Къырымтатар халкъ масалы. Къуш тилинден анълагъан бала

5 сыныф. Тувгъан эдебиятМевзу: Къырымтатар халкъ масалы. «Къуш тилинден анълагъан бала»
Дерснинъ макъсады: бу масал эсасында талебелернинъ фольклор акъкъында бильгилерини арттырув, нутукъларыны инкишаф эттирюв, метиндеки ибарелерни, тенъештирюв усуларыны ишлетмеге огретюв; тувгъан ве башкъа миллетлернинъ эдебият ве медениетине урьмет тербиелев.
Донатма: «Къырымтатар халкъ масаллары» китабы, цитаталар (аталар сёзю), карточкаларДерснинъ эпиграфы: «Яхшылыкъ яманлыкътан къуветлидир»
(Аталар сёзю)
Дерснинъ кетишаты:
I. Тешкилий къысымII. Эв вазифесини тешкирюв«Коммуникатив уджюм» усулуны къулланып, талебелерге суаллер берюв (бир мевзу боюнджа бир къач эсерге суаллер берюв).
III. Дерснинъ макъсады ве вазифелерини илян этювОджа: Балалар, биз сизлернен бир къач халкъ масаларыны окъудыкъ ве талиль эттик. Бугунь биз дерслигимизде олгъан бир масал акъкъында субетлешеджемиз, янъы масал къараманларынен танъышаджамыз.
IV. Янъы мевзуны анълатувПроблем суальБерильген аталар сёзлерине бакъып, айтынъыз, масалда не акъкъында лаф юрьсетиледжек?
Акъыкъат эр ерге етер, эр иште енер.
Акъ урба кир котермей.
Алла сабырлы къулуны север.
Ана-бабасына эйилик косьтермеген озю де эйилик корьмез.
Ана-бабасыны къорчалагъаныны Алла къорчалар.
2. «Къуш тилинден анълагъан бала» масалыны окъув.
(Оджа я да бир де-бир азырлангъан талебе)
3. Масалнынъ мундериджеси устюнде субет«Къуш тилинден анълагъан бала» масалы – халкъ масалыдыра) Бу ерде масал тилининъ насыл хусусиетлери акс этильген? (Бир заманда…, ойле заман келеджек ки…, ёлгъа чыкъа ве аз кете, уз кете…, дерья-денъиз ТЮЗ кете, тап сонъу…).
б) Масалнынъ насыл тюрюне келише (тылсымлы, турмуш я да айванлар акъкъында).
4. АмелиятПроблем суалине къайтамыз. Масалнынъ мундериджесине эсасланып, берильген аталар сёзлерининъ манасыны тюшюндирмек.
5. Нутукъ инкишафыСуаллерге джевап беринъиза) Бу сабийге ашны эр вакъыт, насыл бере эдилер? (Айры бере эдилер, онъы хорлай эдилер).
б) Бу – Ешиль юрт мемлекети падишасынынъ сарайы огюнде учь йылдан берли, учь къаргъа гедже-куньдюз не япа эдилер? (Багъырып – чагъырып тура эдилер).
в) Насыл олса да, меним ана-бабамсынъыз, мен сизге омюр бою борджлум, дей. Оларны не япа? (Озюнен берабер алып кете ве омюрлернинъ сонъуна къадар бакъа).
6. Лугъат иши:
асыр-сонъу – окончание века;
геми – корабль;
эвлятлыкъкъа алмакъ – взять на воспитание
V. ПекитювСубет:
Бу масал бизлерге нени огрете? (Дерснинъ эпиграфына эсасланмакъ мумкюн).
Ананен бабанынъ балагъа мунасебети насыл? (Ярамай). Не ичюн? (Чиркин эди).
Айтынъыз, инсаннынъ дюльберлиги неден ибарет?
Рус, украин ве башкъа халкълар эдебиятындан насыл мисаллер кетире билесинъиз? («Къазангъан бир кумюш – грузин масалы, Иван – крестьянский сын и Чудо-юдо – рус масалы, «Тылсымлы юзюк» - итальян масалы).
VI. Дерснинъ нетиджесини чыкъарув - Бу масалдан насыл янъылыкълар бильдинъиз?
- Къайсы образны бегендинъиз?
VII. Эвге вазифе:
Масалны окъуп чыкъмакъ, таныш олмагъан сёзлерни язып алмакъ.
Масалгъа келишкен аталар сёзлерини эдебияттан тапып язып алмакъ. («Яхшылыкъ яманлыкътан къуветлидир»).