Элективный курс по татарскому языку Татар теленд? эшлекле аралашу нигезл?ре

АSлатма язуы
F‰мгыятьт‰ рухи кыймм‰тл‰рнеS торгызылуы к_п очракта кешел‰рд‰ тотрыклы ‰хлак т‰рбиял‰_г‰ k‰м аларныS белем д‰р‰G‰сен‰ б‰йле. Россия м‰гарифен модернизациял‰_ концепциясе укыту методикасын камилл‰штер_, социаль k‰м гуманитар ф‰нн‰р казанышларын _зл‰штер_,шуларга нигезл‰неп яшь буында д™рес аралашу, кешел‰рне аSларга тырышу, _з фикереSне аSлаешлы итеп башкаларга Gиткер_, публика алдында чыгыш ясау к_некм‰л‰рен формалаштыруны тал‰п ит‰.
Психолог Б.Д. Парыгин фикеренч‰, аралашу “катлаулы k‰м к_пкырлы процесс: ул бер вакытта ш‰хесл‰рнеS бер-берсен‰ т‰эсир ит_е д‰, х‰б‰рл‰ш_ процессы да, кешел‰рнеS бер-берсен‰ м™н‰с‰б‰те, бер-берсен‰ йогынты ясау процессы, бер-берсенеS х‰лен‰ кер_, аSлашу процессы да булып тора ала”. Эшлекле аралашу – киS м‰гън‰д‰ ‰йтк‰нд‰ - хезм‰т эшч‰нлеге процессында ш‰хесне _сешк‰ илт_че, кешенеS иGади м™мкинлекл‰рен ачучы юл ул.
Эшлекле аралашуда, ‰Sг‰м‰д‰шл‰рнеS бер-берсен‰ йогынтысы н‰тиG‰сенд‰, аSлашу субъектларыныS рухи _сешен‰ ирешел‰. Бу процесс аралашуда катнашучы ш‰хеснеS аSлылыгына k‰м активлыгына б‰йле. Эшлекле аралашуныS максаты – хезм‰тт‰шлекне _стер_. Эшлекле аралашу ул хезм‰т эшч‰нлеге процессында кулланылучы ‰зер к_рс‰тм‰л‰р ген‰ т_гел. Ул, фикерл‰_ k‰м _з-_зеSне тоту техникасы _сешенеS шарты буларак, аны кулланылучы кешег‰ д™рес н‰тиG‰г‰ килерг‰ ярд‰м ит‰.
Кешел‰рне хезм‰тт‰шлек ит‰рг‰ эт‰р_че эффектив алымнар куллана бел_ б™тен k™н‰р иял‰ре ™чен д‰ ‰k‰миятле. Эшлекле аралашуда фикерл‰р, программалар, проектлар ярышы тормышка аша. Мондый аралашуда аргументлар куллану, радио, телевидение k.б. чыганаклардан алынган м‰гъл_матны д™рес k‰м т™рле яклап анализлау, кир‰кле фактлар k‰м вакыйгаларны сайлап алу k‰м гомумил‰штер_, _з м‰гъл_матларыSны Gыю k‰м т‰ртипк‰ салу бик м™kим. Эшлекле аралашу фикерл‰_ эшч‰нлеген оештыра, аралашуда катнашучыларны теге яки бу проблемалар ™стенд‰ уйланырга, _з к_заллауларын, м™н‰с‰б‰тл‰рен формалаштырырга, хезм‰т эшч‰нлегенд‰ _з урыннарын k‰м максатларын билгел‰рг‰ м‰Gб_р ит‰. Эшлекле аралашу субъектларныS бер-берсен‰ т‰эсир ит_е G‰мгыятьк‰ кир‰кле товарлар, хезм‰тл‰р эшл‰п чыгаруны т‰эмин ит‰. ШуныS н‰тиG‰сенд‰ позитив хезм‰тт‰шлек механизмы _сз k‰м камилл‰ш‰.
Эшлекле аралашуда дипломатик кагыйд‰л‰р кулланыла: алдан к_р_ч‰нлек k‰м т™г‰ллек, кырыс тал‰пч‰нлек k‰м йомшаклык, тизлек, _зеS‰ ышандыра бел_, кешене аSларга тырышу. Аз гына тупаслык та эшлекле аралашуда конфликт китереп чыгара, ‰ инертлык эшсезлек, н‰тиG‰сезлеккк‰ китер‰.
