Мектепте мониторингілік зерттеу ж?мысын ж?ргізуді? ?зектілігі.


Мектепте мониторингілік зерттеу жұмысын жүргізудің өзектілігі.
Мониторинг – білім сапасын жоғары деңгейге жеткізудің, инновациялық жобаларды жасаудың ең тиімді түрі.
«Ақпараттандыру мониторингі»-бұл бақылау,бағалау,жағдайды саралау, ақпараттандыруды басқару нұсқаулықтарының баламасын жасау және болжауды дамыту.
Мектепте электрондық оқытуды «e-learning» енгізудің қорытынды мониторигісі әрекеттерді қайталау мен бағдарламаны жүзеге асыру уақытында бірнеше рет өткізілу керек. Мониторинг бағдарламаны басқарудың бір бөлімі, әрі оның құралы болып табылады, сонымен бірге басқаруда кері байланысты қамтамасыз етеді және бағдарламаның іс-шараларын орындайтын әрекеттердің бірі ретінде қарастырылады.
Мониторинг
Жоспарды жүзеге асыру барысында туындаған өзекті мәселелер және қиындықтардың алдын алуға бағытталған
Туындаған қиындықтардың алдын алуға және бағдарламаны басқаруды жақсартуға бағытталған, шешімдерді қабылдау үшін ұсынылады
Тиісті іс-шаралардың нәтижелерінің көрсеткіштерін бақылайды

Мониторингті нақты жоспарға сәйкес үш позиция бойынша ресурсты қолдану, мақсат және жұмыстың сапасы жүргізу қажет. Бағдарлама немесе жоба бойынша жұмыс барысының сапасын талдауға мүмкіндік береді, атап айтқанда, пікірлерде кімнің нақты атсалысқандығы , жұмысқа қатысқандар және қатыспағандардың нақты себебінің ақпаратын, шығармашылыққа сыни көзқарас және т.б.
Білім беру ұйымдарын атқпараттандыру бағдарламасының мониторинг жүйесі мына бағытта құрылу қажет:
Диагностика нәтижесін есепке ала отырып, электрондық оқытудың тұжырымдамасын жасау.
Жобаны іске асыру үшін жұмыс көлемін анықтау, нормативтік құжаттарды жасау, электрондық оқытуды енгізудің және іс-шараларды ұйымдастырудың графигі.
Электрондық оқытуды «e-learning» білім беру ұйымдарына енгізу үрдісінің барысын қадағалау болатын, өлшем көрсеткіштерін (индикаторларды) анықтаудың әдістемесін талдау (сауалнама, басқару, интервью, сұрау, топтар, көрсетілім (демонстрация)және т.б.). ақпараттарды жинау графигін және жиілігін анықтау (тоқсан, жартыжылдық, нақты іс-шараларды өткізу, жобаны орындау).
Мониторинг жүргізу үшін ақпараттар көзін (білім беру ұйымдарының басшылары, педагогтар, оқушылар, ата-аналар, қоғам, құжаттар және т.б.) таңдау.
Қажетті ақпаратты алушыны тағайындау, бұл ақпараттарды ұсынылатындармен келісу (директордың ақпараттандыру ісі жөніндегі орынбасарының атқаратын қызметіне электрондық оқытуды «e-learning» енгізудің тиімділігі туралы мониторингті уақытымен саралау және жүргізуді енгізу). Алынған ақпаратты саралау және өндеу технологиясын анықтау.
Берілген деректердің мониторингісін қалай және кімге берілетіндігін жоспарлау(директордың ақпараттандыру ісі жөніндегі орынбасары – білім беру ұйымының басшысы – аудандық (қалалық) білім өлімі – БАИ – ББЖ КБАРИ ).
