Исследовательская работаГидронимы села Кистенли- Богданово



Кистенл. тёрёх.нчи гидронимсем
+.р чёмёр. =инче географи объекч.сем пит. нумай? В.сен кашнин тен. пекех хёйсен яч. пур? +ав ятсене топоним те==.? П.ч.к географи объекч.сене кётартакан пайёр ятсене микротопонимсем те==.? В.сене вырёнти халёх =е= п.лет: ыттисемш.н в.сем паллё мар? П.ч.к географи объекч.сем йышлё: =авёнпа микротопонимсем те нумай? В.сен шутне гидронимсем те к.ре==.? Шыв – шур яч.сене гидронимсем те==.? Ку термин грек сёмах.сенчен (GIDOR» шыв: н\р.к» + ONYMA «ят») й.ркеленн.? +ак пайра эпир =акён пек т.ллев лартрёмёр – Кистенл. тёрёх.нчи =ёл ку= яч.сене пухса т.пчесси? ,=е пурнё=ланё май т.пе хунё задачёсем%
1? +ёл ку= яч.сене пухасси?
2? В.сен халап.сене пу=тарасси?
3? Ятсен пулёвне т.пчесси?
4? Алфавит й.ркипе вырна=тарасси?
,= объекч. – Кистенл. тёрёх.нче вырна=нё =ёл ку=сем?
+ак .= паянхи кун пит. актуаллё тесе шутлатпёр? Чылай микротопоним пайёр п.лтер.шл. ят? Хёш п.р чухне: т.рл. сёлтава пула: географи объекч. =ухалма та пултарать? Халёхра в.сем =инчен =\рекен халап - юмахсем те пурёна киле манё=а туха==.? Апла пулсан: кашни ята: унён пулёвне: уйрёммён т.пчесе п.лес пулать? +акё халёхён .= тёрёмне: тёван ч.лхе аталанёвне лайёхрах т.пчесе п.лме май парать? Хал. чёвашсем пурёнакан вырёнта авалрах кам пурённине: в.сем к\рш.семпе епле =ыхёну тытнине п.лме пулёшать?
+ёл ку= яч.сем?
Пир.н тёрёхра «родник» п.лтер.шпе =ёл ку= сёмахпа мар: =ёл сёмахпа =е= усё кура==.? Таврара п.т.м.шле вун ултё =ёл яч. пу=тартёмёр? Пулёв. енчен в.сем пурте сёмах майлашёв.? Икк.м.ш сёмах. пур майлашура та «=ёл» аппелятив? Пил.к =ёлён яч. этем яч.сенчен пулнё? Тутине кётартакан: вырённе п.лтерекен: авалхи йёла – й.рке паллисене кётартакан: пахалёхне: формине: т.сне палёртаканнисем те пур? Т.сл.хрен% Чамун =ёл. <букв? «родник Чамуна» - =ын ят.нчен пулнё? Тутлё =ёл <букв? «Вкусный родник» - тутине кётартать? Ялти ватёсенчен пу=тарнё халапсене тишкерсе тухёпёр: м.нш.н тесен халап сёнар.сем т.н – т.шм.шрен мар: халёх хушшинчи .= - пулёмран килн.? В.сем асамлёх – ёрёмлёхсёрах пулма пултара==.? Халапён пурнё=ри т.р.сл.х. .ненмелл.рех: чён ев.рл. пулса пырать? Апла пулсан: пулни - иртни =инчен ламран лама ку=са пыракан шахвёртуллё сёмахра чённи пурах? В.сене тишкерни халёхён авалхи =ул - й.рне ёнкарма пулёшатех?
Утрасвар =ёл.
+ак =ёлён ик. енче те вар. ин=етрен пёхсан утрав =инче вырна=нё ев.р туйёнать? +авёнпа ёна Утрасвар тесе каланё те==.? Анчах та ваттисем каланё тёрёх .л.к ку таврара к.рсе тухмалла мар чётлёх вырёнсем пулнё? Ин=етрен ку=са килн. чёвашсем =ын ку= умне лекес мар тесе: т\ре – шарасенчен ин=етерех чётлёх варрине к.рсе ял =авёрнё? Ялне Утрасвар тесе ят панё? +ывёхри =ёл ку=не те Утрасвар =ёл. теме тытённё?+ак халап ял яч. пулса кайнин .= тёрёмне т.р.срех кётартса парать тесе шутлатпёр? М.нш.н тесен М? И? Скворцов редакцилен. «Чёвашла – вырёсла словарьте» Утрасвар сёмаха =апла ёнлантарнё: Утрас<букв? « чаща: поросль» п.лтер.шл.?
