Ата — аналар ?ыелышында чыгыш Дин тарихын укыту ?зенч?лекл?ре

аналар Gыелышы ™чен т‰рбия темасына чыгыш
Игелек орлыклары ч‰чегез, б‰хет игенн‰ре иг‰рсез
Ислам дине ™йр‰тк‰нч‰, кеше туганда ук саф м™селман булып югары ‰хлакка, олы м‰рх‰м‰тк‰ ия булып д™ньяга туа. Саф к_Sелле, ф‰решт‰д‰й бала _с‰ j‰м тир‰ягындагы G‰мгыять тормышыныS яхшы k‰м бозык якларын _зен‰ сеSдер‰ башлый. Кече яшьт‰н балага яхшы эшнеS савап, яман эшнеS г™наk булуын аSлатырга кир‰к. Моны м‰гъриф‰тчебез Ризаэддин Ф‰хреддин хезм‰тл‰рен‰ таянып алып барсаS _темле була. Ризаэддин Ф‰хреддин бар гомерен яхшылык, белем, м‰гъриф‰т, дин ™чен к™р‰шк‰ багышлый. М‰гъриф‰тче – галим “Бала чакта алынган т‰рбияне соSыннан б™тен д™нья халкы да _зг‰рт‰ алмас,” – дип яза. ШуSа к_р‰ балаларны кече яшьт‰н ислам дине культурасы бел‰н таныштыру бик зарур. Кызганычка каршы, х‰зер безнеS тир‰якта шайтан котыртуы, Иблис бозыклыгы хакимлек ит‰ т™сле. Д™нья к_бр‰к начар гам‰лл‰р, к™чл‰_талаулар, _терешл‰р, террор, наркомания, эчкечелек бел‰н тулы. Ад‰м баласы к_Sелен‰ Аллаk Т‰гал‰ тарафыннан салынган сафлыкны, ‰хлакый ныклыкны, м‰рх‰м‰тлелекне ничек саклап калырга соS?
Дин т‰рбия нигезен‰ ике принципны куйган: н‰рс‰ ярый k‰м хуплана k‰м н‰рс‰ ярамый. €йтик, ярый: тыSларга, эш эшл‰рг‰, ярд‰м ит‰рг‰, игелекле, намуслы булырга k.б. , ярамый: урлашырга, зыян китерерг‰, дорфа, саран булырга, р‰химсез булырга k.б. .Без боларны барыбыз да бел‰без. Мен‰ шушы гади мисалдан чыгып кына да, _зебезнеS т‰рбия кыйбласын, ‰хлак т‰рбиясен динг‰ й™з тотып, ышанып, балаларыбызны дин кануннары буенча т‰рбиял‰с‰к кен‰, балаларыбыз чын кеше булып Gитешерл‰р k‰м _зебез д‰ б‰хетле кил‰ч‰кк‰ насыйп булырбыз. Р. Ф‰хреддин хезм‰тл‰ренн‰н файдаланып укыту т‰рбия ™лк‰сенд‰ зур уSышларга ирешерг‰ ярд‰м ит‰. Минем шуны ассызыклыйсым кил‰. Халыкара, милл‰тара k‰м динн‰р арасында татулык кеше ш‰хесен‰, аныS _сеш д‰р‰G‰сен‰, нинди карашта торуына, нинди сыйфатларга ия булуына, нинди кыймм‰тл‰рг‰ ™стенлек бир_ен‰ б‰йле. Икенче т™рле ‰йтк‰нд‰, кешел‰рнеS нинди т‰рбия алуы, кайсы тир‰лект‰ _с_е, нинди принципларга ™стенлек бир_е д‰ бу проблеманы уSышлы х‰л ит_г‰ йогынты ясый. Башка факторлар бел‰н берр‰тт‰н, милл‰тара k‰м динн‰р арасында татулык урнаштыруда м‰кт‰п, укытучылар, ‰ти-‰нил‰р йогынтысы, укыту k‰м т‰рбия бир_ юн‰лешл‰ре д‰ зур ‰k‰миятк‰ ия.
