?здіксіз білім беру процесіндегі т?рбиені? ма?ызы атты ма?ала

^ЗДІКСІЗ БІЛІМ БЕРУ ПРОЦЕСІНДЕГІ
Т€РБИЕНІR МАRЫЗЫ

«АдамзатKа еS ‰уелі білім емес, т‰рбие берілуі керек.
Онсыз берілген білім – адамзаттыS Kас жауы.
Ол келешекте оныS барлыK ™міріне апат ‰келеді»
€бу Насыр ‰л-Фараби

Jазіргі б‰секелестігі басым KоCамда ‰рбір алпауыт еледерден суырылып алCа озып алдыSCы Kатарда к™ріну _шін, еліміздіS тек экономикалыK немесе саяси жаCынан Cана емес білім беру жаCынан, оныS ішінде тек политехникалыK білімді болуын талап етіп Kоймай, ‰рбір тaлCаныS жоCары деSгейдегі м‰дениет пен Cылым мен техниканыS т_рлі салаларында тереS мамандануымен Kатар, KоCамда ™мір с_ріп тіршілік ете білуін де талап етеді. Жалпы баланыS тaлCалыK дамуыныS негізгі параметрлері оныS жалпы адамзаттыK KaндылыKтарCа баCытталуы, ізгілік, зиялылыK, креативтілік, белсенділік, жеке басыныS намыс сезімі, ой-пікірдегі т‰уелсіздік болып табылады. Осы негізгі KасиеттердіS даму деSгейі тaлCаныS ‰леуметтік Kалыптасу мен ‰леуметтік біліктілігініS к™рсеткіштері деп KарастыруCа болады, сонымен Kатар адам осы KасиетттердіS жиынтыCы арKылы басKа адамдардан ерекшеленеді.
^здіксіз білім беру процесіндегі білім беру ж_йесіндегі басты міндеті-жеке тaлCаныS aлттыK ж‰не жалпы адамзаттыK KaндылыKтар негізінде Kалыптасу мен дамуы ж‰не оныS к‰сіби жетілу _шін Kажетті жаCдайлар жасау болCандыKтан, яCни оларCа баланыS дaрыс т‰рбиелену _рдісі, білім алуы мен жан-жаKты Kалыптасу, ана тілін, aлттыK салт-д‰ст_рлерді саKтау, аKпараттану, денсаулыCын ныCайту сияKты KaKыKтарын іске асыру болып табылады. Білім беру aйымдарындаCы т‰рбиелік іс-‰рекетке осы заманCа к™зKарастыS ерекшелігі т‰рбие _дерісіндегі ж_йелілік ж‰не сол жaмыстыS тиімділігін Kамтамасыз ететін факторлар мен шарттардыS жиындыCы болып табылады. Jазір білім беру _дерісінде жеке тaлCаныS рухани-адамгершілік дамуына _лкен м‰н беріліп отыруына орай, адамгершелікке т‰рбиелеу мен рухани жаCынан Kалыптасу барлыK т‰рбиеніS бастауы болмаK. Т‰рбие-ол KойылCан маKсатKа жетуге баCытталCан т‰рбиешілер мен т‰рбиеленушілердіS ™зара тиімді іс-‰рекеттері болып табылады. Т‰рбиеніS мазмaны оныS маKсаттары мен міндеттері арKылы аныKталса ж‰не ол KоCамдыK дамудыS баCыты мен мазмaнына заSды тaрCыда т‰уелді болады. Т‰рбие мазмaны адам тaлCасыныS гуманистік KaндылыKтар ж_йесін игеру негізінде Kалыптасуын, оныS м‰ндік сферасыныS дамуын Kамтамасыз етуге жaмылдырады. Ал _здіксіз білім беру процесіндегі т‰рбиеніS негізгі маKсаты-білім беру ж_йесінде мектеп жасына дейінгі балалардыS, жеке білім алушылардыS JазаKстан РеспубликасыныS азаматтары жеке патриоттары ретінде Kалыптасу мен ™зін-™здері танытуларына ‰леуметтенуін, болашаK мамандыK иесі болып, к‰сіби, интеллектуалды ж‰не ‰леуметтік шыCармашылыKKа жетуіне оSтайлы жаCдай жасау, ал т‰рбиеніS негізгі міндеттеріне келсек т™мендегідей тaжырылдылынады:
