М?мкіндігі шектеулі балаларды ?леуметтік-педагогикалы? ж?не психологиялы? т?зету.

М_мкіндігі шектеулі балаларды ‰леуметтік-педагогикалыK ж‰не психологиялыK т_зету.

МШБ ™з _йлерінде немесе т_зетушілік Kызмет к™рсететін реабилитациялыK мекемелерде оKытылады ж‰не т‰рбиеленеді. РеабилитациялыK мекемелердегі балалармен психологтар, психиатрлар, логопедтер, мaCалімдер жaмыс жасайды. Бaл реабилитациялыK мекемелердіS негізгі МІНДЕТТЕРІ:
кескінді тaрCыда диагностика жасау ‰рбір балаCа жеке тaрCыдан келіп оKыту мен т‰рбиелеуде, олардыS потенциалдыK м_мкіншіліктерін іске асыру;
‰рбір баланыS диагнозына байланысты оKыту-т‰рбиелеу жaмыстарын aйымдастырып ж_ргізу;
балалардыS бaзылCан психофизиологиялыK функциясын т_зету, балалардыS танымдыK KызыCушылыCын дамыту;
оKу-т‰рбиелеу процесінде ‰діс-т‰сілдерді ендіру т.б. жaмыстар кіреді.
РеабилитациялыK мекеменіS моделі ауданныS ‰леуметтік-м‰дени ж‰не білім беру жаCдайыныS анализініS негізінде жасалуы тиіс (жалпы ж‰не реабилитациялыK типтегі мекемелердіS инфраструктурасы), балалар контингентініS негізінде (денсаулыCыныS психосоматикалыK к_йі, ‰леуметтік реабилитация, ‰леуметтік ж_ріс-тaрыс, мекемелер бойынша б™лу ж‰не реабилитациялыK Kажеттіліктер)

Баланы кешенді реабилитациялау моделі

МедициналыK реабилитация ПедагогикалыK реабилитация
Субьект ОKу іс-‰рекетініS субьектісі


М_мкіндігі шектеулі бала

ТaлCа €леуметтік субьект

ПсихологиялыK реабилитация €леуметтік – педагогикалыK
Реабилитация

АудандыK ‰леуметтік ж‰не білім беру ситуациясыныS ерекшеліктері-реабилитациялыK KызметтіS аныKталCан моделін KалыптастырудыS негізін Kалайды. Бaл модель балалардыS реабилитациясын аCза деSгейінде (медициналыK), тaлCа (психологиялыK), іс-‰рекет обьектісі (педагогикалыK), ‰леуметтік субьект (‰леуметтік) деSгейінде Kамтамасыз етеді немесе комплексті.
Модель балаларCа к™мекті тек педагогтар Cана емес басKа мамандар да бере алатыны KарастырылCан. РеабилитациялыK модельдіS наKты баCдарлар мен кадрлар потенциалы болуы тиіс. МaCалім, босатылCан сынып жетекшісі, т‰рбиеші, ‰леуметтік педагог, практикалыK психолог, дене шыныKтыру мaCалімі, мектеп д‰рігері ж‰не т.б. міндеттерді шеше алады.
Жалпы оSалту моделінде психологиялыK Kолдау к™терудіS моделі т™мендегідей:
ОSалту мекемесі келесі жаCдайда Cана тиімді Kызмет ете алады;
ОSалту жaмыстарды Cылыми ‰дістемелік Kамтамасыздандыру;
ОSалту мекемені кадрлармен Kамтамасыз ету;
ОSалту обьектілерін таSдау ж‰не диагностика ж_ргізу;
Мекеме деSгейінде оSалту процесі субьектілерініS келісілген ‰рекеттері