М‰кт‰пл‰рд‰ укытыла башлаган динн‰р тарихы k‰м д™ньяви этика нигезл‰ре д‰ресл‰ре д‰ шушы максатны к_з алдында тотарга тиеш. Бу ф‰нн‰рне укыту эчт‰леген билгеле бер алым, ысул, чаралар т‰шкил ит‰. Эшне оештырганда, Fир й™зенд‰ таралган динн‰р, аларга карата т™рле халыкларда k‰м милл‰тл‰рд‰ формалашкан карашлар турында м‰гъл_мат бир_, т™рле дин тотучылар арасында татулык k‰м т_землелек т‰рбиял‰_ тал‰п ител‰. Шулай ук м‰кт‰пл‰рд‰ динн‰р тарихы д‰ресл‰рен укытканда, соSгы елларда халыкныS динг‰ омтылышын, ‰хлак нормаларын кайтаруда аSа ышаныч белдер_ен, ата-аналарныS, укучыларныS дини йолаларны _т‰_г‰ к_бр‰к тартылуын да иск‰ алмый м™мкин т_гел.
Дин ‰kелл‰ре ‰зерл‰_ бел‰н дини уку йортлары ш™гыльл‰н‰. € м‰кт‰п эшч‰нлегенд‰ диннеS урынын билгел‰_, аSа м™н‰с‰б‰т формалаштыру, динне файдалану алымнарын билгел‰_ бурычы тора.
Без м‰кт‰пт‰ динг‰ кагылышлы эшл‰рне башкарганда, т_б‰нд‰ге кагыйд‰л‰рне ист‰ тотып эш ит‰без:
Дин кабул ит_, аныS кануннарын _т‰_неS k‰р ш‰хеснеS в™Gдан иреген‰ б‰йле булуы.
Барлык м™мкинлекл‰рне k‰м чыганакларны файдаланып, динн‰р тарихын ™йр‰н_, аларга хас _зенч‰лекл‰рне k‰м аларныS ‰k‰миятен к_рс‰т_.
Дин тотучыга комачауламау, ярд‰м ит_. (Дин тоту укучыга тиск‰ре йогынты ясамаска тиеш.)
Дини гореф-гад‰тл‰рне т‰рбия эшенд‰ куллану.
Толерантлылык, динара м™н‰с‰б‰тл‰рд‰ ихтирамлылык, милл‰тл‰р берг‰леге тал‰пл‰рен‰ тугры булып, ф‰н гыйлемн‰рен дини м‰д‰ният алымнары бел‰н берг‰ алып бару.
Д‰ресл‰рд‰ динн‰р тарихын гына т_гел, ‰ дини м‰д‰ниятне дин, ф‰н, моS, м‰гъриф‰т бел‰н тыгыз б‰йл‰нешт‰ алып барганда гына без ‰хлакый яктан камил балалар т‰рбияли алабыз.
Дин k‰м ф‰ннеS _зара б‰йлелеге, шулай ук с_з, _гет-н‰сих‰т k‰м бу м‰сь‰л‰не яхшы бел_че, м‰гъриф‰тле м™галлим-укытучы – т™рле аф‰тл‰рг‰ каршы к™р‰ш_че т™п к™ч. В™Gдан – ‰хлак эчт‰легенн‰н торган дин, акыл-‰хлак эчт‰леген хасил итк‰н ф‰н балаларга аSлатылса, алдыбызда хакыйкать ачылыр. Россияд‰ меSн‰рч‰ дин ‰kеле, галиме бар. Ни кызганыч, дин ‰kелл‰ренеS к_бесе – ф‰нне, галимн‰рнеS шактый ™леше динне белми.
Алда ‰йтелг‰нн‰рне ист‰ тотып, мин _з эшемне, иS беренче чиратта, бу ™лк‰д‰ булган белемн‰ремне барлаудан k‰м яSаларын туплаудан башладым. Башлангыч класс укытучысы буларак, динн‰рнеS килеп чыгу k‰м яш‰_ тарихы миSа яхшы таныш. j‰р диннеS нигезен ныклап ™йр‰н_ ™чен мин динн‰рнеS т™п китапларын укуны максат итеп алдым.
Динн‰р тарихы д‰ресл‰ренд‰ т™рле д‰рес формалары: лекция, диспут, экскурсия, интервью-д‰рес (укучылар биш минут эченд‰ _зл‰рен кызыксындырган сораулар ‰зерли, укытучы сорауларга Gаваплар бир‰) k.б. кулланам.
УкучыларныS белемн‰рен ачыклау k‰м ныгыту ™чен д‰ т™рле эш формаларына м™р‰G‰гать ит‰м. Тест, кроссвордлар чиш_, рефератлар k‰м чыгышлар, т™рле темаларга презентация проектлары ‰зерл‰_, т‰рбия с‰гатьл‰ренд‰ чыгышлар ясау – шуларныS кайберл‰ре.
