Статья на тему ?ялы телефон?а JAVA-ба?дарламаны MidLetPascal ортасында ??ру

`ЯЛЫ ТЕЛЕФОНBА JAVA-БАBДАРЛАМАНЫ MIDLETPASCAL ОРТАСЫНДА J`РУ
БЕКМОЛДАЕВА JАРЛЫBАШ БАЙКЕЕВНА
Жамбыл политехникалыK колледжі, Тараз Kаласы

Желілік технологияныS жедел дамуы Kосымшаларды Kaру мен тарату процесіне жаSа к™зKарас тудырды. Jазіргі кездегі жаSа Kосымшалар Kауіпсіз, жоCары ™німді, ‰рт_рлі архитектуралы к™птеген машиналардыS _лестірілген ортасында жaмыс істей алуы керек.
`ялы телефон б_гінгі таSда ‰рбір адамныS к_нделікті Kажетті Kaралына айналып отыр. К™птеген пайдаланушылар aялы телефондарына ‰рт_рлі таKырыптар, java-ойындары болCанын Kалайды. Мобильді Kолданбаларды программалау аKпараттыK технологиялар саласында маSызды ж‰не келешегі зор. `ялы телефон ойындарын, Kосымшаларын жасау Java тілінде жазуCа болады. Java тілі – бaл объектті-баCыталCан баCдарламалау тілі, ™зініS бастауын C++ тілінен алады. Бaл тілде жазылCан баCдарламалар ‰рт_рлі жерлердегі желіде жaмыс істей алады. `ялы телефонCа баCдарлама жазу м_мкіндігі бар Паскаль тілініS синтаксисімен жазылатын MidletPascal баCдарламалау тілін алуCа болады. АлCашKы баCдарламалаушыларCа aялы телефон ойындарын, Kосымшаларын жасау Java тілініS к_рделігіне байланысты KиындыK туCызатындыKтан MIDletPascal баCдарламасын пайдалану тиімді болып табылады, себебі MIDletPascal тілініS негізі Паскаль тілі, ал Паскаль тілін мектеп баCдарламасында оKыту KарастырылCан.
MIDletPascal – Паскаль тектес баCдарлама Kaру баCдарламасы, aялы телефонCа баCдарлама KaруCа арналCан. MIDletPascal Паскаль тілініS программасын Java тіліне аударады.
Мидлет с™зі аCылшынша жазылуы MIDlet, мaндаCы MID «Mobile Information Device» с™зінен ж‰не -let «кішігірім» деген маCынаны білдіреді. MIDP Kосымшалары «мидлеттер» деп аталады.Мысалы aялы телефондардаCы ойындар мидлеттер болып табылады, яCни шаCын баCдарламалар.
Мидлетті aялы телефонда Kосу _шін келесі шарттар орындалуы тиіс:
Мидлет jar-файлында жинаKталуы керек;
Jar-файл preverifier утилитімен ™Sделуі керек;
Кей жаCдайда jar-файлы aялы телефонCа оператормен Kойылуы керек.
MIDletPascal баCдарламасын Никшей Орличем программисті KaрCан. MIDletPascal тілініS компиляторы программаны JAVA байт-кодына т_рлендіреді. MIDletPascal тілініS синтаксисі Паскаль программалау тілініS синтаксисіне aKсас. Мидлет баCдарламасы негізгі архивтік jar файлын ж‰не текстік jad-файл Kaрады.
MIDletPascal м_мкіндіктері:
Т™менгі денгейлі java байт-кодKа генерациялау;
Паскаль тілініS спецификациясын толыK Kолдау ;
КодыныS бір б™лігі java тілінде жазылуы;
SMS жіберу, Kабылдау м_мкіндігі бар;
HTTP байланысы Kамтамасыз етеді;
Пайдаланушы интерфейсін Kолдау;
Мультимедаиамен KамтамасыздандырылCан.
`ялы телефонCа жоба жазу _шін келесі баCдарламалыK ж‰не техникалыK Kaралдар керек:
MIDlet Pascal ортасы;
Компьтер;
`ялы телефон эмуляторы;
Телефон;
USB-кабель.
MIDletPascal баCдарламасын [ Cкачайте файл, чтобы посмотреть ссылку ] ж‰не aялы телефон эмуляторын http:/blackwolf.h2m.ru сайттарынан алуCа болады.
MIDletPascal программалау ортасын іске KосKанда т™мендегіндей терезе ашылады.