Бу электив курсныS максаты – балаларны татар теленд‰ эшлекле аралашу технологиясен‰ ™йр‰т_.
Т‰къдим ителг‰н курсныS бурычлары – м‰кт‰п укучыларын кешел‰р бел‰н д™рес аралашырга, конфликтлы ситуациял‰рне чиш‰рг‰ k‰м аларны булдырмаска ™йр‰т_, ш‰хес буларак талантларын k‰м м™мкинлекл‰рен тулырак тормышка ашыру юлларын к_рс‰т_.
Курс барышында укучылар эшлекле аралашу нигезл‰рен профессиональ эшч‰нлекнеS бер т™ре буларак ™йр‰н‰л‰р. Аерым урын аралашу эикасы, ‰хлаклылык, кеше психологиясен аSлау м‰сь‰л‰л‰рен‰, профессиональ усешнеS нигезе булган эффектив аралашу проблемасына бирелг‰н.
КурсныS азагына укучылар _зл‰штерерг‰ тиешле белем k‰м к_некм‰л‰р:
татар теленд‰ д™рес k‰м камил аралашу;
эшлекле аралашу этикасы;
тыSлаучыга эмоциональ т‰эсир ит_неS т™п формалары;
кешел‰р бел‰н н‰тиG‰ле аралаша бел_ к_некм‰л‰ре;
к™телм‰г‰н ситуациял‰рд‰ д™рес юн‰леш табу;
конфликтлы ситуациял‰рд‰ _з-_зеSне д™рес тоту;
оператив карарлар кабул ит_.
Бу электив курсныS эчт‰леге А.С. КовальчукныS “Имиджеология k‰м эшлекле аралашу нигезл‰ре” китабына нигезл‰нг‰н. Курс ™чен программа ‰зерл‰г‰нд‰ шулай ук психолог Игорь Вагин, Брайан Трейси, Дейл Карнеги k.б. хезм‰тл‰ре файдаланылды. Кызганычка каршы, татар теленд‰ бу темага багышланган материал бик аз.
КурсныS н‰тиG‰л‰рен билгел‰_ k‰м контрольд‰ тоту ™чен семинарлар, практик эш, рефератлар ‰зерл‰_, конференцияд‰ чыгыш ясау хезм‰т ит‰ ала. СеминарларныS т™п формалары: иGади ‰Sг‰м‰, киS‰йтелг‰н дискуссия, докладлар буенча фикер алышу, сорау-Gавап формасы. Практик эшт‰ тестлар, эшлекле k‰м рольле уеннар кулланыла. Укучылар ™чен м™ст‰кыйль эшнеS т™п формалары – рефератлар k‰м социаль проектлар яклау. Реферат k‰м социаль проект укытучы Gит‰кчелегенд‰ языла k‰м семинарларда, конференцияд‰ яклана. ИGади эшне б‰ял‰_ ™чен критерийлар булып т_б‰нд‰гел‰р ис‰пл‰н‰: теманыS актуальлеген нигезл‰_, куелган максат-бурычларны аSлатып кит_, ™йр‰нелг‰н ‰д‰биятка к_з‰т_ ясау, эшл‰нелг‰н эшне гомумил‰штереп н‰тиG‰ чыгару, тыSлаучылпрныS игътибарын G‰леп ит_ k‰м чыгыш д‰вамында аны саклап кала алу, тел k‰м стиль т™г‰ллеге, с™йл‰м темпы k‰м грамоталылык, _з-_зеS‰ ышаныч k‰м башкаларны ышандырырлык итеп с™йли алу, GавапларныS т™г‰ллеге k‰м тулылыгы. j‰р пункт бер балл бел‰н б‰ял‰н‰.
Курс 34 с‰гатьк‰ ис‰пл‰нг‰н (10-11 сыйныф м‰кт‰п укучылары k‰м социаль-иктисадый k‰м гуманитар профильле урта профессиональ белем бир_ учреждениесе укучылары ™чен т‰къдим ител‰).