Д‰ресл‰рем _стерелешле, проблемалы k‰м гам‰ли характерда _т‰. €хлаксыз G‰мгыятьнеS кил‰ч‰ге була алмый. ИGади _сеш технологиясенеS атасы, психология ф‰нн‰ре докторы, профессор €.З.Р‰химов ‰йтк‰нч‰, х‰зерге укытучы алдында торган беренчел бурыч – укучыларга ‰хлак т‰рбиясе бир_.Мин балаларны маSгай к_зе бел‰н т_гел, “к_Sел” к_зе бел‰н к_рерг‰ омтылам. Укучы ‰йл‰н‰-тир‰д‰гел‰рнеS шатлыкларына k‰м х‰ср‰тл‰рен‰ игътибарлы булырга, ,матурлыктан л‰зз‰т алырга, ямьсезлект‰н й™з ч™ерерг‰ ™йр‰нерг‰ тиеш.
Ф‰нне тагын да тир‰нтен укыту, укучыларныS ф‰н бел‰н кызыксынуларын арттыру ™чен, к_пт™рле алымнар кулланырга тырышам. Шул нисб‰тт‰н, дини чыганаклар бел‰н таныштырам, укучыларныS тормыш т‰Gриб‰сен кулланам, м‰кт‰пт‰н тыш вакытларда дин ‰kелл‰ре бел‰н очрашулар, гыйбад‰тхан‰л‰рг‰ с‰ях‰тл‰р оештырырга омтылам. Анда катнашу-катнашмау k‰р укучыныS _з эше, ягъни бу – ш‰хеснеS в™Gдан ирегенд‰.
Аллаkы Т‰гал‰, барлык милл‰тл‰рг‰, кабил‰-ыруларга тигез карашта булып, дус яш‰рг‰, бер-беребезне ™йр‰нерг‰, к_ршел‰рнеS яхшы гам‰лл‰рен _зеSд‰ булдырырга кушкан. Без бик кечкен‰ планетада яшибез, барыбыз да – Ад‰м балалары. Бу Gирд‰ нинди тереклек бар, барысы да – Аллаkы Т‰гал‰неS гаил‰се. К_лд‰ коенсаS, чишм‰д‰н алып су эчс‰S, аSа т™кермисеS бит. Дим‰к, дин аша ‰йл‰н‰-тир‰г‰ сакчыл караш т‰рбиял‰н‰.
€хлакый т‰рбияне k‰р д‰рест‰, k‰р т‰рбия чарасында алып баруныS ‰k‰миятен танып, бу ™лк‰д‰ гаил‰неS д‰ тоткан урынын аерып к_рс‰т‰сем кил‰. j‰р бала динле булып туа, ‰ ата-анасы аны я м™селман, я яk_д, я христиан динен тотучы итеп т‰рбияли. ШуSа к_р‰ гаил‰л‰р бел‰н д‰ даими эш алып бару зарур.
Алда ‰йтелг‰нн‰рд‰н к_ренг‰нч‰, динн‰р тарихы д‰ресл‰ре кешелек G‰мгыятенд‰ге ‰хлакый нигезл‰рнеS ‰k‰миятле состав ™леше булган халыкара, милл‰тара татулык k‰м т™рле дин тотучылар арасында т_землелек, ‰хлаклылык кыймм‰тл‰ре т‰рбиял‰_д‰ искиткеч зур ‰k‰миятк‰ ия.
Бала – Gанлы, тере рух, аны баетырга, анда инанулар булдырып, тормышка, _зенеS милл‰тен‰ м‰х‰бб‰т т‰рбиял‰рг‰, олы тормыш д‰рьясында лаеклы урынын табарга ярд‰м ит_ укытучыныS, т‰рбияченеS гаил‰ бел‰н берлект‰ эшл‰нерг‰ тиешле олы хезм‰те дип уйлыйм мин.j‰рбарчабызга олуг м‰гъриф‰тчебез Риза Ф‰хретдин хезм‰тл‰ре изге эш-гам‰лебезд‰ ярд‰м ит‰р.УSышлар юлдаш булсын!.

€зерл‰де: Шакирова Дил‰р‰ ГалимGан кызы,1нче квалификацион категорияле башлангыч класслар укытучысы