Марий (кугыжаныш) йылме уроклаште, у технологийым кучылтын, коммуникативный УУД вия?дымаш

Марий (кугыжаныш) йылме уроклаште, у технологийым кучылтын, коммуникативный УУД вияUдымаш


Слайд 1 Госстандарт  кяшта: йоча-влакым йылме шанче (наука) дене палдараш, тидлан йоча-влакым шонаш туныкташ, таUастарен, икгай ден ойыртемым палаш; кутырымо да возымо йылмым вияUдаш, чын ойлаш, йолташ дене сай ойласаш, чын возаш туныкташ.
А коло икымше курымыш тошкалше тачысе йоча книгам, журналым да газетым шагал лудеш, утларакше телевизор да компьютер воктене шинчен эртара. Уш-акыл волгалтарыме паша уда огыл, а шм-чон моторлык окшаклаш тUал кертеш.
Тыгак, тачысе пагытыште марий йылмым туныктымаште шуко экшык уло:
- йоча-влак ынешт тунем;
-южо ача-ава-влакат марий йылме дек мелын огыт шого.
Чыла тиде экшыкым корандаш, йоча-влакын кумылыштым марий йылме деке савыраш - туныктышын тяU задачыже
Но кузе тидым шукташ? Мый шке пашаштем тыгай иктешлымашке толын лектынам: урокым тошто семын эртарме дене йоча кумда шинчымашым ок нал, марий йылмым тунемашат кумылжо пеш уке. Тидлан к
·ра мый шке методический пашалан «Марий (кугыжаныш) йылме уроклаште, у технологийым кучылтын, коммуникативный УУД вияUдымаш» темым ойырен налынам, Слайд 2 тыгай цельым да задаче-влакым шынденам:
1 Йочан культуроведческий моштымашыштым вияUдаш, йылмын поян да с
·рал улмыжым шижаш полшаш.
2. Йылме да лингвистический моштымашыштым (компетенцийым) вияUдаш, ойым чоUен моштымаш, кучылтмо шомакым эскерымаш.
3. Коммуникативный моштымашыштым (компетенцийым) вияUдаш, йолташ ончылно шонымашым радам ден ойлаш, еUлан чын улмым яшандарен каласаш туныкташ. Кялеш годым ойым вес йогыныш кусараш але вес еUын мутышкыжо пураш.
Коммуникативный моштымашыштым (компетенцийым) вияUдаш эн шотлан толмо пагыт – тяUалтыш классыште тунемме жап. Вет лач тыгодым икшыве илаш тунемаш тяUалеш. Шкеора тярл
· кякшытыш шуаш кумылжо лектеш. Иктешлен каласаш гын, тяUалтыш классыште тунемше-влакын икте-весе дене кылым кучен кутыраш кумылышт лектеш. Тыгак тярл
· теме дене мутланымашым чоUаш тяUалыт. Икте-весе коклаште келшымаш тяUалеш, вашла полшат, тергат.
Слайд4 Вашкылым кучымаш
(сотрудничество) утларак тяшка дене пашам ыштыма гыч виктаралтеш. Тыгай формо-влакым пашаштем кучылтам:
вашла шуктымо пашам тергымаш;
ик тяшка весылан пашам темла;
тунемме конфликт темлалтеш;
йоча ыштыме пашажын радамже дене палдара.
Вашла заданийым тергыме годым туныктышын сомылжо йоча-влак деке кусна.
Слайд 5 Группышто пашам ыштыме годым икшыве тунемме дене кылдалтше шонышым шкеж гоч колта, кумылжо н
·лтеш, вашла эUертышым шижеш, начар тунемше тяшка пашаш ушна,
·рш
· йоча чулымрак лиеш.
Слайд 6 Тыгай пашам эртарыме годым посна правил-влаклан эUертем:
- виеш/тяшка пашам ыштыкташ ок лий;
-к
·н тяшкаште пашам ыштымыже ок шу, шылталыман огыл, амалым рашемдаш тыршыман;
-10-15 минут наре жапым тыгай пашалан ойырыман;
-шкем чын кучаш темлыман, но паша йяк деч посна ок эрте;
- икте-весе коклаште/ вашкылым чонаш туныктыман.
