Студенттерді ?ылыми ж?мыс?а баулу ма?сатында инновациялы? технологияларды ?олдана отырып саба?ты де?гейлеп о?ыту
студенттерді Cылыми жaмысKа баулу маKсатында ИнновациялыK технологияларды Kолдана отырып
сабаKты деSгейлеп оKыту
Калиева Салтанат Абужаровна,
МаSCыстау гуманитарлыK колледжініS I санатты информатика п‰нініS оKытушысы
«Jазіргі заманда жастарCа аKпараттыK
технологиямен байланысты ‰лемдік стандартKа
сай м_дделі жаSа білім беру ™те Kажет»
Н.€.Назарбаев
ХХI – Cасыр адамзат дамуыныS жаSа сатысы – аKпаратты KоCамCа ™туімен сипаталады. Jазіргі уаKытта адам іс - ‰рекетініS барлыK салаларында компьютерлік технология кеSінен Kолданылатын болды. Компьютер маSыздылыCы барCан сайын арта т_сіп отыр. ОсыCан байланысты, жаSа баCдарламалардыS тасKыны к™птеген адамдарCа к‰сіптік – аKпараттыK технология Kaралдарын жоCары д‰режеде білу Kажеттілігін к™рсетеді. Ал, сол Kажеттілікті ж_зеге асыру _шін не істеуіміз керек? €рине, Kазіргі таSдаCы инновациялыK технологияларды Kолдана отырып, жоCары білікті, білімді маман дайындау біздіS, яCни оKытушылардыS міндеті. ОKыту _рдісі тиімді ™ту _шін біз оKытудыS aйымдастыру т_рлерін дaрыс таSдауымыз Kажет. Ескі т‰сілмен оKыту, т_сіндірмелі - кескіндемелік (иллюстративтік) оKытулар заман талабына Kазір сай келмейді. Jазіргі таSда студент - аKпаратпен KаруланCан, жан-жаKты дамыCан тaлCа. ОныS білімдік Kабілеттерін дамыту _шін біздер, оKытушылар жан-жаKты KаруланCан болуымыз керек. «БалаCа білім бергенде, алыстан жаKынCа, таныстан жатKа к™шіп, жаSа білімді ескі білімге байлап беру керек» - деп М.Жaмабаев айтKандай, оKыту процесіне жаSа к™зKараспен Kарау керек. Сол себептен жаSа технологияларды енгізу арKылы, оKу процесініS деSгейі к™теріледі, Kазіргі заман талабына сай дамыCан тaлCа т‰рбиеленеді.
Jазіргі заманда білім беру ‰леуметтік KaрылымныS маSызды элементтерініS біріне айналды. Д_ние ж_зінде білімніS ‰леуметтік р™лі артты. АдамныS болашаCы, оныS Kазіргі алCан білімніS сапасына, к™леміне, ойлау деSгейіне байланысты. Заман талабына сай оKытушылар инновациялыK ж‰не интерактивтік ‰дістемелерін сабаKта пайдалана отырып сабаKтыS сапалы ‰рі KызыKты ™туіне ыKпалын тигізуде.
«Инновация» aCымын KарастырсаK, CалымдардыS к™бі оCан ‰рт_рлі аныKтамалар берген. Мысалы, Э.Раджерс былайша т_сіндіреді: «Инновация – наKтылы бір адамCа жаSа болып табылатын идея». Майлс: «Инновация – арнайы жаSа ™згеріс. Біз одан ж_йелі міндеттеріміздіS ж_зеге асуын, шешімдерін к_теміз», - дейді. JазаKстанда еS алCаш «Инновация» aCымына KазаK тілінде Н.Нaрахметов «Инновация – білім беру мекемелерініS жаSалыKтарды жасау, меSгеру, Kолдану ж‰не таратуCа байланысты бір б™лек Kызмет» деген аныKтаманы aсынды.
ИнновациялыK _рдістіS негізі – жаSалыKтарды Kалыптастыру, Kолдану, ж_зеге асырудыS тaтастыK Kызметі. Кез келген жаSа ‰діс жекелік, сондай-аK уаKытша жоспарCа жатады. Бaл яCни, бір оKытушы _шін табылCан жаSа ‰діс, жаSалыK басKа оKытушы _шін ™тілген материал т‰різді.
