Интегрированный урок во 2 классе

Тема: Декабрь - шулукте болгаш хогжумде
А.С. Шоюн. Декабрь.
П.И. Чайковский.Чылдын уелери. Декабрь.
(демнежилге кичээли)

Сорулгалар:
1.Уругларны А.С.Шоюннун шулуу-биле, П.И.Чайковскийнин хогжум чогаалында уран-чуулдун хевири вальс-биле таныштырып, декабрь ай кыштын баштайгы, чылдын соолгу айы деп билиндирер; шулукту сайгарылгазын ооредирин уламчылаар, номчулга техниказынын аргаларынга ам-даа ооредир.

2. Чоннун бойдуска хамаарыштыр шинчилелдерин хайгаарап оорениринге, чараш хогжумну дыннап, сайгарып билиринге, уран-чуулге, музыкага, чараш чуулдерге ынак болурунга, улуг билдингир кижилерге хундуткелди, чооргааралды оттуруп кижизидер.

3. Оореникчилернин харылзаалыг чугаазын, хайгаарап коорун, кичээнгейин, даап бодаарын, делегейже коружун делегемчидип сайзырадыр, сос курлавырын байыдар.

Дерилгези: ном, интерактивтиг самбыра, портреттер, словарь состери, чылдын уелеринин чуруктары, П.И. Чайковскийнин «Чылдын уелери» деп хогжумунде 12 аттарны бижээн плакат.









Кичээлдин планы:
Организастыг кезээ:
Тема, сорулганы дамчыдары.
Онаалга хыналдазы
Чаа тема: а) Автор дугайында беседа
б)Ном-биле ажыл. Башкынын улегерлиг номчулгазы
в) Словарь ажылы
г) Уругларнын аянныг номчулгазы
д)Шулуктун сайгарылгазы: Айтырыгларга харыылаар
Кыдыраашка ажыл: Ай, хунун бижээш, теманы бижиир
Физминутка
Музыка дыннаары. Музыка башкызынга сос
Музыканын сайгарылгазы.
Чоннун хайгааралдарын шинчилээри.
Онаалга
А.Шоюннун кыйгырыы.
XII. Кичээлдин туннели. Рефлексия.

Кичээлдин чорудуу:

Организастыг кезээ:

а) Долгандыр хурээлел-биле мендилежиг
- Экии, эргим алдын хунум!
Экии, эргим ак-кок дээрим!
Экии, эргим Ие Черим!
Экии, эргим башкыларым, эжим-оорум!
- Олуруп алынар, уруглар. Амыр-менди солуштувус. Бойдус-биле кижи тудуш, ынчангаш ону камгалаар, кээргээр, харылзажыр ужурлуг бис.



б) Кичээлге психологтуг туруш (настрой)
- Аа! Уттупкан ышкажыл бис. Кайда каапканым ол (дилээр). Дузалажып корунер, уруглар, ол чокта кичээл эрттирип шыдавас мен (корунчукче коргеш, хулумзурээш). Тып алдым, тып алдым, амырадым, четтирдим, уруглар, силер база тып алдынар бе? Ынчангаш кичээливисти чунун-биле эгелээр бис?
- Хулумзуруг-биле!
- Канчаар ажылдаар бис? (Хоглуг, демниг, найыралдыг)
II. Тема, сорулганы дамчыдары.
- Бис богун торээн чугаа биле музыка дыннаар кичээлдеривисти демнештирип, анаа эвес тускай кичээлди 60 минут эрттирер бис, мээн-биле музыка башкызы Сайдана Семеновна музыка талазын эрттирер, таныыр силер, уруглар.
1. Силерге ам тывызык ыдайн, тывынарам:
- Он ийи алышкынын эн бичезинин ады кымыл, тывынарам, уруглар? (Декабрь ай)
- Чунун дугайында тывызык-тыр, бо кичээлде чунун дугайында чугаалажыр-дыр бис?
Башкы самбырага «Декабрь» деп бижиир.
- Шын-дыр, уруглар.
2. Торээн чугаада Тыванын уруглар чогаалчызы (самбырада портреттер) Александр Шоюннун чыккылама чывар сооктуг, чылдын соолгу айынын дугайында шулуу-биле таныжып, чоннун бойдуска хамаарыштыр шинчилелдерин хайгаараарынга ооренип база улуг орус композитор Петр Чайковскийнин кайгамчыктыг хогжум оранынче кирип «Чылдын уелери» деп фортепианода бижээни альбомунда чылдын соолгу айынын дугайында хогжуму-биле таныжар бис.
Кичээливистин эпигравы: «Чуректерни хогжум-биле долдургаштын, анаа хунден байырлал хунун тургузаалы» (слайд)

