Сценарий открытого урока (факультатив) по узбекской литературе на тему: Маънавий меросга бир назар

Маънавий меросга бир назар
(мусобаKа, фикр – мулоcаза
дарсининг сценарийси)

Дарс маKсади:
Илмий: Kувчиларда маънавий мерос ва Kадриятларимизга
меcр уйCотиш.
Тарбиявий: Kувчиларнинг тафаккурини стириш орKали
чин инсоний фазилатларни шакллантириш.
Ривожлантирув: Kувчиларни ижодий фикрлашга ргатиш
орKали нутKни стириш.

Дарс режаси:
Гуруcлар шарcи
Хотирани тиклаш (тест)
Тафаккур ривожи (ривоят)
Донолар гити (маKол)
Гзал мажлис (чистон)
УлуCлар нигоcи сзлар
Дарс якуни

І гуруc «Шижоат» ІІ гуруc «Заковат»
Дарснинг бориши:
(Тра Сулаймоннинг «Илтижо» шеъри билан айтиладиган дилрабо KшиK оcиста янграб туради, «Баcор келса бошланар...»).
Дарс Kитувчининг Kуйидаги сзлари билан бошланади:
- Ассалому алайкум, меcмон Устозлар!
Тарихсиз келажак йK, дер халKимиз,
Келажакка боргувчи йлдамиз-ку, биз.
Тарихнинг залворли юкин ктариб,
Келгуси авлодга бергувчимиз биз.
bа, асрларга сирдош блиб келаётган урфу одобимиз, тарихимиз мада-ниятимиз ва тилимизни асраб-авайлаб келгуси авлодга етказиш сизу бизнинг зиммамиздадир.
Бугунги дарсимиз мавзуси cам айнан шу меросни дилга жойлаб, комил инсонлик сари интилиб, тафаккуримизни стирсак нур устига аъло нур б-лади.
Бугунги дарсимизда меcмон Устозлар Kатнашаётган экан, шу дарсимиз улар олдига ёзилган оппоK дастурхону билимимиз бараканинг боши блган нон, бугун наврзий кунларнинг бири экан, Kадриятларимиздан бири блган наврз таомларидан сумалак Kайнатиб, уларни сийлайлик.
Сиз Kувчилар эса, билимларингизни синаш орKали наврзий таомлар-дан бири блган «Наврз кжа»сини тайёрлаш учун масаллиK тплангиз.
1. Марcамат, дарсимиз режасига мувофиK гуруcлар номингизни шарcланг:
(БуCдойни саралаб сувга соламиз).
Биринчи гуруc сардори:
- Биз гуруcимиз номини «Шижоат» деб атадик. Шижоат – оCир ва Kийин шароитда крсатиладиган Cайрат, Kатъийлик, мардлик, жасорат деган маъ-нони англатади. Шижоатли инсон cеч нарсадан KрKмайди, балки cар Kандай шароитда cам мардлик ва жасурлик уларни тарк этмайди.
Иккинчи гуруc сардори:
- Заковат - арабча сз блиб, ткир аKл идрок, зеcн, зако, донишмандлик деган маънони англатади. Биз cам заковатли инсон блишга cаракат Kиламиз. Шунинг учун гуруcимиз номини «Заковат» деб номладик.
(bар иккала гуруcга раCбат – буCдой масаллиCи берилади).
2. Биринчи мусобаKа. Тест билан ишлаш. (Тест саволлари интерактив доскада илова Kилинади).
(РаCбат – арпа масаллиCи). Ивитилган буCдойни сувдан олиб, тахтага ёямиз.
3. Ривоятларни тинглаб ибрат олмоK ва давом эттирмоK илми. (Шогирд устозидан шижоат, саховат, хушхулKликдан Kай бири улуCдир, деб сради устоз: энг улуCи хушхулKликдир, - деб жавоб берди). Нима учун? (Баcс-муно-зара уюштирилади).
Иккинси мусобаKа. bар гуруcдан бир Kувчи чиKиб бахт-саодатга эл-тувчи фазилатлар ва бахтсизликка олиб борувчи иллатларни ёзадилар ва уларнинг айримларини шарcлайдилар.
Бахт-саодатга элтувчи фазилатлар: cаё, хушхулKлик, номус, мурувват, адолат, меcнат, омонат, садоKат, сахийлик, шижоат.
Бахтсизликка олиб борувчи иллатлар: cасад, адоват, такаббурлик, ёлCончилик, мунофиKлик, чаKимчилик, хиёнат, жоcиллик, ялKовлик (раCбат: маккажхори). (Меcмонларга ундурилган буCдой крсатилади).
4. Учинчи мусобаKа. Илм ва билим cаKидаги маKолларни айтиш. (Унган буCдойни гшт Kиймалагичдан чиKарамиз).
Масалан:
Аввал рган, кейин ргат.
Бахт белгиси - билим.
Илм олишнинг эрта-кечи йK.
Илм кп, умр оз.
Керагини Kи. (РаCбат: нхат).
(Jоришмага сув Kуйиб ширали сувни докадан тказамиз).
5. Гзал мажлис томоша Kилинади. Шоиралар cаKида KисKача маълумот берилади.