[ Cкачайте файл, чтобы посмотреть картинку ]
`ялы телефонныS эмуляторы-Java Kосымшасын іске Kосатын баCдарлама.ЖазылCан баCдарламаны ™Sдеу кезінде Kайта-Kайта USB порт арKылы іске Kоспас _шін пайдаланамыз.Келесі суретте телефон эмуляторыныS т_рі к™рсетілген.
ЖаSа жоба Kaру _шін file->New Project командасын береміз. Сонан соS шыKKан диалог терезеде жоба параметрлерін , яCни жоба аты , жобаны саKтайтын орын, жоба т_рін аныKтаймыз.
Jaру(create) командасын таSдаCан соS KосымшаныS жaмыс облысы ашылады. ол жерде MIDletPascal баCдарламасыныS коды келесі т_рде к™рсетіледі:
program NewProject;
Begin
drawText(Hello, world’, 5 , 5);
repaint;
delay(5000);
end.
Бaл баCдарламаны орындауCа жібергенде «Hello, world» с™зі телефонCа немесе эмуляторCа шыCарылады.
Жоба файлдары бір бумада саKталады, ол бумада т™рт ішкі бумалар болады:
BIN - жинаKталCаннан кейінгі мидлеттер орналасады;
RES - баCдарламаныS ресурстары (сурет,‰уендер,м‰тін ж‰не т.с.с.) орналасады;
CLASSES - класстар(жaмыс модульдері) орналасады;
SRC – жобаныS баCдарламасы (коды) орналасады;

