Баяндама: О?у –т?рбие ?рдісіндегі инновациялы? ?ызмет негізінде о?ушыларды? ??зіреттілігін ?алыптастыра отырып, дарындылы?ын дамыту.

Аягөз қаласы, Дулат Бабатайұлы атындағы мектебінің
бастауыш сынып мұғалімі
Ережепова Жаңагүл Құдайбергенқызы
Баяндама:
Оқу –тәрбие үрдісіндегі инновациялық қызмет негізінде
оқушылардың құзіреттілігін қалыптастыра отырып, дарындылығын дамыту.
Қазақстан Республикасының дүниежүзілік білім кеңістігіне енуі, қоғам дамуындағы жаңа бағыттар мен нарықтық қарым-қатынас еліміздің болашағы бүгінгі мектеп оқушыларын оқытуға жанаша міндет қойып отыр.Қазақстан Республикасында 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасына сәйкес жас ұрпаққа білім беру үстінде оны жеке-даралық ерекшеліктеріне мейлінше мән бере отырып, оқушылардың мектепте алған білімдері, олардың бүкіл өмірлік азығы болатындай етіп білім беру, оны өмірге дайындау, мамандық таңдауға бағыттау мәселесі бүгінгі жаңа қоғамның білім саласындағы кезек күттірмейтін ауқымды мәселелер қатарында тұр. Мұнын өзі әр мұғалімнен заманауи болуын талап етеді.
Заманауи мұғалім дегеніміз – жас ұрпақты оқыту мен тәрбиелеуде аянбай қызмет ететін кәсіби шебер маман. Ал кәсіби шебер маман болу үшін білім саласында болып жатқан жаңалықтардан хабардар болып, оны міндетті түрде қабылдай алу. Сондықтан да, өз кәсібіне құзырлы мұғалімдерсіз шығармашыл тұлға тәрбиелеу мүмкін емес. Шығармашыл жеке тұлға қалыптастыруда сапалы да, тиянақты білім берудің негізі – өз пәнінді жан-жақты игеру, оқушы санасын жеткізе білу, шығармашылық ойлауын қалыптастыру, оқытудың белсенді әдістерін қолдану болып табылады. Сабақта оқудың белсенді әдістерін пайдалана отырып, оқушыларды пәнге қызығушыларын арттырып, шығармашылық денгейге жеткізуге мүмкіндік туады. Шығармашылық іс-әрекетті дамыту арқылы жеке тұлға қалыптастыра аламыз және оқыту үрдісінде оң өзгерістер болатының болжаймыз. Олар:
Мұғалімнің оқушыға деген көз қарасын өзгертіп, оқушы педагогикалық үрдістін ортасында тұрған басты тұлғаға айналады.
Оқушының ізденіп, өз білім алуы және алған білімдерін күнделікті өмірде қолдана білуі.
Оқушының дайын білімді сабақтан тыс уақыттарда өз бетінше білім алуы және алған білімдерін қолдана білуі, бірлесіп жұмыс істеуі, есте сақтауы.
Оқушының өз бетінше жұмыс істеуі оларды тиянақтылыққа, төзімділікке, жауапкершілікке тәрбиелейді.
Осы қасиеттерді сезінген оқушы ғана шығармашыл жеке тұлға болып
қалыптасады. Сондықтан да жаңаша жұмыс жасап, оқу мен тәрбие үрдісін жаңаша ұйымдастыру қажеттілігі туындап отыр.
Қазақстан Республикасында бастауыш білім жүйесінде білім сапасын арттыру
мақсатында инновациялық технологиялармен байытуға оқытуды интенсивтік сипатын арттыратын құралдармен әдіс-тәсілдерді айқындауға және шығармашыл жеке тұлғанын дамуын қамтамасыз етуге назар аударылып бастауыш мектеп негізгі міндеттерді айқындайды. Олар:
Баланың жеке басының бастапқы қалыптастығын қамтамасыз ету.
Баланың қабілеттерін анықтау және дамыту.
Оқу қызметін білу, оқу, жазу, санаудың басты дағдыларын.
Өзін-өзі шығармашылық тұрғыда таныта білу.
Мінез-құлықтын мәдениетін, жеке гигиенаның, салауатты өмір салтының негіздерін насихаттау.
Негізгі мектептін жалпы білім беру бағдарламаларын меңгеруге база жасау.