Тематик план
№
Тема
С‰гать саны
Укыту процессын оештыру формалары

1
2
3
4


1. Эшлекле аралашу этикасы
7


1.1.
АралашуныS этик нормалары
1
Лекция. €Sг‰м‰.

1.2.
Коллективта уSай психологик климат булдыру. €хлаклылык ягыннан коллективка б‰я бир_.
2
€Sг‰м‰. Тест.

1.3.
Конфликт k‰м аны чиш_.
2.
ИGади дискуссия. Рольле уеннар.

1.4.
Семинар. Ш‰хесара м™н‰с‰б‰тл‰рнеS бер формасы буларак эшлекле аралашу.
2
Практик эш. Сорау-Gавап формасында эшл‰_. Докладлар тыSлау.


2. Эшлекле аралашуныS т™п формалары.
12


2.1.
Вербаль аралашу.
2
Тест. К_нег_-к_з‰т_л‰р “Ышан миSа”, Вокаль каршылыклар k.б.

2.2.
Публика алдында чыгыш ясау с‰нгате.
2
Фонетик к_нег_л‰р. Рольле уеннар.

2.3.
Вербаль булмаган коммуникация.
2
€Sг‰м‰. Р‰семн‰р, картиналар ™стенд‰ практик эш. “Хисл‰рне аSла” к_нег_е.

2.4.
Эшлекле аралашуны оештыру с‰нгате.
2
€Sг‰м‰. С_злекл‰р бел‰н эш. С™йл‰мнеS т™г‰ллеген, Gыйнаклыгын _стер_г‰ юн‰лтелг‰н к_нег_л‰р.

2.5.
Эшлекле ‰Sг‰м‰л‰р, с™йл‰ш_л‰р.
1
Лекция. Рольле уеннар.

2.6.
КиS‰шм‰л‰р, презентациял‰р.
1
Уен “Эшлекле киS‰ш쉔

2.7.
Семинар. Эшлекле аралашу с‰нгате – аныS н‰тиG‰лелеген билгел‰_че фактор.
2
ИGади дискуссия. Публика алдында с™йл‰рг‰ ‰зерл‰н_ k‰м чыгыш ясау.


3. Эшлекле аралашуныS н‰тиG‰лелеге.
10


3.1.
Эффектив аралашуныS стратегиясе k‰м тактикасы.
2
Лекция. €Sг‰м‰.

3.2.
Н‰тиG‰сез аралашуга китер_че с‰б‰пл‰р.
2
Дискуссия. Тест. Рольле уеннар “Комплимент”, “Таныш булыйк!”

3.3.
Эшлекле аралашуда н‰тиG‰сезлекк‰ китер_че психологик каршылыкларны GиS_ юллары.
2
“Эшлекле с™йл‰ш_ стильл‰ре” (уен-тест), рольле уен “Конфликтлар”.

3.4.
Хезм‰т урынында этикет.
1
Лекция. €Sг‰м‰. Рольле уеннар “Гражданнарны кабул ит_”, “Телефон аша эшлекле аралашу”.

3.5.
Семинар. Эшлекле аралашуныS н‰тиG‰лелеген б‰ял‰_.
2
ИGади дискуссия. Докладлар тыSлау k‰м фикер алышу.

3.6.
Практик эш
1
Эшлекле уен “Компания президентын сайлау”.


4. Эшлекле аралашуда документациянеS ‰k‰мияте.
3


4.1.
Эшлекле аралашуныS язма формалары буларак эш к‰газьл‰ре.
1
Эш к‰газьл‰ре k‰м алар бел‰н эшл‰_ принциплары турында лекция.

4.2.
Практик эш.
2
Практикум. Язма документация ™стенд‰ эшл‰_ технологиясе.


Йомгаклау конференциясе “Тормышта _з максатыSа иреш_ юлы буларак татар теленд‰ эшлекле аралашу”.
2
УкучыларныS эзл‰н_ характерындагы хезм‰тл‰ре бел‰н чыгыш ясаулары.



