Проект эше Таза тешл?р-с?лам?тлекне? нигезе
Татарстан Республикасы
Арча муниципаль районы, Акчишм‰ башлангыч м‰кт‰бе
Проект эше
Тема: “Таза тешл‰р – с‰лам‰тлекнеS нигезе”
Башкарды: 2 сыйныф укучысы
СабирGанова А.Ф.
Fит‰кчесе: СабирGанова Х.Ф.
2015-2016 уку елы
1. Кереш ™леш
Минем тел‰к бер ген‰
Ирт‰сен д‰, кичен д‰,
Теш чистартыгыз к™н д‰,
€ моныS ™чен дусларым
Сез гел белеп торыгыз
Теш щёткасы k‰м теш пастасы
К™н саен сез тотыгыз!
€нил‰ребез д‰, укытучы апаларыбыз да к™нд‰лек безг‰ теш чистартырга кушалар. Д™рест‰н д‰ бу бик м™kимме ик‰нен ачыклау ™чен без фельдшерыбыз Камалова Альбина апабызга юн‰лдек. Альбина апа безне бик игътибар бел‰н тыSлады k‰м k‰рберебезнеS тешен карап чыкты. Кайбер укучыларда кариес булганы ачыкланды k‰м ул укучыларга тиз арада стоматологка к_ренерг‰ кушты, безг‰ _зенеS т™пле киS‰шл‰рен бирде.
Пункттан чыккач без “Таза тешл‰р – с‰лам‰тлекнеS нигезе” темасына тикшерен_-эзл‰н_ эшен башлап Gиб‰рерг‰ булдык.
2. ТеманыS актуальлеге, максаты, тикшер_ методлары.
Тикшер_ эшенеS темасы:"Таза тешл‰р – с‰лам‰тлекнеS нигезе"
ТеманыS актуальлеге: элеккеге заманда кешел‰рнеS тешл‰рен ничек чистартуларын , ни ™чен тешл‰рне к™нг‰ 2 тапкыр чистартырга кир‰ген ачыклау
Тикшер_ объекты: тешл‰р
Эзл‰н_ эшенеS предметы: тешл‰рнеS тазалыгы
ПроектныS бурычы:
- теш пастасы теш эмален‰ нинди йогынты ясавын ачыклау;
- эксперимент ярд‰менд‰ тешл‰рне ни ™чен к™нг‰ 2 тапкыр чистартырга кир‰клеген ачыклау
Максаты:
- элек тешл‰рне н‰рс‰ бел‰н чистартканны ачыклау; материаллар Gыю, ™йр‰н_
- тешл‰рне к™л бел‰н чистарту (эксперимент _тк‰р_)
- н‰тиG‰ ясау
Эзл‰н_ эшенеS методлары: эзл‰н_, к_з‰т_
Алымнар: ф‰нни ‰д‰бият бел‰н танышу, китапхан‰д‰ эшл‰рг‰ ™йр‰н_,
™лк‰н кешел‰рд‰н сорашу, язмаларны редакциял‰_, эш барышын фотога т™шер_
ПроектныS кулланышы: проектны д‰ресл‰рд‰ k‰м т_г‰р‰кл‰рд‰ куллану.
Эзл‰н_ эшенеS планы:
1. Кереш ™леш. Проект эшен ™йр‰н_
Фельдшер Камалова А.А. кунакта
Эзл‰н_ эше
Эксперимент _тк‰р_, н‰тиG‰л‰рне ачыклау k‰м чагыштыру
Йомгаклау
Т™п ™леш
^зебез укыган д‰реслекл‰рд‰н тешл‰р турында материал эзл‰дек. 2 нче, 4 нче классларда ‰йл‰н‰-тир‰ д‰ресенд‰ тешл‰р турында _тк‰н материалны иск‰ т™шердек, “Салават к_пере” журналыныS 2016 нчы елныS февраль санында чыккан “Тешл‰регез матур булсын!” язмасын бик кызыксынып укыдык.
Л‰кин бу материал безг‰ аз тоелды k‰м без китапхан‰г‰ юл тоттык. Китапхан‰чебез Халид‰ апа бел‰н тешл‰р турында китапларны барладык,
бик к_п кызыклы яSалыклар белдек.
