Доклад для родительского собрания Балаларда матурлык идеалы т?рбиял??

Балаларда матурлык идеалы т‰рбиял‰_


(€ти-‰нил‰р Gыелышында
уку ™чен доклад)







Т™зеде: башлангыч сыйныфлар укытучысы Газизуллина Л.С.


Балаларда матурлык идеалы т‰рбиял‰_
         Белем бир_ – аSны _стер_, т‰рбиял‰_ ис‰ - кешенеS _з-_зен тотышын билгели торган хис-тойгылар формалаштыру диг‰н с_з. Белем _зенн‰н-_зе ген‰ яхшы кеше ясамый, ягъни белем туплау процессы т‰рбияд‰н башка булмый, ‰мма ул ф‰н, ‰д‰бият, с‰нгатьнеS т‰эсир к™чен арттыра, кешег‰ идеал табу м™мкинлеген киS‰йт‰.         Намуссызлык, битарафлык, оятсызлык, кансызлык кебек к_ренешл‰р ч‰ч‰к аткан бер вакытта балаларыбызда матурлык идеалы т‰рбиял‰_ актуаль м‰сь‰л‰ булып тора. Мин эстетика белгече т_гел, шулай да ана теле k‰м ‰д‰бияты укытучысы k‰м ‰ни кеше буларак, бу ™лк‰д‰ кайбер фикерл‰рем бел‰н уртаклашасым кил‰.         Эстетик т‰рбия идеалы диг‰нд‰, мин халык иGаты бел‰н танышу, Gыр k‰м музыкага, биюг‰ ™йр‰т_, табигатьнеS матурлыгын б‰ял‰_, аны к_р_, тою к_некм‰л‰рен k‰м баланыS _з тир‰-ягын, к™нк_решен з‰выклы ит‰ бел_ен к_зд‰ тотам. Шул ук вакытта кешенеS матурлыгы аныS ‰хлак д‰р‰G‰се бел‰н д‰ билгел‰н‰. К_пмедер д‰р‰G‰д‰ тышкы матурлыкка ия булып та, эчке д™ньясы г_з‰ллект‰н, матурлыкны тоя бел_д‰н, гамьн‰н м‰хр_м кешел‰рг‰ карата юкка гына ирония бел‰н: “Тыштан ялтырый, эчт‰н калтырый” димил‰р. Эстетик т‰рбиянеS ‰хлак т‰рбиясе бел‰н тыгыз б‰йл‰нешт‰ булуы б‰х‰ссез, ч™нки кеше тумыштан ук Gимер_ т_гел, матурлык тудыру, иGат ит_ с‰л‰те бел‰н туа. Л‰кин эстетик хисл‰р, бу с‰л‰т _зенн‰н-_зе ген‰ ачылып кит‰ алмый, аны формалаштырырга кир‰к. Монда инде м‰кт‰п бел‰н гаил‰неS бер булып тотынуы м™kим.         К_пт‰н т_гел, газета м‰кал‰сен укыганда, бер укучыныS б‰х‰сле фикерен‰ юлыккан идем. “€г‰р балаларны гаил‰д‰ - ‰ти-‰ни, ‰би-бабай, бакчаларда т‰рбиячел‰р, k‰м, ниkаять, м‰кт‰пл‰рд‰ укытучылар матурлыкны к_р‰ белерг‰ ™йр‰тс‰, тормышта в‰хшилекл‰р килеп т‰ чыкмас иде”, - ди м‰кал‰ авторы.         БалаларныS, бигр‰к т‰ яш_смерл‰рнеS каты б‰гырьле, миkербансыз булып _с_ен эстетик т‰рбиянеS начар куелуына яки б™тенл‰й булмавына кайтарып калдыру kич д™рес т_гел. Монда башка бик к_п факторлар да зур роль уйный бит. Т‰рбиянеS башлангыч нигезе гаил‰д‰ бирелг‰нен k‰ркем бел‰. Эстетик т‰рбия - шуныS бер ™леше. К_пме ик‰н соS арабызда кечкен‰ сабыйлары бел‰н берг‰ таS атуына, ш‰ф‰къ балкуына карап сокланган; яфракларныS талгын Gилд‰ пышылдавын тыSлаган; берг‰л‰п ясаган ояга сыерчык кил_ен к_з‰тк‰н; кичл‰рен кычкырып укылган ‰кият геройлары ™чен кайгырып, явыз к™чл‰рг‰ ачуланып утырган; мультфильм яки спектакль караган; кыскасы, уртак хис-кичерешл‰р