34














ПрограмманыS эчт‰леге

Эшлекле аралашу этикасы
АралашуныS этик нормалары, ‰хлаклылык. Ш‰хеснеS м‰нф‰гатьл‰ре, тел‰ге k‰м омтылышы. j™н‰ри этика. j™н‰ри-этик кодекс. Коллективта психологик климат. Конструктив k‰м деструктив конфликт. Конфликт вакытында кешенеS _з-_зен тотышы. Хезм‰т коллективы имиджы.
Семинар. Ш‰хесара м™н‰с‰б‰тл‰рнеS бер формасы буларак эшлекле аралашу.
Эшлекле аралашуда ш‰хесл‰рнеS бер-берсен‰ йогынтысы k‰м усеше. Психологик типлар k‰м аралашу.
Эшлекле аралашуныS ‰хлакый максатлары.
Коллективта психологик климат формалаштыруда эшлекле аралашуныS ‰k‰мияте.

Эшлекле аралашуныS т™п формалары.
Вербаль (с™йл‰м) аралашу, аныS т™рл‰ре, тыSлаучыныS игътибарын G‰леп ит_. €Sг‰м‰неS максаты, фазалары k‰м алымнары. С™йл‰ш_л‰р, р‰сми k‰м р‰сми булмаган ‰Sг‰м‰л‰р оештыру методикасы. Вербаль аралашуныS т™п кагыйд‰л‰ре. Эшлекле аралашуныS н‰тиG‰лелеген билгел‰_че критерийлар. Эшлекле аралашуныS бер формасы буларак киS‰шм‰л‰рнеS функциял‰ре k‰м _зенч‰лекл‰ре. Публика алдында чыгыш ясауныS структурасы k‰м н‰тиG‰лелек критерийлары.
Вербаль булмаган аралашу. Тон, мимика, х‰р‰к‰тл‰р теле. Аудитория алдында _з-_зеSне тоту k‰м тыSлаучыны _зеS‰ карату осталыгы.
Семинар. Эшлекле аралашу с‰нгате – аныS н‰тиG‰лелеген билгел‰_че фактор.
Аралашу. С™йл‰м культурасы.
Публика алдында чыгыш ясау.
Дискуссиял‰р оештыру k‰м _тк‰р_.
Вербаль булмаган аралашу с‰нгате.

Эшлекле аралашуныS н‰тиG‰лелеге.
Эффектив аралашуныS стратегиясе k‰м тактикасы. Партнерга б‰я бир_ k‰м аныS бел‰н эшлекле хезм‰тт‰шлек ит_ осталыгы. €Sг‰м‰д‰шне эффектив
·тыSлау кагыйд‰л‰ре. Н‰тиG‰сез аралашуныS с‰б‰пл‰ре. Н‰тиG‰сез аралашуга китер_че психологик факторларны k‰м каршылыкны GиS_. Эшлекле аралашуныS н‰тиG‰лелеген билгел‰_че критерийлар.
Семинар. Эшлекле аралашуныS н‰тиG‰лелеген билгел‰_.
Эшлекле с™йл‰ш_л‰р, ‰Sг‰м‰л‰р оештыру k‰м _тк‰р_неS н‰тиG‰лелеге.
Публика алдында чыгыш ясауныS н‰тиG‰лелек критерийлары.
Н‰тиG‰лелек к_рс‰ткече буларак аралашу этикасы.

Практик эш.
Эшлекле уен “Компания президентын сайлау”.

Эшлекле аралашуда документациянеS ‰k‰мияте.
Эшлекле аралашуныS язма фориалары буларак эш к‰газьл‰ре. ДокументларныS телен‰, стилен‰, формасына тал‰пл‰р, алар бел‰н эшл‰_неS т™п принциплары. ДокументныS кабул ителг‰н стандартларга, техник эстетиканыS принципларына туры кил_е.
Практик эш.
Эшлекле корреспонденция, беркетм‰, отчет, справка, акт, договор, устав, карар, боерык, ышаныч к‰газе, к_рс‰тм‰ кебек язма документация ™стенд‰ эшл‰_ технологиясе.

Йомгаклау конференциясе.
Тормышта _з максатыSа иреш_ юлы буларак татар теленд‰ эшлекле аралашу.
Кеше тормышында татар теленд‰ эшлекле аралашуныS ‰k‰мияте.
Этикет k‰м эшлекле кешенеS тышкы кыяф‰те.
Ш‰хес буларак кешенеS психологиясен аSлау k‰м аралашуда куллану.
Эшлекле аралашу процессында ш‰хеснеS _сеше.
Аралашуда психологик мизгелл‰р, ситуацияне сайлау проблемасы.






















