Kazakh customs and traditions
Шілдехана
Жаңа туған нәрестенің құрметіне жасалатын ойын- сауық той, мұнда баланыздың «бауы берік болсын» дегендей құтты болсын айтылады, жастар жиналып ән салып, домбыра тартып, өлен, жыр айтады « ұл туғанға күн туады, қыз туғанға ай туады»
Бесікке салу
Бесік қасиетті, киелі құтты мүлік, сәбидің алтын ұясы болып есептеледі ел іші- алтын бесік деген сөз бесіктің құдіретін көрсетеді бесікке салу жолы үлкен немесе елдің тәрбиелі өнегелі әжелеріне, әйелдерге тапсырылады ол бесікті отпен аластап тыштырма жасап алып баланы бесікке бөлейді бесік үстіне жеті түрлі қадірлі заттар қойылады бесіктің сәби денсаулығына, тазалығына пайдасы өте зор сәбидің қолы аяғы түзу ширақ болады пәле-жаладан сақтасын деп ырымдап оған тұмар бүркіт таяғы мысалы тағып қояды
Тыштырма
Сәбиді бесікке салар кезде бесіктің түбегі тұратын тесіктен құрт, ірімшік, тәттілер өткізіп тышты, тышты деп ырым жасайды
Қырқынан шығару
Қазақ халқының ғұмырында 7, 9,,30,40, 1 сандары қасиетті деп есептеледі соның бірі – баланы «қырқынан шығару» дәстүрі, әдетте баланың туғанына қырық күн толған соң ыдысқа 41 қасық су құйып шомылдырады, оған үлкен әжелер, әйелдер қатысады,кәде беріледі, дастархан жайылады, сәбидің қарын шашы алынып,оны сәбидің өзінің киіміне матаға орап тігіп қояды қырық күннен кейін сәби шырап көз тоқтатады құбылыс дыбысты сезе бастайды қырқынан шығару салты міне осыған байланысты шығып ол сәбидің дені сау болып өсуіне деген ақ тілектен шыққан
Тұсаукесер
Тұсаудың кесейін
Күрмеуінді шешейін
Сәбиді қаз тұрғаннан кейін тез жүріп кетсін деген тілекпен жасалатын ғұрып ырым ол үшін арнайы ала жіп дайындалады сол жіппен баланың аяғын кәдімгідей тұсап оны аяғын жылдам басатын әйелге қидырады түсау кесілген баланы қолынан ұстап тез жүгіртеді шашу шашылады
Қаз-қаз балам қаз балам
Қадам бассан мәз болам
Тағы- тағы басы ғой
Тақымынды жаз балам
Қаз баса ғой қарағым
Құтты болсын қадамың
Базарлық
Алыс сапарға саяхатқа сауда жолына шыққан адамдар жерлестеріне көршілеріне жас балаларға ірілі-ұсақты сыйлықтар әкеледі
Байғазы
Балалардың жастардың жаңа киімі үшін берілетін ақшалай заттай сый байғазы балалардың көңіл-күйін көтеретін дәстүр
Тілашар
әр отбасы баласы жасқа тоған соң медресеге мектепке оқуға береді бұл да бала өміріндегі елеулі оқиға есте қаларлық елеулі кезең болып табылады осы күнгі балаға жаңа киім кигізіп оқү-жабдықтарын дайындап шағын той өткізеді үлкен- кішілер балаға өсті азамат болды ғалым бол ақын бол деген сияқты тілек білдіріп бата береді бұл тәрбиеден бала өскендігінің белгісін сезінеді оқуға құмарлығы артады жақын-жуық адамдар баланың ата-анасына құтты болсын айтып балаға сәт- сапар тілейді
жеті ата