Теш сызлавы – иS к™чле авыртулардан санала. €мма кайбер ‰ти-‰нил‰р балаларыныS тешл‰рен вакытында белгечк‰ к_рс‰т_не кир‰ксенми.
Ниг‰дер к_п кеше табибка барганчы, теш сызлавына т_з_ не кулай к_р‰. Авыртуны баса торган ‰лл‰ нич‰ т™йм‰ дару эчс‰ эч‰, ‰мма теш табибына бар мый. Мен‰ шуSа да к_п кен‰ кешел‰р тешл‰ре инде т‰ мам бозылгач кына бара. € бит х‰зерге медицина м™мкинлекл‰ре бик зур, авыртуны сиздерми торган препаратлар да, яSадан-яSа д‰валау ысуллары да бик к_п.
Зурларга елына ике м‰рт‰б‰ теш табибына к_рен_ Gитс‰, балаларны ис‰ анда ешрак алып барырга киS‰ш ител‰. Х‰тта авырту сизм‰с‰S д‰.
Кариес k‰м аны булдырмау чаралары.
Кариес – ул тешнеS каты тукымалары бозылып, куышлык барлыкка кил_. Балаларда теш кариесы еш очрый. Моны: “Т‰м-томнар ярату, ирт‰-кич теш чистартмау аркасында тешл‰рд‰ “кортлар” хасил булган”, – дип аSлаталар безг‰. €леге “корт”ларныS баллыны яратуы, тешл‰рне ашап баруы, к_рше тешл‰рг‰ д‰ к_ч_ куркынычы булуы хакында с™йлил‰р. Тешл‰рд‰ге ‰леге тишекл‰рне кичекм‰ст‰н яматырга кир‰к. Бер караганда, бу д™рес т‰. Ата-аналар еш кына сабыйларына юлда шик‰рле ч‰й, баллы сулар эчерт_не гад‰тк‰ керт‰. ^с‰ т™шк‰ч, баллы ризыклар ашарга яратуы, сагыз ч‰йн‰ве аркасында тешл‰ре шик‰р-бал бел‰н каплана торган була. € бу, _з чиратында, кариес барлыкка китер‰ д‰. Шулай ук стресс кичерг‰н, хроник авырулы балаларныS тешл‰ре д‰ нык бозылучан. Вакытында д‰валамасаS, ул тагын да катлауланырга – пульпит, периодонтит ише к™чле авырулар китереп чыгарырга да м™мкин. ШуSа к_р‰, сабыйларныS с™т тешл‰рен д‰ д‰валарга кир‰к.
Минем тикшерен_л‰рем
КариесныS нилект‰н килеп чыкканын белг‰нн‰н соS, безнеS борынгы заманда кешел‰рнеS тешл‰рен ничек чистартканнарын бел_ тел‰ге уянды. МоныS ™чен без Интернеттан тикшер_-эзл‰н_ эшен д‰вам иттек, бик к_п язмалар бел‰н таныштык. Тешл‰рен кешел‰р бик к_пт‰нн‰н чистарта башлаганнарын белдек, л‰кин т™рле илд‰ ул т™рле ‰йберл‰р ярд‰менд‰ чистартылган. Пётр I заманында тешл‰рне вакланган акбур бел‰н чистартканнар. К_п кен‰ илл‰рд‰ тешл‰рне башта агач к_мере бел‰н ышкыганнар k‰м вакланган йомырка кабыгы бел‰н агартканнар. Кайбер илл‰рд‰ теш пастасы ролен каен яки юк‰ агачыныS к™ле, акбур, агач к_мере, лимон суы k‰м бал _т‰г‰н, ‰ теш щеткасы итеп таякчыклар кулланганнар. 17 нче гасырда европалылар тешл‰рен тоз бел‰н чистартканнар, аннары акбур бел‰н чистарта башлаганнар. Бу язмалар бел‰н танышканнан соS безнеS д‰ к™лнеS составын бел‰се, аныS агарту _злеген тикшереп карыйсы килде.К™лнеS составында без калий, кальций k‰м фосфор булганын ачыкладык. j‰м без к™л бел‰н эксперимент _тк‰реп карарга булдык, барыбыз да тешл‰рне к™л бел‰н чистарттык. Д™рест‰н д‰, н‰тиG‰ безне шаккатырды - барыбызныS да тешл‰ре агарган иде.