Курсны укыту методикасы

Т‰къдим ителг‰н курсны уSышлы укыту лекция, ‰Sг‰м‰, дискуссиял‰рнеS ф‰нни k‰м методик югарылыгына б‰йле. Кызыклы, б_генге к™н тал‰пл‰рен‰ туры кил_че материаллар, фактлар, м‰гъл_матлар Gыю k‰м сайлап эше шактый к_п к™ч куюны тал‰п ит‰.
Электив курсларныS н‰тиG‰лелеге укучыларныS активлыгына да б‰йле. Алар бу курсларны _зл‰ре сайлап ала – дим‰к, ‰k‰миятен аSлыйлар k‰м практик файда к_рерг‰ телил‰р. УкытучыныS максаты – балаларда кешел‰р бел‰н аралашу, _зеSнеS эмоциональ хал‰теS бел‰н идар‰ ит_ к_некм‰л‰рен _стер_, ‰йл‰н‰-тир‰д‰гел‰рнеS к_Sелен аSлау, _з-_зеSне ™йр‰н_ k‰м кабул ит_г‰ омтылыш тудыру. Шунлыктан практик эш бу курсларныS нигезе булып тора.
Беренче д‰ресл‰рд‰н башлап, ш‰хси сыйфатларны (аралашучанлык, стрессларга каршы торучанлык, конфликтлылык k.б.) билгел‰_че психологик тестлар _тк‰рел‰. Тестларны педагогик k‰м психологик ‰д‰бияттан табарга яки м‰кт‰п психологыннан алырга була.
Аралашу с‰нгатен ™йр‰нг‰нд‰ тавыш кебек бик ‰k‰миятле детальне игътибарсыз калдырырга ярамый. Дикцияне яхшырту k‰м с™йл‰г‰нд‰ д™рес сулыш алырга ™йр‰н_ ™чен фонетик к_нег_л‰р эшл‰рг‰ кир‰к. М‰с‰л‰н:
Тир‰н итеп сулыш алырга, аннары, _пк‰д‰н б™тен kаваны чыгарып бетерерг‰ тырышып, “а-а-а” авазын ‰йтерг‰.
Шундый ук к_нег_не башка сузыклар бел‰н д‰ эшл‰рг‰ кир‰к.
€крен ген‰ тир‰н итеп сулыш алырга k‰м иренн‰р йомылган килеш “м-м-м” авазын сулыш Gитк‰н кад‰р сузарга. К_нег_ ™ч тапкыр ‰крен ген‰, ™ч тапкыр тавышны к_т‰реп эшл‰нел‰. АвазныS к™чен ‰кренл‰п арттыра барырга кир‰к.
“А-э-и-о-у-‰-™-_” авазларын бернич‰ тапкыр Gырларга.
Д™рес аралашу стиле булдыруда к_нег_-к_з‰т_л‰р ярд‰м ит‰. М‰с‰л‰н, “Ышан миSа” к_нег_е. Кемне д‰ булса _з фикереS‰ тулысынча ышандырырга тырышырга k‰м _зеSнеS с™йл‰веSне магнитофон тасмасына язып алырга кир‰к. Шул язманы тыSлаганда т_б‰нд‰гел‰рг‰ иг_тибар ит‰рг‰:
нинди тон, темп, тавыш к™че бел‰н с™йл‰дегез, м‰гън‰ви басымнарны ничек куйдыгыз?
сезнеSч‰, тел‰гезг‰ иреш‰ алдыгызмы k‰м ни ™чен?
К_нег_г‰ аSлатмалар
Т_б‰нд‰гел‰р турында н‰тиG‰ ясала: ышаныч тудыру ™чен тавыш бик к™чле д‰, бик ‰крен д‰ булырга тиеш т_гел. Кискен тон кулланырга ярамый. Тавыш к_т‰релерг‰ тиеш т_гел, ул т_б‰нр‰к булса яхшырак. Кызу темпта с™йл‰рг‰ кир‰кми.
“Вокаль каршылыклар” к_нег_-к_з‰т_ен д‰ кулланырга м™мкин. Ул с™йл‰мд‰ нинди “ч_п” с_зл‰р куллануны аSларга ярд‰м ит‰. Тел‰с‰ нинди темага булган монологыSны магнитофон тасмасына яздырырга k‰м аны тыSлап _з-_зеS‰ б‰я бирерг‰ кир‰к. Бернич‰ к™н с™йл‰мне яхшырту ™стенд‰ эшл‰г‰ч, к_нег_не кабатлап, ирешелг‰н уSышларны билгел‰п _т_ м™kим.