Педагогтардың кәсіби іс-әрекетіне электрондық оқыту жүйесін «e-learning»-ді тиімді пайдалану үшін мотивациясын арттыруға сәйкес біліктілікті арттыру жүйесінің моделін жасау және оларды жеке электрондық курсын «e-learning» ортасында даярлауға қатыстыру мүмкіндіктерін қарастыру
Білім беру үрдісіндегі барлық қатысушылар есептік және аналитикалық материялдарды қай кезде қалыптастыру мерзімін, қашан және қандай өлшемдер, қималар, сауалнамалар өткізетіндігін және қандай диагностикалық әдістер мен құралдардың көмегімен зерттеуге болатындығын білу керек. Аталған үрдістің ашықтығы мен қолжетілімдігі жоспарлы және үзіліссіз кері байланыстың, ал оны басқарушы шешім әлдеқайда тиімді және ойластырғандай болуы өз септігін тигізеді. Мониторингті өткізу кезіндегі алынған ақпаратты сараптамадан өткізе отырып, оны электрондық оқытуды кезеңдер бойынша енгізуде негізге алу керек.
Электрондық оқытуды «e-learning» енгізу жолдары мен тиімділігі.
Білім беру үдерісінде компьютерлік технологияларды қолданудың маңызы зор, өйткені күнделікті өмірде және педагогикалық үдерісте компьютерді қолданбау мүмкін емес. Қоғамда ақпараттық ағымдардың өте тез жылдамдықта тарайтындықтан, ауқымды ақпараттық орта қалыптасады. Баланың ақпараттық қоғамға енуіне жаңа технологиялардың мүмкіндіктерін пайдалануға баулу қажеттілігін атап өткен жөн. Электрондық оқыту интернет желісі арқылы қашықтықтан оқыту мен интерактивтік оқытуға жол ашады.
Электрондық оқытуды «e-learning» білім беру ұйымдарына енгізу бұл – оқыту сапасын арттырудың бір түрі. Компьютерлік индустрия күнделікті білім сапасында жаңа технологияларды қолданудың мүмкіндіктерін барынша айқындай түсуді және білім континентінің сапасын арттыруға да ерекше назар аударып отыр.
Электрондық оқытуды енгізудің тиімді жақтары келесі факторлар мен критерийлерді жүзеге асыруға байланысты:
аудио мен бейнеқұжаттарды сабақтастыра отырып, қолданудың мүмкіндіктері;
мұғалім мен оқушының кез келген жерде немесе кез келген уақытта оқи алу мүмкіндіктері;
білім қорларын құру және оны таратудың жеңілдету мүмкіндіктері;
әр оқушыға айқын талаптар мен қолжетімділік жасау мүмкіндіктері;
білім қорларына бірдей қолжетімді етуді қамтамасыз ету;
оқытудың нәтижесіне бағытталған жаңа білім стандарттарын жасау мен тарату мүмкіндігі.
Электрондық оқытуды білім беру ұйымдарына енгізуде кездесетін проблемалар:
мұғалім мен оқушының арасындағы тікелей байланыстың болмауы;
сапалы білім өнімдерінің жетіспеуі;
электрондық оқыту ортасында жаңа ақпараттық технологияларды пайдалана алатын білікті мамандардың жетіспеуі.
«Е-learning» келесі бағдарламалық өнімдер негізінде құралады:
оқу контенттерін жасау құрылғылары (Authoring Tool)
оқытуды басқару жүйесі (Learning Management System) немесе қашықтықтан оқыту жүйесі (ҚОЖ)
ақпаратпен алмасу жүйесі.
Контентті басқару жүйесі/оқу порталы/
Кез келген «e-learning» жүйесінің негізі – қашықтықтан оқыту жүйесі болып табылады.Оқытуды басқару жүйесі мына қызметтерді атқару арқылы іске асады:
тыңдаушыларды есепке алу, дербестігі, шектеулі қолжетімділігі;
оқыту үрдісін басқару, оқыту мен тестілеудің нәтижесінің есебі;
синхрондық және асихрондық байланытарды сабақтастыру механизмі;
аналитикалық есепті дайындау;
сыртқы ақпараттандыру жүйесінің сабақтастығы.