Білім беру aйымдарында денсаулыCы зор, рухани д_ниесі бай,
адамгершілікті, т‰уелсіз жеке тaлCаны KалыптастыруCа ыKпал ететін т‰рбие ж_йесін Kaру ж‰не дамыту;
Балалар мен жастарды азаматтылыKKа, отанс_йгіштікке, зиялылыKKа, адам KaKыKтары мен бостандыKтарын, мемлекеттік р‰міздер мен aлттыK д‰ст_рлерді сыйлауCа _йрету;
Жеке тaлCаныS ™зін-™зі іс ж_зінде к™рсету мен ары Kарай дамуына ыKпал етуде білім беру aйымдары жаCдайында жастар мен балалардыS танымдыK KызыCушылыCын, олардыS шыCармашылыK Kабіеттерін, жалпы білімге икемділін, ™зін-™зі тану мен ™здігінен білім алу даCдыларын, ‰леуметтенуін барынша дамыту, бейімділігін Kалыптастыру;
Jазіргі заманCы KоCамдыK ™мірге ж‰не тиімді к‰сіби іс-‰рекет пен жеке басыныS ж‰не ‰леуметтік к‰сібі тaрCыда _здіксіз пісіп-жетілуіне Kажетті маSызды тaлCалыK ж‰не білімділік сапаларын Kалыптастыру.
Педагогикада баланы оKыту, т‰рбиелеу т‰жірибелерін Kорытып, т‰рбие ж‰не даму _шін Kажетті жаCдайларды аныKтайды. Jорыта айтKанда, т‰рбие-KоCамныS тарихи ‰леуметтік-экономикалыK жаCдайларынан туатын _здіксіз білім беру процесінде ойып тaрып орын алатын объективтік процесс. М‰тжан МаKсымaлы Тілеужанов ™зініS «JазаK таCылымы» атты монографиясында (1994) KазаK таCылымыныS негізгі баCыттарын атап к™рсетті. Олар: ар-ождан тазалыCын саKтау, аKыл-ойлы, парасатты болу, барлыK ‰рекетіне, с™йлеген с™зінен, Kарым-Kатынасынан, к™зKарасынан Cибрат иісі аSKып тaру, аз с™йлеп, к™п тыSдау, иманды, инабатты, Kайырымды болу, жас aрпаKKа т‰рбие буруден жалыKпау, халыK д‰ст_ріне берік болу, оны жаSарту, ‰дет-Caрыпта жоK н‰рселерден аулаK болу, сегіз Kырлы, бір сырлы болу, халKыныS рухына кір салмау, ел берекесін саKтап, оны баюына _лес Kосу сияKты т‰рбиеніS бастауы болатын ерекшеліктерді негізделген. Сонымен _діксіз білім беру процесінде жас aрпаKты т‰рбиелеудіS негізгі маKсаты жан-жаKты _йлесімді дамыCын жеке тaлCаны Kалыптастыру болCандыKтан бaл ерекшеліктер аса маSызды роль атKармаK. JазаKстан Республикасында халыKKа білім, т‰рбие берудіS негізгі маKсаты - JазаKстанныS егемендігін Kамтамасыз ететін, оны б_кіл д_ние ж_зіне мойындататын, онымен теS Kарым-Kатынас жасап, JазаKстандыK патриотымызды, саяси бостандыKтыKты Kамтамасыз ететін нарыKтыS іргетасын Kалап, эканомикалыK бостандыKKа Kол жеткізетін, жан-жаKты дамыCан тaлCаны т‰рбиелеу. Ал И.Г.Песталоцци т‰рбиеніS маKсаты - балаCа бастауыш білім, еSбек, аKыл-ой, дене т‰рбиесін беріп, жан-жаKты ж‰не _йлесімді дамыту деген. Ендеше, т‰рбие мен білім беру ж_йесі _немі тыCыз байланыста болатын Kaбылыс. Неміс педагогы А.Дистервег педагогикалыK м‰селелерді шешудегі сословиелік ж‰не шовинистік саясатKа Kарсы к_ресіп, «МектептіS міндеті-адамзатты ж‰не ™з халKын с_йетін саналы адамзаттарды т‰рбиелеу» - деген. Ендеше білім беру ж_йесініS міндеті тaлCаныS Kалыптасу барысында оныS бойына тек білім н‰рімен сусындатып Kоймай, т‰рбиелі де т‰лімі зор тaлCа т‰рбиелеу болып табылады.

·