III. Онаалга хыналдазы
- Торээн чугаада кандыг темада чогаалдар-биле таныжып, номчуп турар бис? (Кыш)
- Бажынга онаалганы чугаалаар.
- Эрткен кичээлде ооренгенивис «Экии, елка!» деп Олег Сувакпиттин шулуунге музыканы бистин школавыстын адын адаан тыва композитор Р.Д.Кенденбиль.бижээн, ону ырлаарынын мурнунда композиторнун дугайында бир дыннадыгдан дыннаалынар.
Бир оореникчинин дыннадыын дыннаар, шупту ырлаар.
Силернин аранардан келир уенин композиторлары унуп келирин кузедим уруглар
- Эр-хейлер, уруглар, удавас чаа чылдын байырлалы елкада Соок-Ирей биле Харжыгашка база ырлап бээр бис.

Чаа тема.
1. Бо кичээлде А.Шоюннун «Декабрь» деп шулуун номчуурунун мурнунда автор дугайында чугаалажыптаалынар
Б:- Александр Шоюннун шулуктерин болгаш чогаалдарын номчуп турган бис. Ол кымыл, кым чугаалаптарыл?
Оореникчи: - Тес-Хем кожууннун Берт-Даг сумузунга торуттунген. Амгы уеде «Сылдысчыгаш» уруглар солунунун кол редактору, уруглар чогаалчызы, журналист, Тыва Республиканын культуразынын алдарлыг ажылдакчызы.
Оореникчи: - Кус деп теманы ооренип тургаш А.Шоюннун «Октябрь», «Ноябрь» деп шулуктерин ооренген бис.
Ореникчи: - «Баштайгы чунгуулаашкын» деп чугааны номчаан бис.
Б: - Шын-дыр, уруглар, эр хейлер! Оон чогаалдары-биле ам-даа хой катап таныжар бис.
2. Ном-биле ажыл (а.68)

а)Башкынын улегерлиг номчулгазы
- Кандыг сорулгалыг шулукту номчуур бис?
Оореникчи: Шулукту номчуурда, шулукте бердинген овур-хевирлерни шын тыпкаш, оскелерге дыннаарга эки кылдыр, бир янзы, аянныг номчуур
- Шын-дыр. Езулуг номчукчулар болур дизе, шулук чогаалынга ынак болур ужурлуг бис.

б)Словарь ажылы: - Шулукте билдинмес состер-биле ажылдаптаалынар: (слайд )
- тумен сылдыс – дыка хой, санап четпес сылдыстар
- караа чидиг – коску, тода(деннелге, деннеп турар)
- чайындылаар – суг дош адаандан чер кырынче унуп келирге чайынды апаар. С.Токанын Мерген деп чогаалын номчуп тургаш, тайылбырлаан бис
- сиилбип – кылып, каастап тудар (диригжидип турар)
- чыккылама чывар соок- дыка соок, 40-50 градустун сооктары
в)«Карак-биле тыттырар» деп оюн.
Карактар-биле состерни тыттырар, кым каш сос сактып алганын чугаалаар
г) Уругларнын аянныг номчулгазы:
1. «Эриннер-биле» сымыранып ногмчулга (шупту)
2. «Илчербелей» номчулга (вариантылап)
3. «Буксирлеп» номчулга
д)Шулуктун сайгарылгазы: Айтырыгларга харыылаар.
- Хун-дун, сылдыс дугайында чуу дээн-дир?
- Хун чалгаараанзыг дораан ажар деп деннеп турар, деннелге созу
- Сылдыс караа чидиг.
- Дуннер дурту дыка узун, эртен эрте ооренир дээш унуп келирге, хун унмээн, чырываан болур. Декабрьнын 22-де чылда эн-не узун дун болур деп санап турар
- Чонну эргип, аалдап келир, кымнарыл? (Соок-Ирей, Харжыгаш)
-Автор шулукте декабрь айны диригжидип, кижи ышкаш кылдыр, состер бижээн: холге, хемге кылын доштуг, ковуругну сиилбип тудар.
- Декабрь чылдын каш дугаар айы болду? Оон ынай декабрь айнын дугайында чуну билир бис?(Кыштын баштайгы айы, чылдын солгу айы)
- Дылдын урун-чечен аргалары: деннелге, диригжидилге, эпитет, метафораны ажыглап турар.
V. Кыдыраашка ажыл: Ай, хунун бижээш, теманы бижиир.
- Кыштын айларынын аттарын кыдыраашка бижиир. Декабрь, январь, февраль – кыштын айлары. (слайд - кышкы пейзаж «Декабрь»)
Самбырага ажыл:
- Кыштын демдектерин аданар, бижинер, схема тургузар