«Е-learning» жүйесінің ақпаратпен алмасу модулі мына қызметтерді атқару арқылы іске асады:
асихрондық байланыс – форумдар, хабарландыру тақтасы, электрондық пошта.
синхрондық байланыс – дыбыстық және компьютерлік чат, бейнеконференциялар, бағдарламалық өнімдерді бірге пайдалану, виртуалды аудитория.

Мұғалімнің оқыту мен білім беруде АКТ-ны пайдалану әдістері
Дәстүрлі педагогика Инновациялық педагогика
Мұғалімнің оқушыларға материялдарды баяндауы мен кітаптағы берілген материалдарды ғана беруі. Оқушының нені білуі және түсінуі қажет екендігін анықтау.
Мұғалім оқушыларға дәстүрлі түрде білім береді. Мұғалім ақпаратта бағалауға, таңдауға, ұйымдастыруға және сақтауға көмектеседі.
Мұғалім оқушыларға білім беру үшін оны қағазға жазып береді. Оқушылар мәліметтерін дискіге жазып алады немесе желі арқылы жариялайды.
Айқын қолжазба есебі. Кәсіби қызметтеріне қажетті құжаттарды басып шығарады және оны қолдайды.
Оқушылардың шектеулі таңдау қорлары. Оқушылардың жеке таңдауы күтіледі.
Оқушылар бір-біріне жазуларын көрсетпейді, оны мұғалім ғана оқуы керек. Өз жұмыстарын тексеруде, өзгертудегі көзқарастарын әріптестерімен пікір алмасу арқылы шешеді.
Бүгінгі таңда оқу үрдісінде АКТ-ны қолдану «мұғалім-оқушы» қатынастарының өзара қарым-қатнасын ақпараттық коммуникациялық-технологияны сабақта қолдану арқылы мұғалім мүлде өзгерте алады. Мұғалімнің сабақтағы рөлінің өзгермелі әрекеттері:
дәстүрлі түрде орындалатын жұмыстардан, оның ішінде оқушылардың білімін бақылау жұмыстарын қолмен тексеруден алынып тасталуы;
танымдық әрекетті басқару бойынша мүмкіндігін кеңейту;
компьютер арқылы оқу үрдісін басқаруы, Компьютердің дидактикалық талаптарын орындауға жіберу;
форманы құру және білім құрылымы;
білімді менгерудің басқару үрдісі;
шығармашылық үрдісті ұйымдастырудың маңызды рөлі;
оқу қызметтеріне ыңталандыру және мадақтау арқылы жүзегі асыру.
Компьютердің рөлін келесі құрамдар арқылы көруге болады:
ақпаратты көрсету;
оқуды ақпараттық анықтамалық тұрғыда қамтамасыз ету объектіні модульдеу мен демонстрациялау, үдерістер мен өзгерістер;
өлшемдерді өндеп шығару;
сабақты ойын түрінде өткізуді қамтамасыз ету;
оқушының іс әрекетінің нәтижесін қалыптастыру мен салыстыру білімді бақылаумен бағалай білу;
түрлі танымдық жаттығуларды ұйымдастыру;
оқыту міндеттерінің бастапқы талаптарын қалыптастыру;
үйретушінің әрекетін үйренуші әрекеттерін нәтижесін диагностикалау мен басқарудың тұжырымдамалық негізінде өңдеу;
оқытудың нәтижесін болжау мен талдау статистикасы;
ақпаратты сақтау.
Оқушы рөлін өзгерту тенденциясы:
өз білімін құрастыра білу;
эксперемент жүргізу мен оқу үдерісін модельдеуді компьютер арқылы басқару;
компьютер ойындарды іскерлік оқытуларда үйрету ортасы ретінде қолдана білу;
әріптестермен мұғалімдер үшін Интернеттен ақпараттарды алушы ретінде.