Инновацияны «жаSашыл», «жаSа ‰діс», «™згеріс», «‰дістеме», «жаSашылдыK», ал инновациялыK _рдісті «жаSа ‰дістеме Kaралы» деп KарауCа болады. Инновация білім деSгейініS к™терілуіне жаCдай туCызады. ИнновациялыK технологияны меSгеру оKытушыныS интеллектуалдыK, к‰сіптік, адамгершілік, рухани, азаматтыK ж‰не басKа да к™птеген адами келбетініS Kалыптасуына игі ‰серін тигізеді, ™зін - ™зі дамытып, оKу-т‰рбие _рдісін тиімді aйымдастыруына к™мектеседі. ИнновациялыK педагогикалыK технологияларын шыCармашылыK Kабілеттерін арттыруCа ™з _лесін Kосады.
ОKытуды екі т_рлі маCынада KарауCа болады. Біріншісі – оKу орнында арнайы п‰ндерді оKыту. Екіншісі - ™мірді оKыту, ™мірге _йрету. Т‰рбиелеу мен оKыту – егіз aCым. ОKыта отырып т‰рбиелейміз, т‰рбиелей отырып оKытамыз. ОKыту т‰рбиеге KараCанда наKтылау. ОKыту _йрету арKылы іске асады. Бaл оKытудыS маSызы. ОKыту – т‰рбиеніS Kaрамды б™лігі, Kайнар к™зі, ж_йелі т_рі. ОKыту арKылы т‰рбиеніS саналылыCын, руханилыCын, ‰семділігін, адамгершілікке баулу жолын, еSбекшілігін, т.б. айKындар толыKтыруCа болады. ОKыту – т‰рбиеніS интеллектуалды т_рі. ОKытудыS инновациялыK технология бойынша ‰дістемелік ж_йесі, осы маKсатта сапалы н‰тижеге жеткізуге м_мкіндік беретін танымдыK іс-‰рекеттер т_рлерініS мазмaнын, белгілі деSгейде белсенділігін к™здейді. Осы екі _рдістіS ™зара сапалы н‰тижесінде оKушыныS ™з ісіне сенімділігін, жауапкершілік сезімін, шыCармашылыK Kабілеттілігін Kалыптастыру маKсатын ж_зеге асыруCа жаCдай туCызатын оKытудыS инновациялыK негізгі т_рлері аныKталады.
ИнновациялыK технологиялардыS педагогикалыK негізгі KаCидалары:
студенттіS танымдыK к_шін Kалыптастыру ж‰не дамыту;
студенттіS ™з бетімен ‰рекеттену ‰дістерін меSгерту;
студенттіS танымдылыK ж‰не шыCармашылыK икемділігін дамыту;
‰р студентті оныS Kабілеті мен м_мкіндік деSгейіне орай оKыту;
барлыK студенттердіS дамуы _шін ж_йелі жaмыс істеу.
€діскер С.К™шімбетова ™зініS зерттеуінде оKу-т‰рбие _рдісінде оKытудыS инновациялыK ‰діс-т‰сілдерін KолданудыS мынадай ерекшеліктерін атап к™рсеткен:
дербес оKыту технологиясы оKу-т‰рбие _рдісінде CылымныS негіздерін игерту _шін ізгілік, адамгершілік Kасиеттерді Kалыптастыра отырып, жеке тaлCаныS ‰леуметтік-психологиялыK жауапкершілін арттырады;
KоCам мен табиCат заSдылыKтарын кіріктіру негізінде меSгеруі;
оKытушы білмейтін шыCармашылыK ізденіс негізінде ™мірге келген жаSа Kабілет;
саралап деSгейлел оKыту технологиясында оKытудыS мазмaны мен ‰дістері шыCармашылыK ізденіс іс-‰рекет жасау негізінде адамныS инновациялыK KабілеттерініS Kалыптасуына баCытталады;
аKпараттыK баCдарламалар оKыту – оKытудыS мазмaнын п‰наралыK байланыс тaрCысынан aйымдастыру;
иллюстрациялы т_сіндірмелі оKытуда «адам-KоCам-табиCат» _йлесімдік баCыттаCы д_ниетанымында ж_йелі саналы м‰дениет Kалыптасады;
ізгілендіру технологиясында педагогика CылымыныS алдыSCы Kатарлы Cылыми жаSалыKтарды т‰жірибеде «бала –субъект», «бала-объект» тaрCысынан енгізіле бастайды да, ал Cылыми білімдер «оныS тaрмысыныS ‰леуметтік жаCдайы мен іс-‰рекетініS ‰леуметтік н‰тижесініS бірлігінде Kарастырады;
Ал, жалпы инновацияны модификациялыK, комбинаторлыK, радикалдыK деп _ш т_рге б™луге болады.