VI.Физминутка. Харжыгаштар
Кылыгар ак харжыгаштар
Дээрден черже бадып турлар
Кыланнашкан харжыгаштар
Дээскинип бадып турлар

-Кышкы бойдусту ангы-ангы кылдыр чогаалчылар, чурукчулар, композиторлар бижип турар: чурукчулар бодунун иштики сагыш-сеткилинин угулзаларын оннернин дузазы-биле дамчыдып турар (чурукту коргузер); шулукчу, чогаалчылар бодалдарынын онза чуулдерин состун дузазы-биле бижиир, шулукту номчудувус; композиторлар боттарынын эскериглерин, онзагай бодалдарын, сагыш-сеткилин хогжумде илередип турар.

VII.Музыка дыннаары. Музыка башкызынга сос:
- Бисти долгандыр турар ортемчейнин кайгамчык чаражын эскерип билип каан талантылыг кижи бодунун ажыдыышкынын оске кижилер биле улежиксей бээр. Чогаалчы А.Шоюн, композитор П.Чайковский ийи улуг мастерлер: бирээзи – сос-биле, оскези – музыказы-биле кижилернин сагыш-сеткилин эвилен-ээлдек кылып турар.
Улуг орус композитор Петр Ильич Чайковский чурттап турган уезинде Петербург хоорайга «Новеллист» деп сеткуул (журнал) ай санында парлап ундурттунуп турда, дугаар бурузунге-ле Чайковский фортепианога музыканы бижип турган. Чылда 12 ай, 12 номер, 12 хогжум чогаалын «Чылдын уелери» деп чангыс альбом кылдыр ундурген. Ай бурузу утказынын аайы-биле тускай аттыг (самбырада коргузер), оларны дыннааш, бистин бодалывыска ак хар-биле шыптынган кышкы арыг, бедик ак-кок дээрде хамнаарактарнын ырызы часкы бойдусту оттурганы, чайнын изиг хуннеринде хунге чайынналган кадыыр туткан, эрес-кежээ кижилернин ажыл-ижи, алдын-сарыг куску арга-арыгда чанган куштарнын кударанчыг уну дынналып, караавыска коступ кээр.
1. «Январь. У камелька». 2. «Февраль. Масленица». 3. «Март. Песня жаворонка». 4. « Апрель. Подснежник». 5. «Май. Белые ночи». 6. «Июнь. Баркаролла». 7. «Июль. Песнь косаря». 8. «Август. Жатва».9. «Сентябрь. Охота». 10. «Октябрь. Осеняя песнь». 11. «Ноябрь. На тройке». 12. «Декабрь. Святки».
Бис ам бо альбомнун чугле «Декабрь. Святки» деп музыказын дыннаар бис. «Святки» дээрге орус чоннун Чаа чыл байырлалынын мурнунда болур ыдыктыг байырлалы-дыр. Ынчаар адаан-даа болза «декабрьнын» музыказы ол байырлалдын дугайында эвес, а анаа-ла чараш вальс, оон адаа-биле вальсты танцылап болур. (слайд)
Вальс – уран-чуулдун бир хевири азы жанры. Размери ѕ, 3/8. 3 санга санаар.
Тембр –уннун ону. Хогжум уннеринин оннери.
Ол оожум, кышкы аялга, бичии-ле мунгаранчыг, чуге дизе композитор «Чылдын уелери» деп альбомунун соолгузу «Декабрьда» дыннакчылары-биле байырлажып турар.
П.И.Чайковскийнин аялгазын кончуг кичээнгейлиг дыннаан соонда, чуну бодап, чуну караанарга чуруп олурганынарны кижи бурузу чугаалаар. (музыканы дыннаар)