Қазіргі бастауыш сатыда білім алып, өсіп келе жатқан баланың өміріндегі
орнын анықтауға, өзінің барлық мүмкіндігін пайдалана білуге, үйретуге басты бағыт берілуде. Мектептің бастауыш сатысында оқушы дайын стандартпен оқу, жазу, есептерді үйреніп қана қоймай, жеке өзінің шығармашылығында қалыптастырады. Қазыргі заман талабына орай бастауыш мектеп оқушының ерекшелігін ескере отырып, оның шығармашыл тұлғалық еркіндігін дамыту ен тиімді механизмі ретінде сипатталады. Ал тұлғанын еркіндігі оқу әрекеті жағдайында субъектілер қарым-қатынасының жүзеге асыру арқылы орындалады.
Мектеп табалдырығын енді аптаған жас ұрпақты өзінің ана тілінде еркін,
мүдірмей сөйлетіп, үйрету үшін оқыту әдістемесін жетілдіріп отыру – бүгінгі күннін мәселесі. Жаңа технологияларды күнделікті сабақ үрдісінде пайдалану үшін, әр мұғалім өзінің алдында отырған оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып педагогтық мақсат мүддесіне байланысты, өзінің шеберлігіне байланысты таңдап алады.
Жаңа техногияны жүзеге асыруда мұғалім белсенділігі, шығармашылық
ізденісі, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі, алдындағы шәкірттерін бағалауы ерекше орын алады. Білім туралы заңға сәйкес, мұғалім оқушының мемлекеттік өлшем деңгейінен төмен түсірмей білім беруі тиіс. Ол үшін оқытудың белгілі технологиясын игеріп, оны жүзеге асыра білуі керек.
Білім берудің әлемдік кеңістігіндегі оқушының үлгерімін, ата-ана мен
мұғалімдер қадағалап, тест арқылы қабілеттерін өлшеп, баланың жеке ерекшелігін ескеру арқылы жүзеге асады. «Білім мен тәрбие – егіз» дейміз. Олай болса, сауатты білім алу үшін бірінші бала тәрбиесін қалыптастыру керек. Ол үшін мектеп табалдырығын жаңа аттаған күннен бастап мұғалім, оқушы және ата-ана арасындағы тәртіпті қалыптастыру керек. Тәртіп болған жерде ғана оқушының алған білімі, тәрбиесі көрінеді. Оқушыларды еркін ұстап, өз ойын ашық айтқызып, ұялшақ болмай, ширақ болуға үйрете отырып, тәртіпті қалыптастыруға болады. Абай атамыз: «Ұстазсыз шәкірт-тұл, шәкіртсіз ұстаз – тұл» деп адам баласының адам болып қалыптасуы көбінесе ұстазға байланысты.
Ұлағатты ұстаз- ең алдымен шәкіртіне өмірді, білімді үйретуші, ұстаз
шәкіртінің жан сұлулығын, тән сұлулығын зерлей зерттеп, оның адамдық қаиеттерінің жақсара беруін қадағалап, қамқорлық жасайды.
Пайдаланған әдебиеттері:
Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан». Егемен Қазақстан, 1наурыз 2007ж.
Бастауыш мектеп №10-11 2007 ж.
М. Жұмабаев. Педагогика. Алматы 1992ж.
Бағдарлама. 1-4сынып. Алматы. Атамұра. 2004 ж.
Мектеп. №8. Тамыз.2009ж.
12 жылдық білім журналы. №7 2003ж.

«Дулат Бабатайұлы атындағы жалпы білім беретін орта мектеп» КММ

Тақырыбы

Оқытушы: Ережепова Ж. Қ
Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін
арттыру жолдары
Бүгінгі күні мемлекетіміздің өркениетке жету жолындағы өр талабына тұғыр боларлықтай ұрпақ оқыту, тәрбиелеу ісін жаңа сапалық өзгерістер деңгейіне көтеруді талап етіп отыр. Мектеп құрылымында болып жатқан өзгерістер, білім беру мақсаттарының алмасуы, оның дамытушылық сипаттарының бекітілуі, көпнұсқалық оқытуға көшу сияқты мәселелер орындаушылардан шығармашылық бастамалық, жұмыстың жоғары сапасын және кәсібилікті талап етеді.
Шығармашылық — бұл адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға ұмтылуы, ізденуі. Өмірде дұрыс жол табу үшін адам дұрыс ой түйіп, өздігінен сапалы, дәлелді шешімдер қабылдай білуге үйренуі қажет. Адам бойындағы қабілеттерін дамытып, олардың өшуіне жол бермеу, оның рухани күшін нығайтып, өмірден өз орнын табуға көмектеседі. Өйткені адам туынды ғана емес жаратушы да.
