Мастер-класс по биологии ГОМУМИЛ?ШТЕР? Д?РЕСЛ?РЕНД? Я?А ТЕХНОЛОГИЯЛ?Р КУЛЛАНУ
Сафиева Рузалия Х‰митовна,
Саба районы Олы Арташ т™п м‰кт‰бенеS
биология-химия укытучысы
Мастер-класс.
Тема: Гомумил‰штер_ д‰ресл‰ренд‰ яSа технологиял‰р куллану.
Укытучы: Х‰ерле к™н, х™рм‰тле коллегалар! Мин СезнеS бел‰н очрашуыма шатмын. €йд‰гез б_генге очрашуыбызны бер-беребезне с‰ламл‰п башлыйбыз. (Смайликлар б_л‰к ител‰). Шушы дустан‰ рухта мастер-классны башлап Gиб‰рик k‰м ахырга кад‰р шушы рухта барып Gитик! (Слайд 1)
Укытучы: Г_з‰л Gирем,
Туган илем!
Нинди ген‰ т™с юк анда:
Аланында – алсу г™лл‰р,
Алтын кояш – кырларында.
Г_з‰л Gирем,
Туган илем!
Нинди ген‰ моS юк анда:
€р‰м‰д‰ - сандугачлар,
К‰кк_к тавышы – урманында...
Табигать Бу с_зне без еш ишет‰без, ул безд‰ т™рле ассоциациял‰р, образлар тудыра.
€ле ген‰ мин шигырь укыган вакытта Сез д‰ нинди образлар, ассоциациял‰р туды мик‰н?
Мин д‰ Сезг‰ 1 мин д‰вамында табигатьне ничек итеп к_заллавыгызны с_р‰тл‰рг‰ т‰къдим ит‰м. (Катнашучылар табигатьне ничек к_заллаулары турында р‰сем ясыйлар)
« Ассоциации» алымы, кош тавышы яSгырый. (Слайд 2).
Укытучы: бирелг‰н вакытыз _теп т‰ китте, кайсы команда кыюрак , _зегезнеS осталыгыгызны к_рс‰тегез. (Эшл‰р к_с‰тел‰, аSлатыла.) ГаG‰п т_гел, сезнеS р‰семн‰регез берсе икенчесен кабатламаган, н‰къ табигатьт‰ге кебек, безнеS табигатебез д‰ к_пт™рле k‰м кабатланмас бит ул. (Слайдлар буенча сорала.) Кем ™чендер ул ч‰ч‰кл‰рнеS г‰G‰еп д™ньясы яки дулкыннар й™гер_е, икенче бер‰_л‰р ™чен – сихри урман,‰ ™ченчел‰р ™чен – уникаль планета. (Параллель р‰вешт‰ 3-8 слайдлар к_рс‰тел‰).
€ ни ™чен безнеS планетабыз кабатланмас? ^з фикерл‰регезне т‰къдим итеп карагыз ‰ле.
(КатнашучыларныS фикерл‰ре тыSланыла.) €йе, безнеS планетабыз бик бай, матур, бары тик безнеS планетабызда гына тереклекнеS к_пт™рлелеге к_з‰тел‰.
Н‰рс‰ соS ул табигать-природа? Зур Энциклопедик С_злект‰ язылган билгел‰м‰ бел‰н танышыйк ‰ле. (Слайд 9). (Слайд ачылган вакытта Зур Энциклопедик С_злект‰н билгел‰м‰сен _зем укып к_рс‰т‰м).[736 б., Большой энциклопедический словарь]
Природа –
в широком смысле все сущее, весь мир в многообразии его форм; употребляется в одном ряду с понятиями: материя, универсум, Вселенная.
Объект естествознания.
Укытучы: Алга таба киттек. Мен‰ х‰зер барыгыз да _зегезне к™згед‰н к_рг‰н кебек хис итегез. Сез анда табигать к_злегенн‰н кемне к_р‰сез.