МодификациялыK инновация – бaл бaрын Kолда барды дамытумен, т_рін ™згертумен айналысу. БaCан В.Ф.ШаталовтыS математикаCа жазCан тірек конспектісі ж‰не оны к™птеген оKытушылардыS пайдалануы мысал бола алады.
КомбинаторлыK модификация – бaрын пайдаланылмаCан, белгілі ‰дістеме элементтерін жаSаша Kaрастыру. БaCан п‰ндерді оKытудыS Kазіргі кездегі ‰дістемесі д‰лел.
РадикалдыK инновация – білімге мемлекеттік стандарттарды енгізу жатады. Мемлекеттік стандарт білім беруде, негізінен, м™лшерлерді, параметрлерді, деSгейлік ж‰не сапалы оKытудыS к™рсеткіштерін Kалыптастырады [1].
Жылдар бойы сабаK ж_ргізу н‰тижесінде студенттіS білім сапасын к™теруге, олардыS п‰нге деген KызыCушылыCын арттыру барысында жан-жаKтылыKKа aмтыламыз ж‰не ізденеміз. Алдында отырCан студенттіS білім деSгейі, білімді менгеру даCдысы барлыCында бірдей болуы м_мкін емес жаCдай. СондыKтан JараевтыS насихаттап ж_рген деSгейлеп оKыту технологиясында студентті жан-жаKты м_мкіндігін ескере отырып, жеSілден ауырына Kарай деген принципті Kолдана отырып, ж_йелі т_рде Kойылатын маKсат – білім, білік даCдыларын тaраKты болуына, ™з бетімен жaмыс істеу KабілетініS дамуына ыKпал ету керек.
ДеSгейлік тапсырмаларды ж_ргізудегі негізгі маKсат:
студенттердіS Kабілетін ашу;
п‰нге KызыCушылыCын арттыру;
шыCармашылыKKа іздендіру.
Осы маKсатKа жету _шін т™мендегідей міндеттерді ж_зеге асыру Kажет:
студенттердіS ™здігінен білімін толыKтыру;
берілген білімді пысыKтау;
шыCармашылыK Kабілетін арттыру.
Осындай м‰селелерді ж_зеге асырар болсаK, онда осы технология арKылы:
студенттерге п‰ндік Cылыми негіздерін меSгертуге болады.
ДеSгейлеп оKыту технологиясыныS маKсаты:
‰р студенттіS Kабілеті мен м_мкіндік деSгейіне с‰йкес тапсырмалар орындауы;
оKытуды ‰р студенттіS ерекшелігіне с‰йкес бейімдеу.
Сонымен Kатар, деSгейлеп оKыту технологиясы топ ішінде дарынды студенттерді аныKтауCа к™мектеседі. СтуденттердіS ™з бетінше деSгейлік тапсырмаларды орындауына Kарай топтыS білімініS KаншалыKты т™мен немесе жоCары екенін аныKтауCа болады.
ДеSгейлеп оKытудыS тиімді жаKтары:
€р студент ™здігінен жaмыс істеуге даCдыланады;
СтуденттіS жеке Kабілеті аныKталады;
Іштей бір-бірінен KалмауCа тырысады;
ТапсырманыS к_рделену деSгейіне с‰йкес студенттіS ойлау Kабілеті артады;
€р студент ™з деSгейіне, Kабілетіне Kарай баCаланады [2].
ДеSгейлеп оKыту технологиясында жaмыс міндетті _ш деSгейлік, Kосымша шыCармашылыK деSгей талаптарынан тaрады. ОныS басты маKсаты - студенттерді «Kабілетті - Kабілетсіз» деген жіктерге б™луді болдырмау. СабаKта Kандай студент болмасын, жаKсы оKитынына Kарамастан жaмысты I деSгейден орындайды, I деSгейді орындаCан студент «3» деген баCамен баCаланады. €р студент I деSгейді орындауCа міндетті ж‰не одан жоCарCы деSгейдегі тапсырмаларды орындауCа KaKылы. Осы тaрCыдан алCанда «_лгерімі т™мен баяу» студент жаKсы оKитын студентке ілесе алмай жатырса не істеуге болады? деген сaраK туады, I деSгейден аса алмай жатырCан жаCдайда KалCан тапсырмаларды _йде орындауCа беру керек.