Бұл үлкен жауапкершілік артатын күрделі мақсат. Оны шешу үшін ең алдымен оқыту мазмұны жаңартылып, әдіс-тәсілдің озығы өмірге келуі, олар әрбір азаматтың жеке басының қасиеттерін, қабілеттерін дамытып, шығармашылығын, талантын ұштайтындай болып ұйымдастырылуы қажет. Сонда ғана мектептерден өз өміріне өзгеріс енгізе алатын, өз бетінше өмір сүру жолдарын таңдай алатын азаматтар тәрбиеленіп шығады.
Баланы бастауыш сыныптардан бастап шығармашылық ойлауға, қалыптан тыс шешімдер қабылдай алуға, практикалық әрекеттерге дайын болуға әкелудің жолдарын көрсету керек. Шығармашылық — бүкіл тірішіліктің көзі. Адам баласының сөйлей бастаған кезінен бастап, бүгінгі күнге дейін жеткен жетістіктері шығармашылықтың нәтижесі. Бұған бүкілхалықтық, жалпы және жеке адамның шығармашылығы арқылы келдік. Әр жаңа ұрпақ өзіне дейінгі ұрпақтың қол жеткен жетістіктерін меңгеріп қана қоймай, өз іс-әрекетінде сол жетістіктерді жаңа жағдайға бейімдей, жетілдіре отырып, барлық салада таңғажайып табыстарға қол жеткізеді.
Ал бүгінгі күрделі әлеуметтік-экономикалық жаңарулар тұсында шығармашылық қабілеттер басты нысана болып, керісінше, оқушыда шығармашылық қабілеттің болмауы үлкен проблема саналып, ойландыруы тиісті деп ойлаймыз. Себебі өмірдегі сан алуан қиыншылықтарды шешу тек шығармашыл адамдар ғана қолынан келеді. Тек шығармашылық қана қандай түрде, қандай деңгейде болмасын адамға өмірдің мәнін түсінуге, бақытын сезінуге мүмкіндік әпереді. Мұндай күрделі мәселені шешуде үздіксіз білім беру ісінің алғашқы сатылары болып саналатын бастауыш мектептің орны ерекше.
Баланың шығармашылық қабілеттерін дамытудың жолдарын, құралдарын анықтау психология мен педагогика ғылымдарында өте ертеден зерттеліп келеді. Шығармашылық әлемдік мәдениеттің барлық дәуіріндегі ойшылдардың назарында болғандығын «шығармашылық теориясын» жасауға деген көптеген ізденістердің болғандығынан байқауға болады. Бұл әрекеттер өзінің логикалық шегіне жеткен деп айтуға болмайды. Сондықтан шығармашылық педагогикасының негізгі мақсаты — бүгінгі күн талаптарынан туындаған, озық қоғамға лайықты жаңа сана, рухани сапа қалыптастыру және дамытуда тың жолдар мен соны шешімдер іздестіру болып табылады.
Баланың шығармашылық қабілетін дамыту мәселесін талдау ең алдымен «қабілет» ұғымының мәнін терең түсініп алуды қажет етеді. Философияда «қабілеттерді» тұлғаның белгілі бір әрекеті орындауға жағдай жасайтын жеке еркешеліктері дей келе, олар қоғамдық —тарихи іс-әрекеттердің нәтижесінде қалыптасып, әрі қарай дамып отыратындығын атап көрсеткен.
Демек, бастауыш сынып оқушыларының тұлғалылығын тәрбиелеу үшін, ең алдымен олардың қабілеттерін дамытудың мәні зор. Қабілеттер мәселесін қорытындылай келе, педагогикалық практика үшін мәні ерекше мына жағдайларға айрықша тоқталу жөн. Бірінші — адамдардың қабілеттер деңгейі жағынан тең дәрежеде болмауы. Қабілеттердің бірдей емес екендігін сыныпта отырған оқушылардың әрқайсысының әр пәнге және әр деңгейде қабілетті болатындығымен дәлелдеуге болады. Бірі есепке жүйрік болса, екіншісі тілге бай, ал енді біреулері сурет салғанды тәуір көреді. Олардың қабілеттерінің құрлымы да, оны құрайтын компоненттер де әр түрлі болады. Мәселен: математикалық қабілеті басым балаларда ойлау операциялары тез, дәл болады да, бейнелеу өнеріне қабілетті балаларда нақты заттардың бөліктерінің арақатынасын жылдам анықтай білу сияқты белгілер басым болады. Музыкаға қабілетті бала есту, ритмді түсіну, сезімталдық сияқты сапаларымен ерекшеленеді.
Екінші — адамдар бойында қабілеттің бір түрі ғана бола ма, әлде әр түрлі қабілеттің белгілері бола ма деген сауал төңірегіндегі пікірлер жайлы. Ғалымдар керісінше көзқарастардың бар екендігіне қарамастан, адам бойында әрекеттің бірнеше түрін оындай алу мүмкіндіктерін бар екендігін дәлелдейді. Мысалы ақындығымен қатар музыкаға, суретке қабілетті адамдар.