д™ньясында балаларына маяк булган; н‰рс‰г‰ с™енерг‰, кемне кызганырга, кемг‰ (н‰рс‰г‰) сокланырга ик‰нлеген ™йр‰тк‰н; матурныS ни ™чен матур, ямьсезнеS ни ™чен ямьсез ик‰нен уртага салып с™йл‰шк‰н ‰ти-‰ни, ‰би-бабай?! ^зебез нинди _рн‰к к_рс‰т‰без мик‰н? Машинада барганда ыргыткан шеш‰л‰рнеS юл буенда, табигатьк‰ чыкканда ™еп калдырган ч_п-чарныS ‰р‰м‰-урман эченд‰, _теп барышлый гына т_кк‰н тирес ™еменеS яр буенда ятарга тиеш т_геллеген аSлатып карыйк без шуны к_реп _ск‰н балага. Нинди Gавап ишет‰ч‰гебезне белеп торабыз.         К™не буе с_ндерелм‰г‰н телевизор, компьютер да матурлык идеалын т‰рбиял‰_д‰ (‰лл‰ т‰рбиял‰м‰_д‰ме?) _з ™лешен керт‰. М‰гъл_мат чыганагы, кызыклы кешел‰р бел‰н очраштыручы, вакытны янга калдырып, иS яхшы с‰нгать ‰с‰рл‰рен ™ебезг‰ _к китереп бир_че “тылсым тартмасы” дип карасаS, д™рес файдалансаS, аларны дус, ярд‰мче дип санарга м™мкин. € инде хис-тойгылар бел‰н тулы реаль чынбарлыкны, ягъни тормышныS _зен алыштырса, аларныS б‰ла, куркыныч чыганагына, “бозыклык тартмасы”на ‰верел‰ч‰ген‰ шик юк. Телевизор-компьютер балалар б_лм‰сенд‰ торса, контроль берм‰-бер кими диг‰н с_з. Шул ук вакытта балаларыбызныS нинди кино, теле-радиотапшырулар яратуы, нинди музыка, Gырларга ™стенлек бир_е, кемн‰рне кумир ит_е, нинди уеннар уйнавы, нинди кием киюе бел‰н кызыксынырга, бу турыда ныклап торып уйланырга, негатив к_ренешл‰рнеS асылына м™мкин кад‰р ирт‰р‰к т™шенерг‰, д™рес юн‰лешне табарга ярд‰м ит‰рг‰ тиешлегебезне онытмасак иде, х™рм‰тле ‰ти-‰нил‰р.          Бар ул, бар балаларында матурлык идеалы т‰рбиял_че, башкаларга да _рн‰к итеп куярлык гаил‰л‰р. Кызганыч, тик алар к_пчелекне т‰шкил ит‰ дип ‰йтеп булмый шул. Югарыда телг‰ алынган м‰кал‰д‰ге “т‰рбиячел‰р, укытучылар матурлыкны к_р‰ белерг‰ ™йр‰тс‰...” диг‰н ™леш бел‰н килешеп булмый. Б‰лки автор т‰рбия программаларыныS камил булмавын, ‰стетик т‰рбиянеS заманга яраклаштылган системасы эшл‰нм‰г‰нлеген к_з алдында тоткандыр. Ничек кен‰ булмасын, эстетик т‰рбиянеS асыл Gепл‰ре м‰кт‰пт‰ укытылучы k‰р предметныS, k‰р т‰рбия чарасыныS нигезен‰ шулкад‰р тыгыз _релг‰н ки, беренче карашка, аны х‰тта к_реп т‰ булмый. € тел, ‰д‰бият, тарих, р‰сем с‰нгате, музыка, технология кебек д‰ресл‰рд‰ укытучы турыдан-туры с‰нгать ‰с‰рл‰ре бел‰н эш ит‰. j‰р укытучы эстетик сыйфатлар, з‰вык, с‰нгатьт‰ k‰м тормышта г_з‰ллекне аSлый k‰м тормышны матурлык кануннары нигезенд‰ кора бел_не Gитлекк‰н кешед‰ булырга тиешле зарури _зенч‰лек итеп карый.          Балаларыбызны рухи яктан бай, ныклы иманлы, ‰хлаклы, матурлык идеалы д™рес формалашкан камил ш‰хес итеп к_рерг‰ телибез ик‰н, белем k‰м т‰рбия бир_ эшен‰ k‰рберебез ™леш кертерг‰ тиеш.