2. Эзл‰н_-тикшер_ эше: теш пастасыныS эмальг‰ йогынтысын ачыклау
Елмаю – кешенеS визит карточкасы диг‰нне еш ишетерг‰ туры кил‰. ШуSадыр да инде б_генге к™нд‰ кеше тешл‰рен‰ аеруча зур игътибар бирерг‰ тырыша. Эш эстетик якта гына т_гел, с‰лам‰тлек м‰сь‰л‰сенд‰ д‰.
Эзл‰н_-тикшерен_ барышында укытучы апабыз бел‰н интернеттан материал эзл‰г‰нд‰ без бик кызык бер экспериментка тап булдык. Йомырка кабыгыныS теш эмален‰ охшаш ик‰нлеген белдек. АныS н‰тиG‰сен‰ безнеS бик ышанып бет‰се килм‰де k‰м без бу экспериментны _зебез _тк‰реп карарга булдык. МоныS ™чен 2 чи сары йомырка, 9% лы уксус, 2 _т‰ к_ренм‰ле стакан, теш пастасы k‰м теш щёткасы кир‰к булды. Бер йомырканы без уксус салынган стаканга салдык, ‰ икенчесен уксуска салыр алдыннан теш пастасы бел‰н ‰йб‰тл‰п сыладык. Бу йомыркаларны без с‰гать саен к_з‰теп тордык. Гади сары йомырка кабыгы 12 с‰гать эченд‰ йомшак х‰лг‰ килде, х‰тта агарды, ‰ теш пастасы сыланган йомырка _зенеS катылыгын саклап калды. Экспериментны д‰вам иттек. Тагын 12 с‰гатьт‰н соS теш пастасы сыланган йомырка да йомшак х‰лг‰ килде, л‰кин _зенеS т™сен _зг‰ртм‰де. Шушы эксперименттан соS без берг‰л‰п шундый н‰тиG‰г‰ килдек: составында фтор булган теш пастасы эмальне бактерия, микроблардан саклый, л‰кин 12 с‰гатьк‰ ген‰. ШуSа к_р‰ тешл‰рне к™нг‰ бер ген‰ т_гел, ‰ 2 м‰рт‰б‰ юарга кир‰к ик‰н!
Тешл‰р с‰лам‰т булсын ™чен аларны даими чистартып торырга ки р‰к. Аеруча теш арасында т™нг‰ ризык калмасын. Тешт‰ге азык калдыгы кариес барлыкка кил_ ™чен с‰б‰п булып тора. € мен‰ таякчыклар бел‰н чистартырга ярамый. Тешне чокыганда чокыр барлыкка килеп, теш ш‰р‰л‰н‰. Тешне ирт‰-кич чис тартырга, ашаган саен авыз эчен чайкарга онытмагыз. Шулай ук ‰лл‰ нинди затлы теш пасталарына, щеткаларына _рел м‰гез. ТешнеS с‰лам‰т булуы нинди щетка яки паста бел‰н т_гел, д™рес итеп чис тартудан тора. Теш щеткасы уртача калынлыкта, ясалма кылдан эшл‰ нерг‰ тиеш, тешне 3-4 минут чистартырга кир‰к. ИS м™kиме – теш авыртканны к™т мич‰, елына 2 тапкыр табибка к_ре нерг‰ кир‰к. Болай эшл‰ г‰нд‰ т™рле казна k‰м теш авыруларыннан котылып калып була.
Тешл‰р безнеS организмыбызныS иS каты ™леше. Тышкы яктан ялтыравыклы нык матд‰-ЭМАЛЬ бел‰н капланган. Эмаль кабык кебек, тешл‰рне саклый. АныS астында да, эмаль кебек булмаса да, каты матд‰ бар. Теш эчен‰ нервлар k‰м кан тамырлары _т‰. Кан тешл‰рг‰ туклыклы матд‰л‰р алып кил‰. Л‰кин эмаль никад‰р нык булса да, аныS чатнавы , кител_е м™мкин. Ашаганнан соS теш арасына кысылып калган калдыклар череп микроблар ясала. Микроблар да эмальне Gимер‰л‰р.
