Чыгыш: Бала т?рбиял??д? ата-аналар ?аваплы !

Ата-аналар Gаваплы
Балалар – гаил‰неS к™згесе. Ш‰хси _зенч‰лекл‰ре булуга карамастан, балаларда гаил‰неS холкы чагыла.
Гаил‰ д™ньясы. Ул ‰ти k‰м ‰ни, сеSел k‰м энел‰р яши торган д™нья. j‰р бала гаил‰ тормышы аша зур д™нья бел‰н таныша. Тормыш катлаулы. Бала анда яхшыны да, начарны да, в™Gданлылык k‰м т‰рбиясезлекне д‰ к_р‰.
КешенеS формалашуы авыр k‰м к_п к™ч сорый торган хезм‰т. Т‰рбия эшенд‰ вак н‰рс‰л‰р юк, монда барысы да бала к_Sеленд‰ к_пмедер д‰р‰G‰д‰ эз калдыра. Аз гына к_реп Gиткерм‰деSме – кеше туры юлдан читк‰ тайпылырга м™мкин.
^зара х™рм‰т k‰м ышаныч х™кем с™рг‰н, хезм‰т яраткан гаил‰л‰рд‰ яхшы яки начар эшл‰ре ™чен _зе Gавап бирерг‰ тиешлеген‰ инанган кеше _с‰. Бала, кечкен‰ чактан ук, ярамаган эшл‰р ™чен Gавап бирел‰ч‰ген белерг‰ тиеш. €кренл‰п аныS психикасында тыя торган кирт‰л‰р барлыкка кил‰, соSрак психик карашы формалаша.
Законны х™рм‰т ит_ гаил‰д‰ т‰рбиял‰нерг‰ тиеш. Биред‰ ‰ти бел‰н ‰ни – бала ™чен беренче укытучы. АларныS _з эшл‰рен‰, ‰йтк‰н с_зл‰рен‰, бурычларына м™н‰с‰б‰те бала ™чен _рн‰к.
Балалар _сеп Gитк‰нче, вакытларыныS к_п ™лешен ата-аналары янында уздырган бер чорда аларга урамда ничек т‰ртипле булырга, табигатьне ничек сакларга, авыруларга, картларга ничек ярд‰м ит‰рг‰ кир‰ген турыдан-туры ™йр‰терг‰ зур м™мкинлекл‰р бар.
Ата-ана м‰х‰бб‰те баланы киS к_Sелле, ягымлы, ачык й™зле ит‰. Шушы м‰х‰бб‰т Gылысы балада намуслылык, йомшак к_Sеллелек т‰рбияли. Л‰кин баланы бик нык ярата торган ата-аналар да чама белерг‰ тиеш. Югыйс‰ _зенеS ихтыяGларын кан‰гатьл‰ндер_д‰н баш тарта алмый торган кеше _с‰рг‰ м™мкин.
Яш_смернеS ничек гаепл‰н_чел‰р эск‰миясен‰ эл‰г_ен билгел‰_ кайвакыт читен була. €мма к_п очракта моSа китерг‰н с‰б‰п – балага к_з-колак булмау. Т‰рбия k‰м баланы к_зд‰ тоту, _зара нык б‰йл‰нг‰н булсалар да, икесе ике к_ренеш. Т‰рбия k‰рвакыт актив була, ‰мма аны к_Sел кайтаргыч кайгыртучанлыкка ‰йл‰ндерм‰ск‰ кир‰к. Балалар тормышыннан аерылмау, аны кызыксынып k‰м игътибар бел‰н к_з‰т_, кир‰к очракта гына катнашу зарур. Мен‰ шул педагогик к_з-колак булу инде. Кечкен‰л‰р моSа мохтаG. Алар тормышта очрый торган куркыныч х‰лл‰р бел‰н таныш т_гел. Яш_смерне ис‰ тагы да катлаулырак х‰вефл‰р: кайчакларда зуррак малайларныS шикле “геройлык”ларына охшарга тырышу, маGараларга ашкынып тору, котырту сагалап тора.Яш_смернеS яш‰вен к_з‰тм‰с‰, ™лк‰н кеше катлаулы х‰лд‰ кала, кыен мизгелл‰рд‰ аSа вакытында ярд‰м ит_ м™мкинчелеген югалта. Яш_смер, _з чиратында, ™лк‰нн‰рнеS _зен к_з‰тм‰вен белеп, кылган гам‰лл‰ре ™чен кемдер каршында Gавап бир_ кир‰клеген тоймый башлый. Чит кешел‰р йогынтысына тиз бирел‰.
БаланыS ™лк‰нн‰р к_з‰т_енн‰н башка “ирекле тормышы” аны м‰кт‰пт‰н аера, урам иркен‰ ташлый, “тайгак юлга” эт‰р‰. К_з‰т_сезлек тагын шуныS бел‰н д‰ куркыныч: яш_смернеS кайберл‰ре ‰хлакый яктан гарипл‰нг‰н х‰лд‰ тормышка аяк атлый. Мондый очракларда ата-аналар еш кына _зл‰ренеS эшт‰ булуларын сылтау итеп куялар. Л‰кин k‰мм‰ кеше эшли бит, шуSа да карамастан, к_п гаил‰л‰р балалар бел‰н м™н‰с‰б‰тл‰рен _рн‰к итеп оештыралар. Балалар ата-аналар тормышына комачаулык ит‰ дип санаган гаил‰л‰рд‰ злеге д‰ баягы эш к_плек еш кына аклану чарасы буларак калып чыга.
Сорашып-белеш_л‰р н‰тиG‰се шуны к_рс‰т‰: яш_смерл‰рнеS закон бозуларыныS яртысыннан к_бр‰ге 22 с‰гатьт‰н соS, ягъни, кагыйд‰ буларак, ата-аналар ™йд‰ чакта эшл‰н‰.