MIDletPascal баCдарламалау ортасында «СабаK кестесі» баCдарламасын KарастырайыK. Жоба баCдарламасын жазу _шін MIDletPascal ж‰не эмулятор баCдарламаларын компьютерге орнату керек.
«СабаK кестесі» жобасыныS баCдарламасы:
var okCommand:command;
nameField:integer;
userName:string;
begin
begin
showForm;
setTicker('Жамбыл политехникалык колледжі!!!');
delay(10000);
end;
{ Экранда форма Kaру }
okCommand := createCommand('OK', CM_OK, 1);
showForm;
addCommand(okCommand);
nameField := formAddTextField('Апта кyнiн енгіз', '', 20, TF_ANY);
begin
showForm;
setTicker('"Д_й.","Сей.","С‰р.","Бей.","Жaма.","Сенбі."');
delay(5000);
end;
{ OK батырмасын шертуді к_ту }
while (getClickedCommand <> okCommand) do
delay(100);
if 'Пон.'= formGetText(nameField)
then
begin
showCanvas;
setColor(255, 0, 0);
drawText('Д_й.',0,0);
drawText('1-М‰дениеттану', 0, 20);
drawText('2-ЖоCары математика', 0, 40);
drawText('3-Дене т‰рбиесі', 0, 60);
repaint;
delay(5000);
end;
else
if 'Сей.'= formGetText(nameField)
then
begin
showCanvas;
setColor(255, 0, 0);
drawText('Вт.',0,0);
drawText('1-JазаKстан тарихы', 0, 20);
drawText('2-ОперациялыK ж_йе', 0, 40);
drawText('3-Экономика негіздері', 0, 60);
repaint;
delay(5000);
end;
else
if 'q'= formGetText(nameField)
then
begin
showCanvas;
setColor(255, 0, 0);
drawText('Ср.',0,0);
drawText('1-Рус. язык', 0, 20);
drawText('2-СандыK ‰дістер.', 0, 40);
drawText('3-Алгоритмдеу ж‰не баCдарламалау', 0, 60);
repaint;
delay(5000);
end;
else
if 'Бей.'= formGetText(nameField)
then
begin
showCanvas;
setColor(255, 0, 0);
drawText('Бей.',0,0);
drawText('1-ОперациялыK ж_йе', 0, 20);
drawText('2-ЖоCары математика.', 0, 40);
drawText('3-Дене т‰рбиесі', 0, 60);
repaint;
delay(5000);
end;
else
if 'Жaма.'= formGetText(nameField)
then
begin
showCanvas;
setColor(255, 0, 0);
drawText('Пт.',0,0);
drawText('1-Шет тілі', 0, 20);
drawText('2-ОперациялыK ж_йе', 0, 40);
drawText('3-Экономика негіздері', 0, 60);
repaint;
delay(5000);
end;
else
if 'Сенбі.'= formGetText(nameField)
then
begin
showCanvas;
setColor(255, 0, 0);
drawText('Сб.',0,0);
drawText('1-Рус. язык', 0, 20);
drawText('2-Алгоритмдеу ж‰не баCдарламалау', 0, 40);
drawText('3-Саясаттану', 0, 60);
repaint;
delay(5000);
end;
else
begin
showCanvas;
setColor(255, 0, 0);
drawText('Дaрыс емес!', 0, 0);
repaint;
delay(2000);
end;
begin
showForm;
setTicker('Жобалаушы:Еркебек Жамалбек');
delay(10000);
end;
end.
Жоба баCдарламасын іске косKанда келесі терезе ашылады (1 сурет):
«АптаныS к_нін к™рсетіSіз» диалогты терезе ашылып, сіздіS апта к_нін енгізуді талап етеді. Апта к_нін енгізген соS «ОК» батырмасын шерту керек(2 сурет).
Н‰тижесінде экранCа сол к_нніS сабаK кестесі шыCады (3 сурет).
СоSында жобалаушыныS аты-ж™ні шыCады (4 сурет).





1 сурет
2 сурет
3 сурет
4 сурет


Бaл баCдарламаны aялы телефонCа орнату _шін келесі Kадамдарды орындау керек:
1.`ялы тедефонCа jar ж‰не jad файлдары к™шіру керек;
2.`ялы телефоннан мидлетті іске Kосу керек.
БаCдарламалау тілін оKушыларCа игерту _шін еS бастысы, оларды KызыKтыру Kажет, ‰р т_рлі жобалар дайындауды ойластыру керек. Жобаларды жасау _шін информатика п‰нініS мaCалімі ™зі осы баCдарламаны жетік меSгерген болуы керек ж‰не осы баCдарламада ™зі жасаCан _лгі жобаларды, оKушыCа к™рсету арKылы, оны ™зініS жобасын сыныптастарымен бірлескен жaмысKа баCыттаCанда Cана жaмыс ™з н‰тижесін к™рсетеді. Жобаларды жасау _шін сыныптан тыс уаKытты тиімді пайдалану абзал.
БаCдарламалау тілдерін таSдау арKылы оKушылардыS шыCармашылыK Kабілеттерін дамытуCа, KызыCушылыCын арттыруCа болатыны с™зсіз.

ПайдалаланCан ‰дебиеттер:
1.К. З. ХалыKова, Ф. З. ТaрCанбаева, Б. B. Бостанов – Программалау тілдерін оKыту: ОKу Kaралы. – Алматы, 2005.
2. НаKысбеков Б.J., Балапанов Е.J., ХалыKова К.З., ДаулетKaлов А.Б.
Паскаль тілініS негіздері. ОKу кaралы. Алматы, Рауан, 1998ж
3. http://www.mobi.ru/








15