Пурё =ёл.?
+ак =ёл Чатра ятлё юхан шывён сулахай =ыран. енче =\лл. ту хысак.нчен юхса тухать? Тёвайккине те Пурё тёв. те==.? +ёл яч. те =авёнтанах пулса кайнё тесе шутлатпёр? Ял хушшинче =\рекен халапсенчен тёресреххи =акё? Авал =ак ту тавраш.нче шурё тём кёлармалли вырёнсем пулнё? Ял халёх. тёмпа кёмака та шуратнё: п\рт - хуралтё илемлетн. =.рте те усё курнё? Тём хёй.н шурёлёх.пе уйрёлса тёнё? Ытти вырёнсенчен шурёрах пулнё пирки ял.пех =акёнта тём кёларма =\рен.? ,=лесе ывённё =ынсем =ёлти тутлё шыва .=се савённё? Пурё =ёл. <букв? «меловый родник»п.лтер.шл.?
Чашлама =ёл.?
Халёхра =\рекен халапсем тёрёх =апла п.т.млет\ туса пулать% =ёл ятне чаш ев.рлев сёмах. палёртать? «,л.к - авал: =ак =ёл пит. вёйлё чашласа тёвайкки варринчен аялалла сиксе юхнё? +ёлён сасси чылай ин=ете илт.нн.? +ав сасса илтсе ку шыв патне таврари п.т.м кайёк – к.ш.к: ч.р чун - енл.к шыв .=ме пу=тарённё? Иртсе =\рен =ынсем те шёрёхра =ак сив. те тутлё шыва .=се чун.сене кантарнё: йывё= сулхён.нче ларса каннё? +авёнпа =ёлне те Чашлама =ёл. тесе ят панё? Пулёв. енчен пёхсан ят сёмах =аврёнёш. инфинтив тата япала яч.н камёнлёх формин ви==.м.ш сёпач.?
Кётёка= =ёл.?
Халап. =авён пек?+ак =ёла .л.крех Кёрёка= =ёл. тен.? Тарён вартан юхса тухакан вёйлё =ёл кёрласа та к.рлсе юхнё? Й.р хурёнлёхне .=леме =\рекен ял халёх. шыв урлё ка=ма хывнё? Ятне Кёрлёка=ми тен.? Пурёна киле Кёрлёка=маран Кётёка= пулса тёнё? +ёл ятне те Кётёка= =ёл. теме тытённё? Шыв тёварлё пулнё? Тёвар =ук вёхётсенче Анаткас х.р арём.сем =ак шывпа яшка п.=ерн.? Ку таврара нефтяниксем =.ре чавса т.пчен. хы==ён =акё палёрнё% ултё метр =.р ай.нче тватё метр =имелли тёвар сий. пырать? М.нш.н =ёл тёварлё пулни пире хал. паллё? +ёл яч. - сёмах майлашёв.? Фонетика ылмашёвне пула кёрлё сёмах кётё пек илт.нет? Паллё яч.: япала яч. тата япала яч.н камёнлёх формин ви==.м.ш сёпач.? Вырёсла ку=арсан <букв? «бурлящий родник воз ле моста»?
Ч\к =ырми =ёл.?
+ак =ёл авлхи чёвашсем уч\к йёли – й.рки ирттерекен вырёнта тапса тёрать? Кунтан ин=ех те мар Киремет йывё=. ларнё? Ч\к =ырми текен юхан шыв та =акёнта юхса иртет? Ятне те авалхи йёла – й.рке ят.нчен илн.? Ч\к –=ырми =ёл. вырёсла ку=арсан <букв. «родник в овраге для учук» п.лтер.шл.? А? Салмин «Народная обрядность чувашей» к.некере =акён пек =ырнине т.л пултёмёр (Аслё Ч\клемесем паллё киреметсенче - капмар йывё=лё: таса =ёл ку=лё: =аранлё – у=ланкёллё вырёнсенче пулса иртн.)?