А.С. Макаренко _зенеS балалар т‰рбиял‰_г‰ карата ясаган бер лекциясенд‰: “Балаларга т‰рбия бир_ – тормышыбызныS иS м™kим ™лк‰се. БезнеS балалар мен‰ диг‰н гражданнар, яхшы аталар k‰м аналар булып _с‰рг‰ тиеш. Тагын бер хакыйкатьне онытмыйк: балаларыбыз – алар безнеS картлыгыбыз. Д™рес т‰рбия бирм‰_ – ул безнеS булачак кайгыларыбыз, к_з яшьл‰ребез, безнеS башка кешел‰р, б™тен ил алдында кылган гаебебез”, - дип язган. Б™ек педагог k‰м т‰рбияче с_зл‰ренеS никад‰р хаклы булуын барыбыз да аSлыйдыр, м™гаен.
€йе, кеше т‰рбиял‰_ – ифрат катлаулы эш. Б_генге чынбарлыгыбыз _зе ук т‰рбиячел‰рд‰н, укытучылардан зир‰клек к_рс‰т_не, т‰рбия эшен‰ яSача карауны, яSа алымнар куллануны тал‰п ит‰. Л‰кин беребезг‰ д‰ сер т_гел, укытучылар, укучылар k‰м ата-аналар берг‰л‰п эшл‰г‰нд‰ ген‰ м‰кт‰пт‰ k‰м гаил‰д‰ яхшы н‰тиG‰л‰рг‰ ирешеп була. Укытучылар бел‰н берлект‰ гаил‰ ‰гъзалары да балада укуга Gаваплы караш т‰рбиял‰_г‰ бурычлы. j‰рбер ‰ти-‰ни даими р‰вешт‰ баласыныS ™йг‰ бирелг‰н эшне ничек _т‰вен тикшереп торырга, ™йд‰ тиешле режим булдырырга k‰м шулай ук аныS ничек _т‰лешен д‰ к_з‰теп торырга тиеш. Д™рес режим булганда гына тырышлык, т™г‰ллек, оешканлык кебек сыйфатлар GиSел т‰рбиял‰н‰. €г‰р бала k‰р к™нне бер _к вакытта д‰рес х‰зерл‰с‰, хуGалык эшл‰рен башкарса, йокларга ятса – ул акрынлап бу вазифаларга к_нег‰ k‰м аларны кушмыйча да _ти башлый. ШуSа к_р‰ бу эшне т_б‰н сыйныфлардан ук башлау бик уSышлы санала.
Б_генге заманныS яшьл‰ре азрак тир т_геп, к_бр‰к байлык туплау турында гына хыяллана. Л‰кин хезм‰т куймый гына табылган табыш кешег‰ б‰хет китерми. ШуныS ™чен k‰р гаил‰ баланы яшьт‰н хезм‰тк‰ ™йр‰т_не максат итеп куярга бурычлы. Олугъ м‰гъриф‰тчебез Ризаэддин Ф‰хреддин д‰ бу турыда мен‰ нинди с_зл‰р язып калдырган: “Бу д™ньяда ад‰мн‰рнеS кыймм‰тл‰ре – ф‰кать _з тырышлыклары бел‰н булганлыгын, кешег‰ таянырга, б‰хет в‰ х‰ер-догаларга гына ышанып торырга ™йр‰нм‰сенн‰р, ‰г‰р кыз бала булса, - анасы, ир бала булса, атасы д™нья эшл‰рен б™ртекл‰п ™йр‰терг‰, м™мкин булса, нинди д‰ булса бер k™н‰рг‰ д‰ ™йр‰теп, _сеп Gитк‰нд‰ k‰ркайсы д™нья к™т‰рлек, йорт эшл‰ре алып бара алырлык д‰р‰G‰д‰ булсыннар ,“- ди ул.