Чикл‰век ватудан, конфет, шик‰р кебек татлы азыкларны к_п ашаудан, сап-салкын су артыннан кайнар ризык капсаS, тешне булавка k‰м башка металл предметлар бел‰н казысаS да эмаль чатнарга м™мкин.
Н‰тиG‰л‰р
Шушы тикшерен_-эзл‰н_ эшенн‰н соS без _зебез ™чен н‰тиG‰ ясадык:
-Тешл‰рне ничек т‰рбиял‰рг‰, чистартырга?
1. j‰р ашаган саен авызны чайкарга.
2. Баллы ‰йберл‰рне к_п ашамаска.
3. К_бр‰к яшелч‰л‰р, Gил‰к-Gимешл‰р ашарга.
4. Тешл‰рне к™нг‰ 2 тапкыр чистартырга.
5. Елга 2 тапкыр теш табибына к_ренеп торырга.
Н‰тиG‰ ясап шуны ‰йт‰сем кил‰:
j‰р кеше _зенеS тешл‰рен к_з‰теп торырга тиеш. Шул вакытта гына аныS елмаюы матур булыр k‰м ул с‰лам‰т булыр. Тешл‰р –алар безнеS организмныS к™згесе. Таза тешл‰р – с‰лам‰тлекнеS нигезе!
Йомгаклау
1. Кариесны тешт‰ге азык калдыгы, микроблар барлыкка китер‰. €леге микроблар шик‰рне кислотага ‰верелдерерг‰ с‰л‰тле, ‰ кислота ис‰ тешне ашый.
2. Составында фтор булган теш пастасы теш эмален ныгыта.
2. ТеманыS актуальлеге, максаты, тикшер_ методлары.
Тикшер_ эшенеS темасы:"Таза тешл‰р – с‰лам‰тлекнеS нигезе"
ТеманыS актуальлеге: элеккеге заманда кешел‰рнеS тешл‰рен ничек чистартуларын , ни ™чен тешл‰рне к™нг‰ 2 тапкыр чистартырга кир‰ген ачыклау
чишм‰ атамаларыныS тарихын ™йр‰неп, алынган н‰тиG‰л‰рне авылныS тарихын торгызуда файдалану
Тикшер_ объекты: тешл‰р
Эзл‰н_ эшенеS предметы: тешл‰рнеS тазалыгы
Эзл‰н_ эшенеS максаты:
- т™рле чыганаклар аша теш чистартуныS тарихын тикшер_, материаллар Gыю, ™йр‰н_
БезнеS бурыч: таза тешл‰р-с‰лам‰тлекнеS нигезе м‰каленеS асылына т™шен_
чисталыкны k‰м чишм‰л‰рне саклау.
Эзл‰н_ эшенеS методлары: эзл‰н_, к_з‰т_
Алымнар: ф‰нни ‰д‰бият бел‰н танышу, китапхан‰д‰ эшл‰рг‰ ™йр‰н_,
™лк‰н кешел‰рд‰н сорашу, язмаларны редакциял‰_, эш барышын фотога т™шер_
ПроектныS кулланышы: проектны д‰ресл‰рд‰ k‰м т_г‰р‰кл‰рд‰ куллану.
Эзл‰н_ эшенеS планы:
Кереш ™леш. Проект эшен ™йр‰н_
Фельдшер Камалова А.А. кунакта
Эзл‰н_ эше
Эксперимент _тк‰р_, н‰тиG‰л‰рне ачыклау k‰м чагыштыру
Йомгаклау
Т™п ™леш
3. Теш чистартуныS тарихы.
Борынгы кешел‰р тешл‰рен к_мер ярд‰менд‰ чис тарткан. К_мер бел‰н теш пастасын берг‰ кушып чис тартсагыз, тешегез тиз агарыр.
13PAGE 15
13PAGE 14715
15