Тртинчи мусобаKа. Чистонлар. (РаCбат: мош).
(Олов ёKилиб, ёC доCланиб, масаллиC солинади).
Бешинчи мусобаKа. Сардорлар баcру байт айтадилар. (РаCбат: гуруч).
(Jозон KайнамоKда) икки гуруc биргаликда лапар айтадилар.
(Jозонга ният айтилиб тош солинади).
6. УлуC инсонлардан Лутфий, Навоий, Бобур, Нодира, Увайсийлар сий-молари намойиш этилади. (ѕзбек тилига асос солган Навоий унинг устози Лутфий, з Ватанидан йироKда яшаган Бобур, Kизларга мактабдорлик Kилган Увайсий ва унга cомийлик Kилган Нодиралар нияти тингланади).
Лутфий:
- Ул менинг жони жаcонимCа салом,
Жондин ортуK меcрибонимCа салом.
Ассалому алайкум аcли азизлар, доимо эзгулик бошида блинг!
Навоий:
- Одами эрсанг демагил одами,
Ониким йK халK Cамидин Cами.
Барча одамлар бир-бирига меcру муcаббатли блсинлар.
Бобур:
- bар ким з диёрида давру даврон сурсин.
Ватани обод блиб нурга тлсин.
Нодира:
- ФиCонким, Cардиши даврон айирди шоc суворимдин,
Bамим кп, эй кнгул бехабарсен cолу зоримдин.
Ота оналар фарзандидан, болалар ота-онасидан айрилмасин, бахтли яшасин.

Увайсий:
- Дунёни букун давр ила даврони Cанимат,
Келтурди халойиKники, меcмони Cанимат. Бу Cанимат дунёда соCу саломат блиб узоK умр крингиз. (РаCбат: ловия).
Навбат Kувчилар ва меcмон устозларга берилиб, уларнинг тилаклари cам тингланади. (Jозондаги сумалак димланиб Kйилди).
Дарс якуни. ѕKувчилар таассуротлари.
- Дарс давомид тест синовлари орKали билимларимизни текширдик. Аждодларимизнинг буюк маънавий мерослари ва Kадриятлари билан яKиндан танишдик. Булар наврз таомларидан бири «Сумалак»ни Kайнатиш техноло-гияси билан танишдик.
- JозоK халKининг наврзий таоми блган «Наврз кжа»сини тайёрлаш-даги етти хил дон масаллиCи билан танишдик, булар буCдой, арпа, маккаж-хори, гуруч, мош, нхат, ловия экан.
- Дарсда илм, билим cаKидаги маKолларни айтдик. Ривоят томоша Kилиб устоз ва шогирд муомаласидан мамнун блдик.
- Ота-боболаримиз томонидан яратилган маKоллар cаётий тажрибаларда синалганлиги учун бизларга cаёт йлида катта ёрдам беришига ишонамиз.
- Дарс бошланишида ажойиб мусиKани тингладик. Дилрабо куй барчани зига ром этди. Гзаллик олдида катта-ю кичик бирдай мафтунлигини хис этдик. Шоиралар Нодира ва Увайсийнинг нутKи бизда катта таассурот Kолдирди.
ѕKитувчининг якуний сзи.
- bаKиKатдан cам, гзалликка барча шайдо. Гзал баcор кунларидан бирида таётган дарсимизда Kайнаган сумалагимиз мана тайёр.
Марcамат, гуруc сардорлари оппоK дастурхонда Kуёшдай кулиб турган нон ва пиёлаларда сузилган сумалакни меcмонларга узатинг. ЁKимли иштаcа.
ѕKувчилар билми изоcланиб интерактив доскада баcоланади.
Уйга вазифа (интерактив доскада илова Kилинади).
Дарс ниcоясига етди.

«Маънавий меросга бир назар»
дарсидан фото-лавcалар