С™йл‰мнеS т™г‰лл‰ген, Gыйнаклыгын _стер_ ™чен мондый т™рд‰ге к_нег_л‰р кулланыла:
Б‰хетле с_зен‰ м‰гън‰ ягыннан якын булган с_зл‰рне язарга. Язып бетерг‰ч, кычкырып укырга. Аннан соS синонимнар с_злегенн‰н карап, _з-_зеSне тикшерерг‰.
Яфраклар...була G™мл‰сен м™мкин булганча к_бр‰к вариантта тулыландырырга.
С_зл‰рне G™мл‰ килеп чыгарлык итеп урнаштырырга:
Кара, кил‰, ягыннан, урман, болыт.
Ике фикерне чагыштырырга:
- К_пт‰н т_гел ниндидер тиле миSа килеп б‰рел‰ язды.
- Иске ген‰ машинага утырган олы яшьт‰ге бер абый, миSа тия язып, баганага б‰релде.
К_нег_г‰ аSлатмалар:
С_злек байлыгы зуррак булган саен, _з фикереSне ‰йт_ GиSелр‰к. С_злек байлыгын арттыру ™чен к_бр‰к укырга, с_злекл‰р бел‰н эшл‰рг‰, белг‰н с_зл‰рне ешрак кулланырга кир‰к. Укучылар бу к_нег_л‰рне эшл‰г‰нд‰ _з фикереSне т™г‰л k‰м аSлаешлы итеп ‰йтеп бирерг‰ ™йр‰н_неS шактый кыен эш ик‰нлеген аSлыйлар.
Хисл‰р k‰м тойгылар – аралашуныS аерылгысыз ™леше. Вербаль булмаган аралашу к_некм‰л‰рен _стер_, аралашуда катнашучыларныS с_зсез сигналларын аSларга ™йр‰н_д‰ р‰семн‰р, картиналар бел‰н практик эшл‰_ ярд‰м ит‰. Укучыларга т™рле хис-тойгылар белдер_че кешел‰р сур‰тл‰нг‰н р‰семн‰р к_рс‰тел‰. Укучылар бу р‰семн‰рд‰ нинди эмоциял‰р бирел_е k‰м ул эмоциял‰рнеS мимиканыS нинди детальл‰ренд‰ к_рен_е турында _зл‰ренеS фикерл‰рен ‰йт‰л‰р. Мондый эш ™чен бай материал булып р‰сем с‰нгате ‰с‰рл‰ре тора ала. Татар р‰ссамнары картиналарын бу максатта бик уSышлы кулланып була.
^зеSнеS хисл‰реSне k‰м тойгыларыSны д™рес к_рс‰т‰ бел_ к_некм‰л‰рен _стер_г‰ т™рле к_нег_л‰р д‰ ярд‰м ит‰. М‰с‰л‰н, “Хисл‰рне аSла” к_нег_еэ Бу к_нег_неS бернич‰ варианты бар.
Бер кеше, б_лм‰д‰н чыга, калганнар нинди хис белдер‰ч‰кл‰ре турында с™йл‰ш‰л‰р. Чыккан кеше яSадан кер‰, ‰ катнашучылар й™зл‰ре k‰м г‰_д‰ торышлары ярд‰менд‰ бу эмоцияне к_рс‰т‰л‰р. Нинди эмоция ик‰нлеген аSлау максат итеп куела.
Уен шул ук т‰ртипт‰ бара, л‰кин катнашучыларныS яртысы бер хисне, ‰ икенче яртысы башка хисне к_рс‰т‰.
j‰рбер катнашучы аерым эмоция сур‰тли. Бу очракта кемнеS н‰рс‰ к_рс‰т‰сен алдан б_лешеп куярга кир‰к.
К_нег_г‰ аSлатмалар