ДеSгейлеп оKыту технологиясы жаSаша ™згерген маKсатпен студенттердіS ™здігінен танып, іздену іс-‰рекеттерін меSгертуді талап етеді. Бaл технологияда бірінші орында студент тaрады ж‰не ™з бетімен білім алудаCы белсенділігіне аса назар аударылады.
Осы маKсатта к_нделікті сабаKты бірсарынды ™ткізбей, студенттерді п‰нге байланысты ‰рт_рлі деSгейленген тапсырмалар к™мегімен баCалау керек, яCни студенттер берілген тапсырманы ™зініS деSгейінде орындайды да ‰р тапсырмалардыS деSгейіне Kарай белгіленген aпайCа с‰йкес баCаланып, баCалау KаCазында барлыK тапсырманыS aпай санын Kосып, н‰тижесінде тиісті баCасын алады. Бaл ‰діс, бір жаCынан, уаKытты _немдеуге тиімді ж‰не студенттердіS шапшаSдыCын к™рсетеді. Студенттер тапсырмаларды орындау кезінде к™мекші Kaрал ретінде тапсырмаларCа с‰йкес бейне жазбаларды aсынCан дaрыс, яCни бaл жерде «Естідім- aмыттым, оKыдым - есімде, жасадым - білемін» деген Kытай жазбасын басты назарCа алу керек. Себебі студенттіS есінде ауызша айтKаннан г™рі, бейне жазбамен баяндап к™рсету жаKсы саKталады. ДеSгейленген тапсырмаларды орындату арKылы шыCармашылыK Kабілеті бар студенттерді аныKтап, оларды Cылыми жaмыстармен жaмыстануCа баулуымыз керек.
СтуденттердіS Cылыми – зерттеу жaмысыныS т_сінігі келесі элементтерді біріктіреді:
Студенттерді зерттеу еSбегініS негізіне оKыту, оларCа наKты даCдыларды енгізу;
ОKытушыныS жетекшілігімен Cылыми зерттеулерді орындау.
Студенттік Cылыми-зерттеу жaмыстарын aйымдастырудыS негізгі баCыттары мен ерекшеліктері:
Т_рлі Cылыми – зерттеу жaмыстарды орындауда студенттер мен оKытушылардыS бірлесе жaмылуыныS арKасында оKу _дерісі сапасын к™теру;
СтуденттердіS Kолданбалы, ‰дістемелік, ізденушілік ж‰не іргелі Cылыми зерттеулер ж_ргізуге Kатысуы;
СтуденттердіS ™з бетінше тaжырымдар мен Kорытындылар жасай білу Kабілетін дамыту;
Студенттерді шыCармашылыK жaмыстарCа тарту;
СтуденттердіS оKу жоспарынан тыс ж_зеге асырылатын Cылыми-зерттеу жaмыстарына кеSінен Kатысуы;
СтуденттердіS ‰рт_рлі aйымдастыру – KaKыKтыK формаларыныS Cылыми-шыCармашылыK бірлестіктерінде білім мен к‰сіпкерлікті aштастыру.
СтуденттердіS Cылыми – зерттеу жaмыстарымен айналысуын оKу кезеSінде _здіксіз
Kамтамасыз ету керек. СтуденттердіS Cылыми – зерттеу жaмыстары жоCары білім берудіS негізгі б™лігі ж‰не маман даярлаудыS сапасын арттырудыS тиімді т‰сілі болып саналады. Bылыми – зерттеу жaмыстарCа Kатысу студенттіS Cылыми, техникалыK ж‰не ‰леуметтік д_ниетанымын кеSейтуге, жаSа идеаларды ™з бетінше игеруге, Cылыми аKпараттар тасKынында жедел ‰рі тиімді баCыт aстануCа бейімдейді.
СтуденттердіS Cылыми – зерттеу жaмысы, оKу, Cылыми ж‰не т‰жірибелік
_дерістері Kызметтік ‰рт_рлі формаларымен, шыCармашылыK еSбектіS даCдыларын алуCа м_мкіндік тудыратын табиCи байланысты, сонымен Kатар, олимпиадаларCа, жарыстарCа, студенттік семинарлар мен Cылыми конференцияларCа Kатысуды; Cылыми-зерттеу т‰жірибелерін aйымдастыруды; Cылыми-зерттеу жобаларын орындауCа Kатысуды болжайды.