Слайд 7 Мутлан, «Зоопарк» темым тунеммек, классым ныл группылан шелмеке, задачым шындем – янлык-влак нерген кластерым чонаш. Проблеме дене келшыше ситуацийым чоUаш- янлык могай лийын кертеш?
Инструктажым эртарем;
Дидактический материалым пуэдем.
Йоча-влак тяшка дене пашам ыштат.
Паша лектышым иктешлена: йоча-влак вашла пашаштым аклат.
Слайд 8 Але тяшка дене синквейным возаш темлем.
А мужыр дене пашам «Палыме лийына» теме гычак тяUалам, тыгай пашам пеш пайдале да кялешанлан шотлем. Уш-акыл вияUдымаште тудын надырже пеш кугу. Вет тыге икте-весе коклаште кыл чоUалтеш. Йоча-влак вашла колаш, умылаш, шижаш, полшаш тунемыт. Мужыр дене ышташ тыгай пашам темлем:
-лудмын содержанийым каласкалаш;
-планым чонаш;
-сочиненийым возаш;
-диалогым чонаш;
Слайд 9 Мужырым вашталтылам. Мутлан, классым икмыняр «станцийлан» шелам. Кажне станцийын шке озаже уло.( ныл станций гын, ныл оза) Моло йоча-влак станций гоч эртат. Кажне тунемшым оза дневникеш акла.
1 станций - «
·стелт
·рышт
·» темылан шомак- влакым каласаш
2 станций - Тый кечывалым мом кочкат? йодышлан вашмутым пуаш.
3 станций – Тый эрдене мом кочкат?
4 станций – Тый кастене мом кочкат?
Пашам иктешлаш тыгай йодыш-влакым темлем:
Мо лектын? Паша лектышда куандарыш мо? Кудо паша нелылыкым луктын?
Дидактический модышымат шке пашаштем чячкыдын кучылтам. ТяUалтыш класслаште тунемше икшыве модмаш гыч тунеммашыш эркын кусна, но модыш садак тяU й
·н семын кодеш.
Слайд 10 Арам огыл В. Сави - марий поэт возен: «Йоча модеш, йоча кушкеш, йоча илаш тунемеш»
Мый тиде ой дене келшем да марий йылмым тунеммаште модышын верже поснак кугу, манын шонем. Модын, икшыве йылме деке мелын лиеш, тунемаш кумылжо лектеш. Модыш гоч урокыштат, урок деч
·рдыштат йочан уш-акылже веле огыл, шарнен кодмаш, творческий куатше, уым пален налме кумылжо, ончылно лияш тыршымыже вияUеш. Модыш гоч шинчымаш ешаралтеш, эртен кайыме материал ушештаралтеш. Мутым чын возаш тунемеш Эн тяUж
·- йокрок огыл
Тидлан к
·ра дидактический модыш-влакым да занимательный паша-влакым урок теме дене келыштарен кучылтам.
Слайд 11 Мый ныл тяшка модыш –влакым кучылтам:
1. Фонетический (йяклан ойырымо модыш-влак)
Мыйын йоча-влаклан «ЭUырыше»( Повторюшки) модыш келша. Тиде модыш дене модын тунемше-влак марий шомакым чын каласаш тунемыт.
Мутлан, доскаште возымо але слайдыште шомак-влак улыт: мякш, пякш, сярет, кярен, кячык, вяд, вята.
-Йоча-влак, ЭUырыше-влакын пылышышт кугу, нуно чын колын да почеш каласен моштат. Айста меат тыге ыштен ончена (туныктышо почеш шомак-влакым лудыт).
А ынде ЭUырышын пылышыже коршта да чот темдалын. Меат тыге ыштен ончена да шомак-влакым лудына. Тиде модыш полшымо дене йоча-влакым чын марий йук-влакым ойлаш тунемыт да шарнен кодыт.А «Йяксавыш» (Эхо) модыш дене тяшкалан шелалтын модаш лиеш. Ик тяшка - тунемше-влак лийыт, а весе – Йяксавыш. Йоча-влак шомакым шуйдарен ойлат, а Йуксавыш –пытартыш слогым(пелйуд-йяд, Лумядыр-дыр, йяшт
·-т
·, кяз
·-з
·)
Тиде шот денак уроклаште писынойлыш ден яндаройлышым кучылтам
Мутлан:

· -я-я,
·-я-я,
·-я-я-шяжарнаже пеш изи;

·-я-я,
·-я-я,
·-я-я- кямыж тичак яй ден мяй.
Ану-уна, Ану-изи уна
2. Грамматический модышлан
«Тый шылат,а мый кычалам» п
·рт сярет кялеш. Ик тунеммше тиде сяретеш шкенжым шылта.(лямжым возен шындаш лиеш але смайликым (оUартышым) пыжыктен шындаш лиеш)да туныктышылан пуа.
-КуштоЭчук шинча?
-Эчук п
·рт шенгелне шинча. -Уке
Эчук п
·рт ямбалне шинча. -Уке
Эчук п
·рт ончылно шинча. -Уке
Эчук порт йымалне шинча. -Чын
«Редактор»
Текст пуалтеш. Мутлан, текстыште глагол- влак уке улыт. Йоча-влаклан текстым т
·рлаш пуаш
Мыланна Финляндий гыч письма толын. Письмам возен Туве ляман ядыр
Мыйын лямем Туве. Мый кокымшо классыште , 9 ияш
Мый ,...,...йоратем.
А теве «Парня театр» модыш дене чячкыдынак модына, вет нуно йочалан пеш оUай улыт, йылме лывыртыме пашам шуктен шогат. Парням тарватылме дене кап-кыл да уш-акыл нойымым корадаш лиеш. Слайд 12
3.Лексический модыш-влак марий мут-влакым шарнаш да кялеш пагыт годым чын кучылташ туныкта, йылмым пояUдаш да лывырташ полша.
Тиде пашам шукташлан тыгай модыш-влакым кучылтам «Мый ужам»,
«Маймл»
Доскашке 10 ластык пакса-саска да емыж дене сакыме. Йоча-влак ряж чыла саска да емыжым каласен кодат. Вара туныктышо нуным савырнаш йодеш.Тиде жапыште маймл ик сяретым коранда.Тунемше-влак палышаш улыт мом маймл сакен кудалын, а мо кодшыжым ряж каласен кодаш.
4. Орфографический модыш-влак марла мутым чын возаш да шарнен кодаш туныкташлан кучылтам. У шомакын возалтмыжым шарнен кодаш манын, тиде мутым южеш шинча дене, нер дене, умша дене, парня вуй дене кидкопаш возена. А чын возымым тергашлан «Разведчик», «Тук-тук» модыш-влакым кучылтам.
Физкультминуткымат модыш гоч эртараш лиеш. «Глагол» темым тунемме годым «Почешем каласе» модышым темлем. Тыште движений дене кылдалтше шомак- влак ушештаралтыт, у шомак ешаралтме дене ончыктымо движений-влак вашталтыт.
Аклен шонкалыме технологий (технология развития критического мышления).
Слайд 13 Коммуникативный моштымашым(компетенций) вияUдымаште аклен шонкалыме й
·нын верже кумда. Тудо коммуникативный моштымашым вияUда, информацийым кычал муаш да аклаш, кумдан шонаш тарата. Эн тяUж
·, тиде технологий тунеммаште веле огыл, илышыштат ончыкыжым пеш кялешан лиеш. Шкеора шонаш веле огыл, почмо шинчымашым весылан кусараш/ йоча тунемеш. Илыш вашталтеш, икшывым информаций дене пашам ышташ туныктена. Тыгодым лектыш лийже манын,
-кумда информаций дене пашам ышташ;
-йодышым чын пуаш;
-шкешонымашым вияндаш;
-раш да
·рде ойлаш;
-ончыко ужын мошташ;
-шонымым ойлаш да тудым арален мошташ, тыгодым вес еUын ойжым шотыш налаш тунемаш.
Урокын кажне ужашыштыже тярл
· приемым кучылтам. Мутлан: «Чын-чын огыл»,
«Логический кылдыш», «Морфологий яшлык», «Кластер»,
« Синквейн» да молат.
Тыгодым учебник, мутер, моло книга денат пайдаланаш лиеш.
Слайд 14 Тяналтыш класслаште мини-проектым кучылташ шотлан толеш. Тиде паша ик урокым але урокын ужашыжым айла. Проектым шкет ямдылаш лиеш. Мутлан, «Мыйын еш пушенгем», «Теве мый улам», группа дене «Мемнан посёлкына» «Шошо уна -влак».