Психологтар қабілеттердің екі түрлі деңгейінің болатындығын дәлелдейді.
Репродуктивті — іс-әрекетті, білімді берілген үлгі бойынша қабылдай алу деңгейі.
Шығармашылық  — жаңалық ойлап табуға бағытталған қабілеттер деңгейі.
«Шығармашылық» сөзінің төркіні этимологиясы «шығару», «ойлап табу» дегенге келіп саяды. Демек жаңа нәрсе ойлап табу, сол арқылы жетістікке қол жеткізу деп түсіну керек. Философиялық сөздікте «шығармашылық қайталанбайтын тарихи-қоғамдық мәні бар, жоғары сападағы жаңалық ашатын іс-әрекет», — деп түсіндіріледі.
Ал көрнекті психолог Л.С. Выготский «шығармашылық деп жаңалық ашатын әрекетті атаған».
Шығармашылық — өте күрделі психологиялық процесс. Ол іс-әрекеттің түрі болғандықтан тек адамға ғана тән. Ұзақ жылдар бойы шығармашылық барлық адамның қолынан келе бермейді деп қарастырылып келсе, қазіргі ғылым жетістіктері қабілеттің мұндай дәрежесіне белгілі бір шарттар орындалған жағдайда кез келген баланы көтеруге болатындығы жайлы көп айтуда.
Бастауыш сынып оқушыларының қабілеттері екі түрлі әрекетте дамиды. Біріншіден, кез келген бала оқу әрекетінде адамзат баласының осы кезге дейінгі жинақталған тәжірибесін меңгерсе екіншіден, кез келген оқушы шығармашылық әрекеттер орындау арқылы өзінің ішкі мүмкіндіктерін дамытады. Оқу әрекетінен шығармашылық әрекеттің айырмашылығы — ол баланың өзін-өзі қалыптастыруына өз идеясын жүзеге асыруына бағытталған жаңа әдіс-тәсілдерді іздейді. Проблеманы өзінше, жаңаша шешуге талпыныс жасайды. Біздің ойымызша, бүгінгі бастауыш сынып оқушыларының кез келгені шығармашылық тапсырмалар шешуді табыспен меңгере алады. Тек ол жұмысқа дұрыс басшылық, шебер ұйымдастырушылық қажет.
Осыған орай, ғалымдар жүргізілген тәжірибе барысында, барлық пәндердегі білім мазмұнында оқушының шығармашылық қабілеттерінің дамуы басты нысана болып алынуымен байланысты, оқулықтарда берілген тапсырмалардан басқа өздігінен бақылау жүргізу, қарапайым тәжірибе, эксперимент қою, мәтінмен, сызбамен, суретпен, диаграммамен жұмыс істеу, жекеден жалпыны шығару, жалпыны жекелей қолдану т.б. сияқты оқушыны іскерлікке, дербестіккебаулитын, ойына түрткі болып, шығармашылыққа жетелейтін, өздігінен ізденіске салатын, айналадағы дүниемен қарым-қатынысқа түсіретін, «жаңалық ашып», оның нәтижесінің «қызығына» бөлейтін әдіс-тәсілдер мен мазмұндық ойындар, қызықты тапсырмалар тұрақты жүргізіліп отырылуы біз көтеріп отырған мәселені нәтижелі ететіні нақтыланды.
Шығармашылық сабақтың ерекшеліктеріДәстүрлі сабақ Шығармашылық сабақ
Сабақ мақсаты:А) мұғалім үшін: жаңа материалды беру;Ә) оқушы үщін: жаңа білімді меңгеру. Сабақ мақсаты:А) мұғалім үшін: оқушылардың жаңа нәтижеге бағытталған іс-әрекетін ұйымдастыру;ә) оқушы үшін: шығармашылық «өнім» ойлап табу
Сабақтағы іс-әрекет түріА) мұғалім үшін: жаңа сабақты түсіндіру;ә) оқушы үшін: жаңа материалды тыңдау, есте сақтау. Сабақтағы іс-әрекет түріА) мұғалім үшін: оқушының шығармашылық іс-әрекетін ұйымдастыру;ә) оқушы үшін: жаңа нысанды зерттеу, құбылысты талдау.
Сабақ құрылымы жоспар бойынша өтілуге міндетті. Сабақ құрылымы жағдайға байланысты жоспардан ауытқиды, өзгермелі.
Сабақ тақырыбына көзқарас — кітапта баяндалған идеяға негізделген бір көзқарас. Сабақ тақырыбына көзқарас — мәселеге мамандардың түрлі көзқарасы.