VIII. Музыканын сайгарылгазы:
Б: -Аялганы дыннадынар, уруглар, ол кандыг-дыр?
Оореникчилернин бодалдары:
- Харжыгаштар дээрден оожум, танцылап бадып турар, кыштаар куштар бора-хокпештер борбанайнып чемнеп чоруур, кижинин сагыш-сеткили оожургай бээр, вальстап танцылап турар кижилер караамга коступ келди,

Б: -Улуг орус композитор П.И.Чайковский бистин аравыста чок-даа болза, ону чуу олум чок кылым турар-дыр? (музыказы, талантызы, кижилерге болгаш чуртталгага ынакшылы,)
Б: - Тыва уруглар чогаалчызы А.С.Шоюн бистин аравыста ам-даа биске чараш шулуктерни бижип, «Сылдысчыгыш» солунувустун ачазы болуп ажылдап чоруур улуг талантылыг чогаалчы.

IX.Чоннун хайгааралдарын шинчилээри. (слайдыдан номчуур)
а)Баштайгы хар чагган соонда, дортен хонук эрткенде, кыш дужер деп чоннун чугаазы бар. Бажыннанрнын ыжы сан дорт унуп турар болза соок эгелээр дей бергени ол.
Бир эвес дуне хыраа дужер болза, хундус чагбас. Кышкы уеде бора-хокпештер демниг эде бээр болза, чылыырынын шинчизи.
Б: - Чоннун хайгааралдарын билип алдывыс, силер база ада-иелеринер-биле хайгааралдарны кылынар, уруглар
б) Интерактивтиг самбырада кроссворд-биле ажыл:
«Чаа чылдын кроссворду» - карточкалар-харжыгаштарда айтырыгларны оореникчи номчуур, харыызын оске оореникчи бижиир
1. Чылдын кайы уезинде чаа чылды уткуур бис? (кыш)
2. Чаа чылдын ногаан оннуг чарашпайы. (ёлка)
2. Соок-Ирейнин уруу кымыл?(Харжыгаш)
3. Ужуп чорааш ыытавас, удуп чыткаш ыытавас, оттуп келгешмоореп унер(хар)
4.Чылдын кайы айында Чаа чылдын байырлалы болурул? (декабрь)

к
ы
ш

е
л
к
а

х
а
р
ж
ы
г
а
ш




х
а
р


д
е
к
а
б
р
ь

Шагаа деп сос унуп келген. Тыва чоннун чаа чылды уткуур байырлалы Шагаада мындыг демнежилге кичээлин эрттирер бис.
X. Онаалга. Аянныг номчулга база шулукке чурук чуруур.
XI. А.Шоюннун кыйгырыы (видео)
XII. Кичээлдин туннели. Рефлексия. (слайд)
Бо кичээлде:
- Чаа билип алганым
- Сонуургааным
- Сагыжымда солун арткан
Хой харжыгаштар алган уругларнын дневниктеринге демдеглелди кылыр.




Республиканын Р.Д. Кенденбиль аттыг ниити ™™редилгениS болгаш х™гжум-чурулганыS школа-интернады
Тел. (394 22) 1 34 38, 3 35 84
Факс. (394 22) 1 34 38, 1 34 47
667000, Республика Тыва
г. Кызыл, ул. Чульдум , 45








Тема: Декабрь - ш_л_кте болгаш х™гж_мде
А.С. Шоюн. Декабрь.
П.И. Чайковский.Чылдын _елери. Декабрь.
(демнежилге кичээли)




Кичээлди эге класс башкызы
Монгуш Снежана Семеновна тургускан.
Эрттирген хуну 2011 чылдын декабрь 14,
2-ги национал класстарнын ХМК-нын
башкылары олурушкан.
8-923-262-57-63



Кызыл – 2011ч


13 SHAPE \* MERGEFORMAT 1415
Республиканская основная общеобразовательная музыкально-художественная школа-интернат им. Р.Д. Кенденбиля
Тел. (394 22) 1 34 38, 3 35 84
Факс. (394 22) 1 34 38, 1 34 47
667000, Республика Тыва
г. Кызыл, ул. Чульдум , 45




Интегрированный урок
по окружающему миру и ИЗО во 2 кл
Тема:Если хочешь быть здоров
(урок-игра) 13 SHAPE \* MERGEFORMAT 1415




Составила учитель начальных классов
Монгуш Снежана Семеновна









Кызыл - 2012 год
кыш