Ақпараттандыруды дамыту тенденциялары:
оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технология құралдарын қолданудың педагогикалық мақсаттылығы;
оқу үдерісінде компьютерді қолданудың кешендік амалы;
оқыту үдерісінде психологикалық-педагогикалық және техникалық пен бағдарламалық амалдар.
Аталған принцептер негізінде келесі кедергілерді жоюға болады:
оқыту әрекетінде бір қалыпты болуы;
оқушылардың белсенділігі мен шығармашылық деңгейінің тежелуі;
шамадан тыс алгоритмдік ойлау әрекеті оқушылардың бір-бірімен араласпауы, қарым-қатынастың болмауы;
есепті шығару кезінде адамның интеллектуалдық қабілетінің төмендеуі.
Электрондық қашықтықтан оқытудың тиімділігін бағалау
Электрондық оқытудың негізгі компоненттерінің бірі қашықтықтан оқыту болып табылады. Қашықтықтан оқытудың тиімділігі педагогтардың өндірістен қол үзбей, кез келген уақытта және кез келген орында біліктілігін арттыру мүмкіндігімен сипатталады.
Қашықтықтан электрондық оқыту жүйесінің тиімділігі мына көрсеткіштер арқылы өлшенеді:
Сандық: оқыту курстарының сандық көрсеткіштері, қашықтықтан оқытуды веб-парталдағы педагогтар мен оқшылардың саны, әр оқу курстарынан өткен тыңдаушылар саны.
Сапалық: тыңдаушылардың электрондық оқыту курстарын өткенге дейінгі және өткеннен кейінгі білім деңгейін анықтау, оқу курстарындағы жасалған сапалы кезеңдерін бағалау, педагогтар мен оқушыларды сапалы түрде оқытуда білім беру ұйымдары басшыларының бағалауы.
Өткзілген крстардың сапасын бағалау мақсатында жоғары берілген көрсеткіштер бойынша мониторинг өткізу. Бірақ бұл көрсеткіштер қашықтықтан электронды оқыту жүйесінің енгізудың тиімділігіне әсер етпейді.
Қашқтықтан оқыту басқару жүйесін таңдауда келесі әрекеттер қарастырылады:
1. Оқытуды басқару мен жеткізуді құруға негізделген бағдарламалық жабдықтар (БЖ) түрі:
Авторлық құрылғыларға
Оқу контентін құру
Оқытуды басқару жүйесіне
Оқу контентін басқару, жеткізу
Тестілеу жүйесіне
Басқару және бағалау
Әлеуметтік өзара әрекет жүйесіне
Контенті құру мен онда бірлесіп жұмыс істеу, өзара пікірлер алмасу.
2. Басқару функциясы:
Пайдаланушыларды басқару – тіркелу жүйесінің рөлі, іздеу, басқару пакеті.
Топты басқару – тыңдаушыларды тіркеу және топтың оқу ресурстары.
Сервисті басқару – ақпараттық ресурстардың модерациясы, желі әкімшілігі.
Статистика – ресурстарды қолдану, пайдаланушылардың қанағаттануы.
3. Коммуникация функциясы:
Вебиналар
Форумды қолдау
Блогтар
Ақпаратпен алмасу мүмкіндігі:
Пошта
Чат
Файлдармен алмасу
4. Статистика мен оқыту үрдісін басқару функциясы:
Тест жүргізу, тесті құру, оны өткізу мерзімдерін жоспарлау нәтижесі
Оқытды басқару
Тренинг, есебі, басқару
Статистика
Салыстырмалы статистика, пайдаланушыларды қанағаттандыру.
5. Жеткізу функциясы:
Web – жергілікті желі және Интернет
Мобильдік құрылғылар
Стандарттық контент (SCORM,IMS,AICC)
Стандарттар және спецификация:
Облыстар
Оқыту
Контент
Оқыту жүйесінің компоненті
Оқушылар жөнінде ақпарат

Мақсаты: Бірлесіп іске асыру
Интернет желісін дұрыс қолдана білуі
Нарықтық өмірге қабілеттілігі
Қателерді азайта білуі
Пайдаланушылардың жұмыс орнында бағдарламалық жабдықтардың арнайы орнату қажеттілігінің болмауы.
