ‰хлак м™н‰с‰б‰тл‰рен тиешле якка юн‰лт‰.
€хлак т‰рбиясе бир_неS т™п бурычлары укучы балада ‰хлак т‰Gриб‰се тудырудан гыйбар‰т. Яхшыны яманнан, яманны яхшыдан аера бел_ сыйфатлары кешед‰ яшьт‰н _к т‰рбиял‰н‰. Ул аларны к™нд‰лек тормышы, эше, эшч‰нлеге, башкаларга м™н‰с‰б‰те бел‰н ныгыта гына бара. Балачакта барлыкка килг‰н ‰хлак нормалары кешене гомер буена озата бара. Б™ек галимебез Ризаэтдин Ф‰хретдин с_зл‰ре бел‰н ‰йтс‰к, “Бала чакта алынган т‰рбияне соSыннан б™тен д™нья халкы да _зг‰рт‰ алмас”.
Яшь буынны намуслы, игелекле, ‰хлаклы итеп т‰рбиял‰_д‰, уSай сыйфатларын _стер_д‰ халык авыз иGаты ‰с‰рл‰ренеS д‰ т‰рбияви ‰k‰мияте аеруча зур. С‰нгатьлелек, тир‰н ‰хлакый эчт‰лек, гади форма, балаларныS танып-бел_ д‰р‰G‰сен‰ туры кил_ фольклор ‰с‰рл‰рен балачакныS аерылгысыз юлдашлары ит‰.
Fанлы k‰м тапкыр с_зле м‰каль-‰йтемн‰р, санамыш, такмак, такмаза, табышмак, ‰киятл‰р балаларда тел матурлыгын тоемлауны т‰рбиялил‰р, танып-бел_ эшч‰нлеген _стер‰л‰р.
Ата-бабаларыбыз инсафлылык, кешелеклелек k‰м башка ‰хлакый сыйфатлар т‰рбиял‰_ буенча гаять бай т‰Gриб‰ туплаганнар. Халык авыз иGаты ‰с‰рл‰ре бел‰н берр‰тт‰н, татар халкыныS гореф-гад‰тл‰ре, йола б‰йр‰мн‰ре д‰ ‰хлаклылык т‰рбиял‰_г‰ булыша.
ХалкыбызныS рухи мирасын китаплардан, газета-журналлардан гына т_гел, ‰ б‰лки _зебезнеS милли т™б‰к Gирлеген‰ таянып ™йр‰н_ тормышка якынрак килерг‰, ‰би-бабай, ‰ти-‰нил‰ребезнеS ‰хлакый т‰ртип-кагыйд‰л‰рен барларга м™мкинчелек тудыра.
Кече яшьт‰ге м‰кт‰п балаларына ‰хлакый т‰рбия бир_д‰ халкыбызныS гореф-гад‰тл‰рен, борынгыдан килг‰н традициял‰рен куллануныS роле зур булуы k‰ркемг‰ м‰гъл_м. Бигр‰к т‰ укучыларга ‰хлак т‰рбиясе бир_д‰ традицион булмаган чараларныS берсе булып балаларны дини культура бел‰н таныштыру тора. Яшь буынны иманлы, инсафлы итеп т‰рбиял‰_д‰ ислам диненеS иGтимагый ‰k‰мияте искиткеч зур. Ч™нки ислам дине тынычлык, халыклар арасында дуслык, _зара ярд‰мл‰ш_ ™чен к™р‰ш‰, кешел‰рне бозыклык эшл‰_д‰н тыя. Ислам бер‰_не д‰ начарлыкка ™йр‰тми. Анда гел яхшылыкка гына ™нд‰г‰н к_псанлы чакыру, в‰газьл‰р бар. Алар барысы да Ислам ‰хлагы нигезен т‰шкил ит‰. Ислам ‰хлагын саклаган k‰р кеше д‰ б‰хетле, сау-с‰лам‰т k‰м рухи яктан к™чле була, ч™нки ул иманлы.
€хлак т‰рбиясе бир_неS н‰тиG‰л‰ре тиз к_ренми. М‰с‰л‰н, тапкырлау таблицасын бернич‰ к™н, бер атнада ятларга м™мкин. € ‰хлак т‰рбиясен бирг‰нд‰ бер _к н‰рс‰не к_п тапкырлар, озак вакыт д‰вамында иск‰ т™шереп, тормыштан мисаллар китереп кен‰ аSга илтеп Gиткереп була.
Д™рес, б‰лки безнеS эшебез бик _к системалы, бик _к н‰тиG‰ле т_гелдер. Вил КазыйхановныS “€хлак д‰ресл‰ре”, Роза Ш‰яхм‰тованыS “€д‰плелек д‰ресл‰ре” кебек программалар м‰Gб_ри ф‰н буларак кертелс‰, б‰лки уSышларыбыз к_бр‰к булыр, ф‰н укытучылары да бу д‰ресл‰рне _тк‰р_чел‰р бел‰н берлектт‰ эшл‰р идел‰р k‰м инде н‰тиG‰се д‰ уSай булыр иде.
Кулланылган ‰д‰бият:
1. Казыйханов В. “€хлак д‰ресл‰ре”,1998 ел.
2. Р.Ш‰яхм‰това “Яшь буынны т‰рбиял‰_д‰ ‰хлакый кыймм‰тл‰р”.
3. “^з-_зеSне ничек тотарга” //Ачык д‰рес//, август, 2004 ел.
4. ХуGи‰хм‰тов €., “€хлак т‰рбиясе”, 2005 ел.
5. Ш‰мсетдинов Г. “€хлак т‰рбияд‰н башлана”, 2005 ел.
6. Р.Ш‰яхм‰това “€д‰плелек д‰ресл‰ре”
7. F‰л‰лиев Ш. “Акыл яшьт‰ т_гел – башта”, 2004 ел.