жеті атасын білмеген-жетесіз мәтел Өмір тәжіребесі мол халқымыз кейінгі ұрпаққа жеті атасын білуді міндеттеген және оны үйреткен жаттатқан әр адам жеті атаға дейін жақын туыс саналады қазақ халқы жеті атаға дейін қыз алыспаған бұрынғы адамдар бір-бірімен танысқанда жүсдескенде руын тегін сұрауы осыдан шыққан жеті ата әкеден төмен емес жоғары таратылады оның дәлелі «жеті атасын білген ұл жеті жұрттың қамын жер» әр адам өзінен кейінгі баласының немересінің шебересінің атын білер олай болса жеті ата бала әке ата арғы ата баба түп ата тек ата
көгентүп
туыс ілік жұрағат адамдардың қонаққа келгенде оның баласына ескерткіш сый ретінде берілетін мал қозы қой бұзау құлын тай
сүндет той
еркек баланы тақ жасында үш бес жеті жасындасүндетке отырғызады сүдеттеудің денсаулыққа тазалыққа да пайдасы зор ол әр-атаның борышы сүндет міндеті бұрын қожа молдаларға ғана тапсырылса қазір оны дәрігерлер де жасай береді адамдар бала сүндеттегенде үлкен той жасаған
құлақ тесу
қыздың құлағын тесу-дәстүрге енген ежелгі ғұрыптың бірі әдетте бойжеткеннің қыздың құлағын тесу үшін қыздың шешесі апалары жиналады құлақты уқалап жаның кетіріп қыздырылған жуан инемен теседі үлкен кісілер иттің жүнін өткізсе құлақ іспейдй жара түспейді дейді
босаға майлау-жастар жеке отау құрғанда немесе біреу жаңа үй алғанда жақын- жуықтары келіп жаңа үйдің босағасына май жағады көптің үйі болсын деген ұғымды білдіреді босаға майлаған адамға қәде берілуі керек
бата
беру бата алу дәстүр ақ тілеудің белгісі бата ең жақсысың халық « ақ бата» деп қастерлейді
ерулік
екі ауыл бір-біріне ерулік беріп шақырысып араға аяқ- табақ қатысып қалды ауыл ортасына жаңа үй көшіп келсе қоныстанса сол ауылдың адамдары жаңа үйге ерулік деп ас пісіріп табақ тартады
кәде «қалыңсыз қыз болса да қәдесіз күеу болмайды ойынө тойда ажарлы базарлы мейрамдарда берілетін сыйды немесе алымды «кәде дап атайды» қәде –ойын-тойдың әсіресе құдалық келін түсіру тойларының гүлі ажары
Қонақасы
Қонақ келсе үйіне жалғыз қойын соятын
Бары алға қоятын біздің халық ер халық
Ш Мұхамеджанов
Халқымыздың тарихи әлеуметтік тұрмыстық жағдайындағы ереше қымбат дәстүрі қонақжайлылық Үйіне келген қонақты құрметпен қарсы алып мал сойып қонақасы беру-үлкен белгісі қазақтың тарихи аңыз әңгімелерінде Алаш атамыз өзінің Ақарыс Бекарыс Жанарыс атты үш үлына енші бөліп бергенде өзіне тиісті еншісін «бұл бүкіл иісі қазақтың бөлінбеген еншісіболсын мұны да сендерге бөліп берейін бұл үрім- бұтақтарына жалғассын бір-біріне қайрымды болыңдар Алыстан шаршап-шалдығып келген қоңақтың еншісі-қонақасы болсын деп әруақты атамыз батасын берген екен арнайы қонақ-әдейі сәлем беруге келген немесе арнайы шақырылған қонақты айтады құдайы қонақ алыстан келе жатқан қонақ қыдырма қонақ-сол үйдың семіз соғымын дәмді тамағын аңдып келген қонақ
Салт
әр ұлттың халықтың діні мен сеніміне тұрмыс-тіршілігіне ұлттыққұрылым ерекшелігіне сәйкес ғасырлар бойы жинақталып өмірдің өзі туғызған ғұрыптар тұғырының негізі салт ретінде қалыптасқан