«К™зге» алымы.
j‰рбер кеше _з фикерен ‰йтсен ‰ле. (Фикерл‰р тыSланыла) €йе, к™згед‰ Сез _зегезне - Кешене к_рдегез. Кеше д‰ бит табигатнеS бер аерылгысыз ™леше. Без Кешел‰р _зебез яш‰г‰н планетабыз, табигатебез бел‰н тыгыз м™н‰с‰б‰тт‰ яш‰рг‰, сакларга, якларга, кадерл‰п тотарга тиешбез.
Fир шарында тереклекнеS яш‰ешен‰ без барыбыз да Gаваплы €ле бит _теп китк‰н 2013 нче ел - Татарстанда экологик культура k‰м ‰йл‰н‰-тир‰ мохитне саклау елы да булып торды. (Слайд 10). €йл‰н‰-тир‰ табигатьне саклау ™чен мин н‰рс‰ эшли алам? Мин сезне “живой микрофонга” чакырам. Т™ркемн‰рд‰ фикерл‰шеп алыгыз. (Фикерл‰р тыSланыла)
Борын-борынгылардан ук кеше табигатьнеS серл‰рен, аныS байлыкларын, т™рлелеген ™йр‰н‰ килг‰н. Кая гына, кайсы гына илг‰ барсак та табигать бел‰н сокланмый калмыйбыз. € табигатьт‰ яш‰_че тере организмнар т™рле тылсымнар иGат ит‰л‰р. j‰м мен‰ аларныS кайберл‰ре:
“ИS-иS” алымы
- иS зур корылма – АвстралиянеS т™ньяк-к™нчыгыш яр буйларында тере организмнар тарафыннан т™зелг‰н Квинслендагы Зур барьер рифы. Ул 2027 км га сузылган, ‰ киSлеге 72 км. (Слайд 11)
- иS зур ч‰ч‰к – Арнольда раффлезиясе. Ул Сумата, Ява k‰м Калимантан утрауларында _с‰. Диаметры бер метрга Gит‰. (Слайд 12)
- иS зур хайван – з‰Sг‰р кит, размеры 33 метр, авырлыгы 140 т, й™р‰генеS авырлыгы 600-700 кг. (Слайд 13 )
- _зенеS табышы артыннан иS тиз й™гер_че коры Gирд‰ яш‰_че имез_че хайван – гепард. Ул с‰гатен‰ 120 км тизлек бел‰н чаба. (Слайд 14 )
- иS юан агач – баобаб агачы. 20 м биеклект‰ге k‰м к‰_с‰сенеS ‰йл‰н‰се 20 м булган агач _зенд‰ 120 меS л су туплый ала. (Слайд 15 )
- иS озын елан булып анаконда еланы терк‰лг‰н, озынлыгы 11м 43 см. (Слайд 16)
Укытучы: Бу исемлекне тагын да д‰вам ит‰р идек, л‰кин безне эш к™т‰. БезнеS максат х‰зерге вакытта, безнеS _зебезг‰ биологияне танып-бел_ максаты куелган. j‰р ф‰нд‰ге кебек _к аныS _з объектлары бар. Мин Сег‰ шушы объектларны танып-бел_ максатыннан бирем ‰зерл‰дем. Терек k‰м терек булмаган табигать объектлары арасында кайсысы артык. (4 группа эшли).
“Д_ртенче – артык”
Таш – г™мб‰ – су - болыт
Гладиолус – тал – бодай - крокодил
Бактерия – су – kава – кар
Эн‰ - китап – каен - шкаф.
€йд‰гез, фикерл‰ребез туры кил‰ме, тикшереп карыйк ‰ле.