Профилдік оSалту мекемелер кемістігі бар балаларCа жаCдай туCызады (материалдыK-тaрмыстыK, кадрлыK, ‰леуметтік-психологиялыK) ж‰не оSалтудыS наKты басKармаларын жасайды.
JойылCан диагнозCа байланысты бала сол мекемеде (дамудаCы аномалия табылCан жаCдайда) немесе профилдік оSалту мекемелерінде т‰рбиеленеді.
Бaл жаCдайда к™мек тереSдетіліп, кеSейтілген т_рде к™рсетіледі.
БарлыK ж_йе даму _шін оSалту мекемесініS ішінде наKты белгіленіп орындалуCа тиісті функционалды баспалдаKтарды KамтуCа тиісті. Норма орындалCан жаCдайда Cана емдеу- сауыKтыру шаралары н‰тижелі болады.
Психолог пен педагогтыS ‰рекеттестігі педагогтыS бала даму тaрCысын ™з іс-‰рекетіне Kатысты ™згертулер жасауCа баCытталCан, яCни ой стереотиптерін белгілі бір Kайта KaруCа, к‰сіби сананыS «штамптарын» бaзу адасушылыKтарды жоюCа. Психолог пен педагогтыS диалогын aйымдастыру _шін компьютерлік баCдарламаларды пайдалану, оныS зерттеу п‰ні-оKу мен жеке бала немесе балалар тобыныS дамуы арасындаCы ™зара Kатысты м‰селе. Осындай да бала дамуындаCы «Kадамдарды» мaCалім ‰дістемесіндегі «Kадамдарды» ™зара Kатынасын к™рсету маSызды. Бір жаCынан KaрылымдыK ж‰не Kызметтік кемістіктіS сипаттамалар талдау керек, ол баланы психологиялыK ж‰не клиникалыK зерттеуімен ж_зеге асырылады, басKа жаCынан KараCанда оныS шаCын ‰леуметтік орта ерекшеліктерін талдау Kажет. Осы міндеттердіS кешенді шешімі психологтыS ,педагогтыS ж‰не медициналыK KызметтердіS тиімді ынтымаKтастыCы барысында м_мкін болады.
Т_зету к™мегі тиімді ж‰не маKсатKа баCытталCан болу _шін баланы зерттеу _дерісі барысында оныS интеллектуалдыK Kабілеттер Kaрылымын, контингент стилін, дамуындаCы Kaрылымын, когнитивті стилін, дамуындаCы компоненттердіS басымдылыCын аныKтау маSызды.Т.В.Розанова баланы диагностикалауда кешенді к™шп‰ндік зерттеуді кезеSде ™ткізуге aсынады, ‰уелі психолог тапсырмаларды орындауда н‰тижелердіS негізінде танымдыK іс-‰рекеті, с™йлеуі, эмоциялыK-ерік ж_йесініS дамуы, мінез-KaлыK ерекшеліктері мен психикалыK дамуында оныS ауытKуларыныS м_мкін себептері туралы KорытындыCа келеді.Содан соS ™зініS Kорытындыларын д‰рігерлерге айтады ж‰не басKа мамандар жеткізкп, барлыCы бірігіп барлыK зерттеудіS н‰тижелері бойында KорытындыныS мазмaны туралы шешім Kабылдайды.Осылайша т_зеу к™мегініS сипаты аныKталады.
КоррекциялыK –дамыту баCыттылыCы т_рлі баCыттаCы мамандарды бірлескен к_штерініS бірігуін аныKтайтын ж‰не бірлескен іс-‰рекет мотивтердіS м‰нін бейнелейтін ж_йелілік факторы болып табылады. Кешенді к™шп‰ндік диагноз KойылCан соS, жеке коррекциялыK баCдарламалар жасалCан кейін орынды сaрыK туындайды: проблемасы бар балама негізгі жaмыс Kайда ™теді?
КоманданыS к™мегін Kажет етеді, сонымен бірге Kосымша жаCдайлардыS жасалуын к_теді. СондыKтан да м_мкіндігі шектеулі балаларCа тиімді к™мек беру _шін жаSа типтегі мекемелер Kажет, онда жоCары д‰режелі ж‰не жоCары технологиялыK коррекциялыK ‰сер ата-аналардыS маKсатты жaмысымен бірге ж_реді. Бала _шін отбасы еS алCашKы ж‰не еS aзаK ‰леуметтік байланыстыS к™зі.СондыKтан да м_гедек балаларды оSалтудыS маSызды аспектісініS бірге ата-аналарымен жaмысты aйымдастыру Kажеттілігін В.И.Бондарь айтKан. К™мекті тек дамуында ауытKуы бар балалар Cана емес, сонымен Kатар ата-аналары да Kажет етеді.

Шаймерденова Салима Каппаровна
15