Интернет желісінің және оның жабдықталуына қойылатын талаптар
Пайдаланушылардың жұмысын тиімді ұйымдастыруға қойылатын минимлды техникалық талаптары.
Сенімділігі
Мәліметтердің қауіпсіздігін, сақталуын қамтамасыз ету.
Өсімділігі
Бар модульдерді аз уақытта өңдеу арқылы жүйесінің функционалдық мүмкіндігін кеңейту.
Көлемділігі
Бағдарламалық жабдықтарды өндемей-ақ қолданушылар санын көбейту мүмкіндігі.
Бейімділігі
Ақпараттық ортадағы жүйелердің сабақтастығы.
Жинақтары
Бірыңғай платформа аумағында функционалдарды жүзеге асыру.
Жеделдігі
Жүйе жұмысының жылдамдығы
Әдістемелік критерийлер
Қолжетімділігі және эргономика
Интуитивтік интерфейс; қосымша оқытусыз пайдаланушылардың жүйені қолдану мүмкіндігі.
Жинақтылығы және қызметтік құралдар
Оқу үрдісіне қажетті құралдар мен оқыту әдістернің жүйеде жүзеге асырылуы.
Бейімділігі және икемділігі
Нақтылы жағдайда қолдану үшін оқыту үрдісіне қажетті жүйесінің құралдары мен параметрлерін өздігінен жүктеу.
Ұйымдастырушылық критерийлері
Жеделдігі
Кең көлемдегі пайдаланушылар санын басқару мүмкіндігі; feedback құралы арқылы тез ақпарат алмасу.
Басқару
Оқыту үрдісінде пайдаланушылар қызметіне мониторинг жүргізу;
Білімді бақылау мен бағалау; статистика құрылымы мен есептерді құрастыру.
Контентпен жұмыс істеу
Стандартқа сәйкес оқу материалдарын жүктеу мен оны бейнелеу.
Ынтымақтастықта жұмыс жасау
Қарым-қатынас құралдары – форумдар, блогтар; күнтізбеік – тақырыптық жоспарлау; оұу крнтенттерін бірлесіп құру (Wiki) әне т.б.
Дамудың жалпы тенденциялары:
Жүйенің икемділігін арттыру.
Е-learning 2.0 – ынтымақтастықта білімді құру үшін Web 2.0 технологиясын енгізу.
Құзырлық пен білімді сабақтастыру арқылы жүйені басқару.
Open-source жобаларын дамыту.
Ақпараттық жүйелердегі сабақтастық.
Әдістемелік құраушыларға назар аудару қажеттіліктігі.
Жаңа технологиялардың тез қарқынмен лайықты жұмыс жасау талап етілсе, техниканың мүмкіндіктері мен күнделікті танысып, білімді жетілдіріп отыру қажеттілігі туындайды. Бұл қажеттіліктің шешімі осы уақытқа дейін табылған жоқ. Сондықтан Қазақстан да осы қажеттіліктің лайықты шешімдерін іздеу үстінде.
Білім беру ұйымдарында мониторингілік зерттеудің әдістемесі.
Бағдарламада мониторинг нәтижесіноның бағалау құрылымына сәйкес жүргізіледі.Халықаралық тәжірибеде бағалау түрлері:
Релеванттық-бағдарламаның мақсаты шешілетін мәселелерге,қоршаған жағдайларға сәйкес болуы; релеванттвқ критерий бойыншабағалау-бағдарламаны дайындау мен құрастыру сапасын бағалау;
Тиімділік- бағдарламаның құралын балама амалдармен қаншалықты жақсы сапалы жолдары бар екендігін салыстыру арқылы көрсету; тиімділік- бұл нәтиженің байланысын көрсетеді;
Нәтижелік- бағдарламаның мақсатының орындалуын және нәтижесін көрсетеді;
Импакт- жобаның қоршаған ортаға ықпалын,оның кеңірек әлеуметтік –экономикалық саясаттағы мақсатын көрсетеді;
Тұрақтылық-ықтималдық жобаның іске асыруындағы пайданы қолдайтын қаржыландырудан кейінгібағдарлама арқылыжұмыс істеуді жалғастыру.