1 группа – беренче юл, 2 группа - ... . j‰рбер юлдан артык чыккан объектларны бер юлга туплагыз ‰ле (г™мб‰, крокодил, бактерия, каен). (Слайд 17-18 )
Исемлект‰ Сез кемн‰рне к_р‰сез? (Фикерл‰р тыSланыла). Сез терек табигать объектларын д™рес таба белдегез. € алар ф‰нни телд‰ патшалыклар булып торалар. (Слайд 19)
€ алар безнеS 5. Монда Сез д_ртесен ген‰ к_р‰сез. 20 нче k‰м 21 нче гасырныS чире булып саналган, СПИД авыруын кузгатучы - терек организмнарда гына яш‰_че паразитлар – тереклекнеS к_з‰н‰ксез формалары – вируслар патшалыгы турында белерг‰ тиешбез. 1 нче декабрь юкка гына Б™тенд™нья СПИДка каршы к™р‰ш к™не итеп билгел‰п _телми. (Слайд 20 )
Балык биремн‰рне эшл‰г‰нн‰н соS безнеS алда иS зур проблема килеп туды. Берг‰л‰п чишик ‰ле. € чынында биология ф‰не н‰рс‰не ™йр‰н‰? Минем СезнеS фикерл‰регезне тыSлыйсым кил‰. Зур Энциклопедик С_злект‰ язылган билгел‰м‰ бел‰н танышыйк ‰ле. ). (С_злекл‰р таратыла) [337 б., Большой энциклопедический словарь; 68 б., Биологический русско-татарский толковый словарь; 664 б., Большой справочник школьника 5-11 классы]
Биология - (от греч.bios-жизнь и logos- учение) наука о живых организмах. Биологи исследуют строение живого организма, процессы жизнедеятельности, поведения, взаимодействие с окружающей средой и другими организмами, законы индивидуального и исторического развития. (Слайд 21)
“€ Сез Бел‰сезме?” алымы
Биология т™шенч‰сен иS беренчел‰рд‰н булып Ж.Б.Ламарк т‰къдим ит‰. €йе, биология ф‰не безнеS алда табышмаклар, серл‰р китереп тудыра. Без боларны ачарга, табарга тиешбез. Мин д‰ Сезг‰ “€ Сез Бел‰сезме?” диг‰н максаттан бер бирем бир‰м. Сезг‰ аныS бернич‰ в‰килен т‰къдим ит‰м, танышып карыйк ‰ле. (Слайдлар 22-25)
22 - абага
23- лишайник
24 - таякчык
25 – финик пальмасыныS Gимешл‰ре.
€ монысын Сез танымадыгыз. Бу экзотик бимеш. АныS Gимешл‰ре бел‰н Сезне таныштыр дип уйлыйм. Мин Сезг‰ ‰леге агачныS Gимешл‰рен т‰къдим ит‰м. Таныдыгызмы, бу н‰рс‰ Gимеше? Сез ‰ле ген‰ финик пальмасыныS Gимешл‰рен татып карадыгыз. Сез бу вакытта тереклекнеS нинди т™п билгел‰рен чагылдырдыгыз? €йд‰гез, берг‰л‰п алдагы биремне эшлик, тереклекк‰ хас булган билгел‰рне санап чыгыйк! Кайсы команда тереклекнеS т™п билгел‰рен яхшы бел‰? (К‰газь битл‰ренд‰ язалар) ТереклекнеS т™п билгел‰ре:
Матд‰л‰р k‰м энергия алмашы
Туклану
Сулыш
Б_леп чыгару
Ярсынучанлык
Х‰р‰к‰тл‰н_
^рч_
^с_ k‰м _сеш
(Слайд 26)
ТереклекнеS т™п билгел‰рен танып белерг‰ Биология ярд‰мг‰ кил‰. ЧарабызныS иS мавыктыргыч, иS к_Sелле ™лешен‰ килеп Gиттек. Мин Сезг‰ бернич‰ уен т‰къдим ит‰м.
«Аукцион” уены
Беренчесе аныS аукцион. Биологияд‰ге белемн‰рне кайларда кулланып була? ^зегезнеS фикерл‰регезне языгыз. ИS соSгы фикерне ‰йт_че - GиS_че команда була.
2 нче уеныбыз – “Фантастик гипотеза” дип атала. Ул бернич‰ биремн‰н торачак.
«Идеял‰р чылбыры» алымы
1 нче бирем – бер G™мл‰ _зегезч‰ биология ф‰нен‰ аSлатма бирегез:
Биология – ул ...
«Шигырь язу» алымы
2 нче бирем – бирелг‰н с_зтезм‰л‰рд‰н шигырь языгыз.
Сабый т™сле, Fир-ана, шатлана, к_ренде, _релде.