Чамун =ёл.?
«Хыр тёвайкки х.рринче: Кистенл. шыв. =ывёх.нче Чамун ятлё старик пурённё? Таврара хёй.н им – юм.пе палёрса тёнё? +ак Чамун юмё= =инчен п.лмен =ын пулман та пул.? Сиплев=. патне аякри ялти =ынсем те =\рен.? Вёл =.лен ч.лхине лайёх чухланё? Унён кил.нче: кёмака ай.нче: ви=. =.лен пурённё? Ку= пёвма та ёста пулнё? С.тел =ине лартнё шывлё куркана ку= вёй.пе ку=арма пултарнё? +ёпан – юхана: к.сен – х.сене: \сл.к – п\сл.ке: какрёш – макрёша: тем т.рл. пёсташа суракан: туртакан: х.секен чир – ч.ре йывё= - курёкпа: тёварпа – шывпа: т.рл. ч.лхепе имлен.? Шыв ёсмалли =ёл ин=е пулни ват =ынна канс.р пулнё? +авёнпа та вёл тёвайкки х.рринче пусё чавса янтёлать? Каярахпа =ав вырёна =ёл тапса тухать? Халёх =ёла Чамун =ёл. теме тытённё»? +акён пек халап =\рет ял =инче? +ёл яч. – сёмах =аврёнёш.? Пайёр ят тата япала яч.н камёнлёх формин ви==.м.ш сёпач.? Вырёсла ку=арсан <букв? «родник Чамуна»?
Прата= =ёл.?
+ёл Прата= ятлё этем яч.пе =ыхённё? Халап. =акён пек% п.р ирхине Прата= пахчана тухать те т.ленмелле япала курать? Унён пахчи варринчех =ёл тапса тухнё? Юхса тухакан таса та тёрё шыв пахча в.=нелле юхса хёйне валли =ул тума та .лк.рн.? Вара вёл ку ахаль маррине .ненн.? Турё хушман .= пулмасть тен.? +ёла й.ри – тавра чул купаласа лайёхлатать: йыва=сем лартать? +ёл шывне ёсса илме =ёмёл пултёр тесе йывё= валак лартать? Ял халёх. паян кунччен те =ёла унён яч.пе ч.нет?+ёл яч. _ сёмах =аврёнёш.? Япала яч. тата япала яч.н каманлёх формин ви==.м.ш сёпач. =ыхёнура? Вырёсла ку=арсан <букв? «Родник Протасия»?
П.т.млет\
Кашни вырёнти географи объекч.н яч.сем =ав тавралёхён пайёр уйрёмлёх.семпе т\рр.н =ыхённё (=.р пич.: ху=алёх аталанёв.: таврара м.нле халёх =ыннисем пурённи тата ытти те)? П.ч.к объектсен яч.сенче - микротопонимсенче =акё уйрёмах аван палёрать% Кистенл. ял. тавраш.нчи пухса т.пчен. гидронимсенче пайёр яч.сен пулёвне: тытёмне т.пл.н ёнлантарма тёрёшрёмёр? +ын яч.пе =ыхённё =ёл ку=сен шуч. - 24%: туллии формине палёртаканнисем - 16%, =.р пит.нчи вырён.пе =ыхённисем – 32%, авалхи чёвашсен йёла – й.ркипе =ыхённисем – 18%, пушкёрт сёмах.семпе усё курса хайланисем - 5% кёна? Ку вёл Кистенл. тавраш.нчи чавашсем географии объекч.н яч.сене тёван ч.лхепе усё курса панинчен килет пулмалла?
Литература
Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкирской АССР: Справочник. Книга пятая – Уфа:Башкнигоиздат, 1993г.
Камалов А. А. Башкирская топонимия. – Уфа: «Китап». 1994г.
Сергеев Л. П. Чёваш сёмах.? – Шупашкар: «Чувкнигоиздат», 1994г.