Мониторинг бойынша есептеу нәтижесінің қорытындылары шешуші бағдарламаның іске асыруының нақты күйін тұрақтылықпен шешуге және бағдарламаның іске асырылуы бойынша сарапшылардың ұсынысы бола алады.
Деректер жинаудың негізгі әдістері.
Сұрау Сауалнама(жазбаша сұрақтарға жауап,сұрақ түрінде қағазға ұсынылады.)
Интирвью(сұрақтар қойылады, тыңдалады және бекітіледі.)
Фокустық топ Маманның жетекшілігімен топтық талдау.
Бақылау Оқиғаларды, фактілерді тіркеу(ашық және жабық формада.)
Әдіс Анықтама және қолдану Тиімділігі Тиімсіз
Саулнама Сұрақтар тізімін,жауаптарды дәйекті түрде кодпен жазу. -Бірден үлкен іріктеумен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
-Жауап беруден бұрын ойлануға мүмкіндік береді.
-Сұрау жасырын түрде болады.
-Ылғи бір сұрақтарға жауап беретіндіктен, онда біркелкі орнатады.
-Мәліметтерді жинау, салыстыруды жеңілдетеді. -Жауаптардың сапасы көбінесе сұрақтарды айқын құрастырғаннан болады.
-Адамдарды сауалнаманы толтырып және оларды қайтаруға түрткі болу қиындығы.
-Тап болған дәрежелерге қызмет , адамдардың тәжірибесінің қиыстыруы орынды иемдене алады.
Интервью Интервью алушы респонденттерге бір немесе бірнеше сұрақтар береді және олардың жауаптарын бекітеді. Интервью дербес немесе телефон бойынша ашық не жабық сұрақтар қоюмен ерекшеленеді. -Респонденттер өз сөздерінде өздерінің тәжірибесі туралы үйреншікті,оның жағдайы үшін айтады.
-Кез-келген қызықты және күтпеген бағытта өрби алатындығымен ыңғайлы.
-Сұрақты тереңірек етіп беруге мүмкіндік болады.
-Лауазымы биік ресми адамдардан мәліметті көбірек алу мүмкіндіктері бар. -Көп уақыт қажет етеді.
-Қымбат болуы мүмкін.
-Бұзылған техника респонденттің жауабына кері әсерін тигізуі мүмкін.
Фокус-топтар Мақсаты бір топтың өкілдерінің зерттелетін тақырыпқа, пікірталастарға, мағлұматтар туралы шоғырландырып өткізу. -Тиімділігі интервьюдегімен бірдей.
-Қатысушылар арасында байланыс орнатылған болса өте қолайлы.
-Уақыт пен шығын көп кетеді.
-Нәтижелержалпылауға жатпайды.
Бақылау Журнал,күнделікті толтыруды бақылау.
Бақылауды сараптамаға қосуға да, қостауға да болады. -Бақылау қорытындысындағы өзгерістерге толық сараптама беріледі. -Мәліметтердің сапасы,құндылығын бақылау және толтырудың дағдысына айтарлықтай тәуелді болады.
Жазбаша құжаттарға сараптама сасараптама Құжаттарды талдау,жазулар,әкімшілік деректер қорлары, оқу материалдары, корреспонденциялар. -Ары қарай зерттеуге,айқындауға жататын сұрақтарды көрсетуге болады, өзгерістер,қабылдаулар қорытындысын жасайды.
-Үлкен шығынды талап етеді. -Көп уақыт алады.