ЯSа гына туган сабый т™сле,
Аваз салды илг‰ Fир-ана.
Яз авазы, тереклек авазы.
Бар тере Gан с™ен‰, шатлана.
ИS беренче н‰ни керфекл‰ре
Яшел чир‰м шытып к_ренде.
Б™ред‰н ачылды ч‰ч‰к-к_зл‰р,
Г™лл‰р-куллар к_кк‰ _релде.
«Мозаика» алымы
3 нче бирем – минем конвертта табигать к_ренешл‰рен‰ кагылган мозаика салынган. Сез шул картинканы д™рес итеп табарга тиеш.
«С_зл‰рд‰н мозаика» алымы
4 нче бирем - бирелг‰н с_зтезм‰л‰рд‰н д™рес итеп танылган рус k‰м татар язучыларыныS ‰йтемен китереп чыгарыгыз.
Б‰хет ул – табигать бел‰н берг‰ булу, аны к_р_, аныS бел‰н с™йл‰ш_. Л.Н.Толстой.
Кешел‰рне нечк‰ к_Sелле, тугры итеп т‰рбияли торган иS яхшы китап – туган Gир. С.Х‰ким
Табигать кешег‰ каршы килми, ‰г‰р д‰ кеше аSа каршы килм‰с‰. А.И.Герцен.
Туып-_ск‰н шушы GирнеS ямен
Алыштырмый ик‰н kичн‰рс‰. С.Х‰ким
Мен‰ финал ™лешен‰ д‰ килеп Gиттек. Алда _тк‰релг‰н 4 бирем буенча Сез х‰зер шушы ватманнарда биологик коллаж т™зерг‰ тиеш. €йд‰гез: “Алга, алга, GиS_г‰ таба!” Бу биремне эшл‰р ™чен 2-3 мин вакыт бирел‰. Коллаж беркетел‰.
Мен‰ без чарабызныS ахырына килеп Gиттек. j‰рбер командага б_генге мастер-класска н‰тиG‰ ясар ™чен соSгы биремне т‰къдим ит‰м. Б_генге чараныS максатларын язып карагыз ‰ле. СезнеS язган максатларыгыз мин куйган максатлар бел‰н туры кил‰ мик‰н? С_з k‰рбер командага бирел‰. (Слайд 27 )
Д‰реснеS максаты:
Тере организмнарны ™йр‰н_че, кеше тормышында ‰k‰мияте булган биология ф‰не турында белемн‰рне гомумил‰штер_.
Логик фикерл‰_, иGади танып-бел_ алымнарын, коммуникатив к_некм‰л‰р _стер_.
Биология ф‰нен ™йр‰н_д‰ кызыксыну т‰рбиял‰_ максатыннан яSа технологик алымнардан файдалану.
€йл‰н‰-тир‰ табигатьк‰, биология ф‰нен‰ м‰х‰бб‰т т‰рбиял‰_.
Мин мастер-классны т‰мамлар алдыннан коллегаларга р‰хм‰т ‰йт‰сем кил‰. Сез _зегезнеS табигатьне яратуыгызны д‰лилл‰дегез. Fир шарында тереклекнеS яш‰ешен‰ без барыбыз да Gаваплы. (Слайд 28 )
Мин уйлыйм б_генге мастер-класста кулланылган технологик алымнар – практикада киS кулланылыш табар дип. Б_генге мастер-класста алган кичерешл‰регезне смайликлар ярд‰мен‰д‰ к_рс‰тс‰гез иде. Игътибарыгыз ™чен зур р‰хм‰т. (Слайд 29)
Кулланылган ‰д‰бият:
Биологический русско-татарский толковый словарь, под ред. доктора биол. Наук Ф.Г.Ситдикова, канд. биол. наук Р.К.Закиева, издательство «Магариф», 1998.
Большой справочник школьника 5-11 классы, 5-е издание, стереотипное, издательство «Дрофа», 2002.
Большой энциклопедический словарь, издательство « Большая Российская энциклопедия», 2000 г. / Ред. А. М. Прохоров . – 2-е изд., перераб. и доп .
15