Слайд-презентацийым ыштена. Йоча-влаклан тема ден планым темлем. Тярл
· сярет, фото-влак гыч ме коллажым ыштена. Тема-влак тыгай лийын кертыт: «Шке нергенем», «Мыйын авам», «Мыйын шочмо ялем»
2-шо классын учебникысе материал почеш шуко теме дене проектым чоUаш лиеш.
Слайд 15 Мутлан « Шошо уна-влак»
Цель: Йоча-влакын шошым толшо кайык-влак нерген шинчымашыштым келгемдаш.
Задаче-влак: 1 Йылме лывыртыме пашам шукташ, кайык-влак нерген каласкалаш туныкташ.
2. Пяртясым аралаш, кайык-влаклан полшаш кумылаUда.
Слайд 16 Икымше этап: Йоча-влакын шинчымашыштым тергаш да тяшка-влаклан ыштышаш паша дене палдараш
1-ше тяшка-кайык-влак нерген шинчымашым пойдараш материалым кычалаш;
2-шо тяшка-марий йылме дене возымо почеламутым кычалаш;
3-шо тяшка- туштым кычалаш;
4-ше тяшка- марий йылме (кайык дене кылдалтше) модышым кычалаш
5-ше тяшка кроссвордым чонаш
Кокымшо этап: Чыла тиде пашам поген, изи книгам лукташ.
Кумшо этап: Вес класс йоча-влаклан ыштыме пашанам ончыкташ.
Мыйын шонымаште, тыгай паша коммуникативний моштымашым(компетенцийым) вияUда, йоча-влакым вес тыгай пашаш кумылаUда
Слайд17 Тыгай й
·н-влакым кучылтмын лектышыжат да саскажат уло.Слайд18 Йоча-влакын шинчымашышт ий гыч ийыш кязен толеш. Марий йылме дене олимпиадыште мыйын тунемшем сай шинчымашым ончыктен
Слайд19 Уроклаште коммуникативный моштымашым вияUдымаш пашан лектышыже/ класс деч
·рдыжтат саскам пуа. Мыйын тунемше-влакем сылнымут лудмаш танасымаште мастарлыкыштым ончыктат да кякш
· верым айлат. Чыла тидыже /туныктымо пашаштем/ чын корнышто улмем пенгыдемда.
Слайд20 Икманаш, у технологийым урокышто кучылтмаш йоча-влакын предметым тунемаш кумылыштым кугемда, шкевуя паша пашам ыштыме шотым вияUда. Вет тудо нелым куштылемда, йокрокым веселаUда да оUайым ышта. Йоча-влакым марий йылме деке шЎмаUдымаш – тиде мемнан эн кугу пашана. Слайд21 Тачысе икшывын кидыштыже марий йылмынан, марий калыкнан ончыкылыкшо!

Литератур:
1. Дмитриев С.Д. Шочмо йылмым туныктымаш: Тяналтыш класслаште марий йылмым туныктымо методике. - Йошкар-Ола. 2005.
2. Современные педагогические технологии на современном уроке» [Текст]: составители: И.И. Полтава, Г. И. Козлова – Златоуст: Изд-во ММЦ № 74205, 2009 г. - 35 с.
2.  Финогенов А.В. Игровые технологии в школе: Учеб.-метод. пособие.- Красноярск : Краснояр. гос. ун-т, 2001.
3. Загашев И.О., Заир-Бек С.И., Муштавинская И.В., Учим детей мыслить критически.-С-Пб: “Альянс “Дельта” совм. С издательством “Речь”, 2003.
4. Муштавинская И.В., Трофимчук Г.А. Технология развития критического мышления: Методическое пособие.– СПб: ИРО “Смена”, 2004.
5. http://www.kmspb.narod.ru./posobie/priem.htm Приемы технологии РКМ.
6. http://www.kmspb.narod.ru./posobie/nachal.htm Уроки с использованием технологии РКМ. Начальная школа.

Икымше номеран Морко
кыдалаш школын
туныктышыжо
Максимова Маргарита
Викторовна



15