€йе, б_генге к™нд‰ заман _зг‰р_ бел‰н берр‰тт‰н, ягъни бар н‰рс‰ д‰ техникага корылып килг‰н чорда эшл‰рг‰ яратмаучы буын _сеп чыкты. Эшсезлек, эшл‰рг‰ яратмау н‰тиG‰сенд‰ G‰мгыятьк‰ алкоголизм чире йокты, наркотиклар куллану, т‰м‰ке тарту аеруча яшьл‰р, м‰кт‰п балалары арасында киS таралды. Ил, тулысы бел‰н алганда, ‰хлакый к_ч‰ренн‰н ычкынып, €ХЛАКСЫЗЛЫК упкынына т‰г‰р‰де. Бу уSайдан кайбер фактларны иск‰ алмый булмый: профессор Р.Ш‰к_ров раславынча, Россия халкыныS 80% алкоголизм бел‰н авырый. 52 млн. кеше й™р‰к, кан басымы к_т‰рел_ авыруыннан G‰фа чиг‰, шул с‰б‰пле ел саен 1 млн. 200 меS кеше д™ньядан кит‰. Илд‰ _л_чел‰р саны туучылардан к_пк‰ арта. БалаларныS 2,5%-ы гына сау-с‰лам‰т булып туа. ^смерл‰р арасында _з- _зен‰ кул салу буенча Россия Европада 1 урында тора. 10 меS егет армия сафларына барудан качып й™ри, никахка кер_чел‰р бел‰н аерылышучылар саны тигез д‰р‰G‰д‰. Бу саннарны укып китк‰ч, ирексезд‰н к_Sелд‰ бер сорау туа: ад‰м баласы бу Gирг‰ н‰рс‰ ™чен туа соS? Р.Ф‰хреддин ‰йтк‰нч‰: “Ад‰м баласыныS кыска гына гомере k‰рт™рле м‰ш‰катьл‰р бел‰н чолгану с‰б‰бенн‰н бер‰р юаныч яки ш™гыль табарга бурычлы. € бу юаныч ис‰ ф‰кать диндер. Кешелек G‰мгыятенд‰ге гаделсезлек, кыерсыту, из_, золым, азгынлык, _тер_л‰р бетсен ™чен берд‰нбер чара - ‰д‰п-‰хлакны ныгыту. Ислам дине - балаларны яхшылыкка ™йр‰т_ дине ул,”- дип раслый ул. Динг‰ шикл‰неп караучыларга б™ек галим болай дип язган: “ Дин - ‰д‰п, ‰хлак, изгелек, кешелеклелек, намус, сафлык, пакьлек, гаделлек, яхшылык k.б. бик к_п к_рк‰м т™шенч‰л‰рне эчен‰ алган k‰м бозык эшл‰рд‰н тыелып, яхшы эшл‰р ген‰ эшл‰рг‰ ™нд‰г‰н, гаил‰д‰ т‰ртип сакчысы, тормышныS т™зек, гомернеS б‰р‰к‰тле узуына с‰б‰п ул”. €йе, болар бик хаклы ‰йтелг‰н фикерл‰р. Б_ген безнеS авылыбызда да бу уSайдан к_п кен‰ алга китеш сизел‰. Балаларыбыз да иманлы булырга тел‰п, динг‰ тартыла башлады. Л‰кин бу балаларча гына ияр_ булмыйча, чын к_Sелд‰н _зеSнеS к_SелеSне сафландыруга корылса, бу бик яхшы к_ренеш булыр иде. Шул ук вакытта динг‰ бик нык бирелеп китеп, бала _зенеS т™п вазифасы уку булуын да онытмаска тиеш. Динг‰ ышану аны бу тормыштан аермыйча, киресенч‰, ул анда ™йр‰нг‰нн‰рен к™нд‰лек к™нк_решенд‰ куллана белерг‰ бурычлы. Шулай итеп, без –педагоглар k‰м ‰ти-‰нил‰р балаларыбыз милл‰тебезнеS горурлыгы булып _сеп Gитсенн‰р ™чен б™тен тырышлыгыбызны куярга тиешбез. € моныS ™чен м‰кт‰п бел‰н гаил‰неS берд‰м булып, балалар ™чен Gан атып яш‰ве ген‰ аларны б_генге кешелек аф‰тенн‰н коткарып калачак.


Заголовок 1Заголовок 415