Fинаять – ул кешенеS _з-_зен тотышыныS чиге, соSгы баскычы. € бит барысы да ата-аналарныS бала кечкен‰ чакта ук мен‰ болай фикер й™рт_енн‰н килеп чыга: “Малайга мыек чыгып кил‰, ниг‰ х‰зер аныS бел‰н м‰ш‰катьл‰нерг‰? ИсеS китк‰н ик‰н, бераз шаярып алган...” Болай да була: малай начар укый, ялкаулыкка бирел‰, урамда т‰ртип боза, бер‰р чит кеше аSа с_з ‰йтс‰, ‰ти бел‰н ‰ни шунда ук аны яклап чыга. “Яклау” тупас хурлауга k‰м янауга ‰йл‰неп кит‰. € малай боларныS б™тенесен ишетеп тора. Ата-аналарныS _з балаларына карата тал‰псез, юл куючан м™н‰с‰б‰те зур зарар китер‰, тотнаксызлыкка илт‰. Кич‰ малай тупас Gавап кайтарды, начар с_з ‰йтте. Б_ген, ачуланып, ‰бисен‰ кулын селт‰де. € ирт‰г‰ кечкен‰л‰рнеS х‰терен калдырыр, _зенн‰н кечкен‰л‰рне кыйнар...ИS куркынычы шул: ™йд‰ миkербансыз кеше _с‰, аныS ™чен тормышта изге берн‰рс‰ д‰ булмыячак.
€г‰р сезнеS балагызда эгоизм, ялкаулык, ялганлау кебек начар сыйфатлар к_ренс‰, бу – х‰вефле сигнал. €леге сыйфатлардан ш‰фкатьсезлекк‰ ерак калмый. Ш‰фкатьсезлек кансызлыкны китереп чыгара.
Закон ата-аналарга балаларын т‰рбиял‰_ Gаваплылыгын й™кли. Шул Gаваплылык тойгысы ‰ти k‰м ‰нине т‰Gриб‰ле педагогларга киS‰ш сорап м™р‰G‰гать ит‰рг‰, ™ст‰м‰ педагогик ‰д‰бият укырга м‰Gб_р ит‰. Педагогик белем булмау ата-аналарны бала т‰рбиял‰_ Gаваплылыгыннан азат итми.
Гаил‰д‰ _зара м™н‰с‰б‰тл‰рне Gайга салганда ‰хлак k‰м хокук нормалары бик тыгыз _рел‰. Ата-аналарныS хокуклары да, бурычлары да бар. Алар _зара бик нык б‰йл‰нг‰н. Бурычларын _т‰п, ата-аналар баланы ш‰хси т‰рбиял‰_ хокукын тормышка ашыралар. Ата-аналар хокукларын барыннан да бигр‰к _з бурычларын актив _т‰_ юлы бел‰н тормышка ашыралар. Ата-аналарныS хокуклары балалар м‰нф‰гатьл‰рен‰ каршы килеп тормышка ашыра алмый.
Ата-аналар т‰рбия эше бел‰н ш™гыльл‰н_не _з эшл‰ре итеп кен‰ карый алмыйлар. Бу аларныS иGтимагый k‰м д‰_л‰тк_л‰м бурычлары, моныS ™чен алар закон каршында ш‰хси Gавап бир‰л‰р. “Мине ничек т‰рбиял‰г‰нн‰р, мин д‰ шулай т‰рбиялим” диг‰н кагыйд‰ k‰рвакыт д™рес кагыйд‰ т_гел. €лб‰тт‰, элекке т‰Gриб‰ ‰k‰миятле, ‰мма шартларныS _зг‰р_ен, м‰гъл_матныS артуын k‰м башка н‰рс‰л‰рне ис‰пк‰ алмый ярамый.
Балалар _ск‰н саен, аларныS белемн‰ре, танышлары да арта. Мондый к_ренеш – табигый х‰л. “Кечкен‰ баланыS м‰ш‰кате д‰ кечкен‰, балалар зурайгач, м‰ш‰кате д‰ арта” дип халык бик д™рес ‰йтк‰н.
^з балаларыныS ни бел‰н кызыксынуларын, аларныS даими ш™гыль k‰м ял ит_ урыннарын белг‰н, укытучылары, ипт‰шл‰ре k‰м аларныS гаил‰л‰ре бел‰н б‰йл‰нешт‰ булган ата-аналар балаларыныS ничек яш‰г‰нен к_реп торалар.
€йе, тормыш бел‰н б‰йл‰нешне k‰р кеше _зенч‰ кичер‰. Тормышта _пк‰л‰_, уSышсызлыклар, к_Sел кайтулар булырга м™мкин. Бер‰_л‰рне ул читк‰ алып ташлый,к_т‰реп торгыза. Икенчел‰рне ис‰ уSышсызлыклар к™р‰шерг‰ м‰Gб_р ит‰, батырлыкка k‰м кыюлыкка ™йр‰т‰, чын кеше ясый. Мондый кешел‰р тормышныS й™зен‰ туры карый бел‰л‰р. Алар чыдамнар. Аларны гаил‰д‰ шуSа ™йр‰тк‰нн‰р.
Еш кына, кил‰ч‰к б_ген т™зел‰, дил‰р. Ата-аналар аны т™з_д‰ катнашып, тагын бик ‰k‰миятле бер эш башкара – яшь буынга т‰рбия бир‰, ирт‰г‰се к™н т™з_чел‰рен ‰зерли. €йе, ирт‰г‰се к™н ™чен барыннан да бигр‰к ата-аналар Gаваплы.