СтуденттердіS Cылыми – зерттеу жaмысын aйымдастыру формалары – Cылыми
зертханалар, _йірмелер, студенттік Cылыми орталыKтар aжыммен ™зара Kарым-Kатынасын жасауCа м_мкіндік береді, ™зініS aйымдастырушылыK ж‰не лидерлік Kабілеттерін к™рсетуге, ™зіне ж‰не KоршаCан ортаCа сыни KатынасыныS д‰режесін реттеуге, т™зімділікке _йретеді [3].
Bылыми-зерттеу жaмыстарын aйымдастыру, дамыту – студент шыCармашылыCын KалыптастырудыS наKты жолдарыныS бірі екенін де естен шыCармау Kажет. Бaл жaмыс заманауи аKпараттыK технологияларды Kолдана отырып, Kажетті баCдарлы базаларCа еніп, м‰ліметтер Kорымен жaмыс жасауды Kамтамасыз етеді. Jазіргі оKытушыныS басты Kызметі – білім беру мен жеке тaлCа т‰рбиесін сабаKтастыру болса, студенттермен Cылыми-зерттеу жaмыстарын ж_ргізу арKылы олардыS ™зін-™зі дамыту, айKындай _дері Kалыптастырылыды. Bылыми жaмыстарды орындау барысында студенттер Cылыми ‰дебиеттермен, интернет арKылы м‰ліметтер жинап, баKылау жaмыстарын ж_ргізеді, зерттеу жaмыс жоспарын жасайды.
Атап айтKанда:
таKырыбын таSдау;
маKсат-міндеттерін Kою;
зерттеудіS теориялыK, т‰жірибелік маSыздылыCы;
таKырыпKа сай м‰ліметтер жинау;
теориялыK білімініS жоспарын талдау;
т‰жірибелік б™лімніS жоспарын талдау, зерттеуге керекті т‰жірибе ж_ргізу;
н‰тижелерін талдау;
т_зетулер орындау;
презентациялау;
жобаны KорCау.
К_нделікті сабаKтарда ™тілетін баCдарламаларды теория ж_зінде Cана ™тіп Kоймай, сол баCдарламаныS тиімділігін, Kандай салада KолдануCа болатынын айтып, к™рсетіп, студенттердіS п‰нге деген KызыCушылыCын арттыруCа болады. МеніS негізгі маKсатым – студенттерді Cылыми жaмысKа баули отырып, баCдарламаларды жетік меSгерту. СондыKтан баCдарламаларды тек сабаK кезінде ™тіп Kана Kоймай, студенттерге сабаKтан тыс тапсырмалар беру арKылы ізденімпаз, баCдарламаCа KызыCушылыCы бар студенттердіS бар екенін айKындаймын ж‰не сол студенттердіS одан ‰рі ізденуіне к™мектесуге тырысамын. Н‰тижесінде Cылыми жaмыстармен жaмыс жасауCа даCдыланCан студенттерді колледжішілік, облыстыK Cылыми - студенттік конференцияларCа Kатыстыруды маKсат тaтамыз. Студенттерді Cылыми жaмысKа Kатыстыру жан-жаKтылыKKа, олардыS баCарламаларды жетік меSгеруіне, білімділікке, aжымшылдыKKа т‰рбиелейді.
Осындай ‰дістерді Kолдана отырып, студенттердіS жеке ізденуіне ж‰не п‰нге деген KызыCушылыCын оятып, Cылыми жaмыстармен шaCылдануCа баулуCа болатынын т‰жірибемізде к™рсетіп ж_рміз.
ПайдаланCан ‰дебиеттер тізімі
С.К™шімбетова «ИнновациялыK технологияны білім сапасын к™теруде пайдалану м_мкіндіктері», Алматы, 2008 ж.
ДеSгейлеп оKыту тиімділігі / JазаKстан мектебі, 2002 ж.
Е.В.Бережнова «Основы исследовательской деятельности студентов: учебник для студ.сред.пед.учеб.заведений», Москва, 2005 г.
«Информатика негіздері» Cылыми-‰дістемелік журнал, №2, 2013 ж.
Калиева Салтанат Абужаровна
АKтау KаласындаCы шетел тілдері колледжініS оKытушысы
Студенттерді Cылыми жaмысKа баулу маKсатында инновациялыK технологияларды Kолдана отырып сабаKты деSгейлеп оKыту
15