Эмоциональ хал‰тне к_рс‰т_че вербаль булмаган м‰гъл_матны кабул ит_ к_некм‰л‰ре, балаларныS _з-_зен тотышында хисч‰нлек _с‰. Бу к_нег_не эшл‰г‰нн‰н сон аныS турында фикер алышырга кир‰к. €г‰р кеше бер т™рле хисне к_рс‰т‰м дип уйласа, ‰ ‰йл‰н‰-тир‰д‰гел‰р аны б™тенлшй башкача аSласа, бу нинди н‰тиG‰л‰рг‰ китерерг‰ м™мкмин? Хисл‰рнеS сиSа зыян китерм‰сен дис‰S – аларны д™рес к_рс‰т‰ бел.
F‰мгыятьт‰ кеше k‰рвакыт нинди д‰ булса роль уйный. КешенеS социальл‰ш_е аныS шул рольл‰рне уSышлы _зл‰штер_ен‰ б‰йле. Кешел‰р, _зл‰рен‰ нинди д‰ булса рольне кабул итеп алганнан соS, шул роль тал‰пл‰рен‰ буйсыналар.
Рольле уеннарныS эчт‰леге д‰ шуSа корылган. Кеше вакытлыча билгеле бер социаль рольне _зен‰ “кабул ит‰” k‰м аSа туры кил_че модельд‰ эш ит‰ башлый. Бу пьесадагы сыман алдан язылып куелганны уйнау т_гел. Бары тик социаль роль гына бирел‰, ‰ шуннан соS н‰рс‰ буласын катнашучылар _зл‰ре билгели k‰м _з аSлаулары буенча эш ит‰.
Эшлекле уен рольле уенныS бер т™ре булып тора. АныS т™п аермасы – эшлекле уенда социаль чынбарлыкныS элеметларын ничек бар, шулай бирел‰, драматизациял‰_ бик кулланылмый.
Эш барышында “Конфликт” рольле уенын куллану яхшы н‰тиG‰ бир‰. Катнашучыларга бернич‰ конфликтлы ситуация т‰къдим ител‰ k‰м алар, парларга б_ленеп, шул ситуациял‰рне уйныйлар. М‰с‰л‰н, мондый ситуация бирерг‰ була: сез кибетт‰н сатып алган товарныS куллану вакыты чыкканлагын к_рдегез k‰м сатучы бел‰н конфликт килеп чыкты.
Уенга аSлатмалар
Уенда ш‰хесара конфликтта _з-_зеSне тоту стильл‰ре турында алган белемн‰р актуальл‰штерел‰, алар тормышчан мисалларда к_рс‰тел‰, _з-_зеSне тотуныS иS кулай моделе тудырыла.
Укучыларга бик к_п т™рле рольл‰р (Gит‰кче, кул астында эшл‰_че, акыл иясе, хезм‰т коллективыныS лидеры k.б.) т‰къдим ител‰. Мондый к_нег_л‰р ярд‰менд‰ т™рле кешел‰р бел‰н аралаша бел_ м™мкинлекл‰ре _с‰, ситуацияг‰ карап _з-_зеSне тота бел_ к_некм‰л‰ре барлыкка кил‰.
Эшлекле уен сыйфатында “Эшлекле киS‰ш쉔, “Компания президентын сайлау” уеннарын т‰къдим ит‰рг‰ була.
“Эшлекле киS‰ш쉔 уены башында алып баручы “к™н т‰ртибе퉔 эшлекле м‰сь‰л‰ куя k‰м т™ркемнеS лидеры сайлана. Шуннан соS конструктив (Идеял‰р чыганагы, Оптимист, Информация чыганагы k.б.) k‰м конструктив булмаган (Т‰нкыйтьче, Д‰шм‰с кеше, Б‰х‰сче, Пессимист) рольл‰ре б_лен‰. КемнеS кем булуын Лидер белми. Импровизациял‰нг‰н киS‰шм‰ вакытында ул кемнеS нинди роль уйнаганын аSларга тиеш. Уенда катнашмаучыларныS да максаты шул ук: вакыйгаларны к_з‰теп, кемнеS нинди роль уйнавын аSларга кир‰к.
Уенга аSлатмалар

15