Етістік туралы т?сінік (?ыс?а мерзімді жоспар)

Қысқа мерзімді жоспар
Сыныбы, пәні: 6-с., қазақ тілі Пән мұғалімі: қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Мұқамжанова.А.Н.
Күні: -қаңтар
Сабақтың тақырыбы Етістік туралы түсінік
Мақсаты Білімділік: Жаттығулар мен тапсырмалар орындау арқылы етістік тақырыбынан алған білімдерін еске түсіру.
Дамытушылық: Оқушылардың танымдық, шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: Оқушыларға адамгершілік және, ақыл-ой тәрбиесін беру, халықтық педагогика негізінде тәрбиелеу.
Күтілетін нәтижелер
Етістік туралы біледі.
Сөйлемде ажырата алады, талдау жасай біледі.
Сөйлеу кезінде қолдана алады.
Керекті жабдықтарИнтерактивті тақта, смайликтер, «бағдаршам» бағалау қағаздары, қима қағаздар, мәтін, рефлексия парағы, «дұрыс, дұрыс емес» парақшалары, тапсырмалар.
Қолданылатын әдіс-тәсілдер: Үй тапсырмасын жоғары және төмен дәрежелі сұрақтар арқылы тексеру, топтық жұмыс: жаңа білімді меңгерту, ой бөлісу, бағалау әдістері, сыни тұрғыдан ойлау стратегиялары, деңгейлік тапсырмалар.
С а б а қ б а р ы с ы :
СабақкезеңдеріМұғалім әрекеті Оқушы әрекеті
Кіріспе
Үзіліс кезінде оқушыларды тренинг арқылы 4 топқа бөлу. Әр оқушыға қима қағаздар таратылады. Оқушылар әртүрлі етістіктер арқылы 4 топқа бөлінулері қажет.
1.Оқушылармен амандасу, түгендеу.
- Оқушылар, көңіл-күйіміз қалай? Сабағымызды бастамас бұрын, бір шумақ өлеңімізді оқып шығайық.
2. Психологиялық дайындық Армысың досым, Кел, маған қосыл Алақанға салып алақан, Шеңберге бірге тұрайық Жер шарындай айналып, Әлемге жарық шашайық. Қолымызды көтеріп, Күннің нұрын алайық. Ортамызда күн нұры, Құшаққа оны алайық.
3. Бірге ойлаймыз. Әр топ өлеңмен бүгінгі сабаққа тілек айтады.

4.Үй тапсырмасын тексеру:
- Балалар, үйге берілген тапсырма қандай еді? ( -жаттығулар. Ережені жаттау).

5. Пысықтау сұрақтары. Интербелсенді тақтадан 2 кесте көрсетіледі. Ауызша сұрақтар да көп қойылады. Оқушылар осы қима қағаздарда салынған сурет бойынша 4 топқа бөлінеді. Бөліну критерийі айтылмағандықтан, оқушылар ақылдасып, бір шешімге келулері керек.
Мұғаліммен амандасады.
Оқушылар бірге қосылып айтады.
Оқушылар, яғни 4 топ бір –біріне арнап тілек-өлеңдерін жазу керек. Ол үшін 2 минут уақыт беремін. Кейін уақыт өткен соң, топ болып бірге оқиды. Бұл оқушылардың сабаққа деген ынтасын, қызығушылығын арттырады. Әрі сабақта еркін, сенімді отыруына септігін тигізеді.
Оқушылар үй тапсырмасы бойынша жауап береді. Жауап беруші оқушыға сынып өткен тақырыптар бойынша пысықтау сұрақтарын қояды.
Оқушылар сол кестелерді сөйлету керек.
6. Жаңа сабаққа даярлық
Оқушылар күн реті мен сабақтың тақырыбын жазып болған соң, сабақтың мақсатын шығару қажеттігі айтылады. Сынып сабақтың мақсатын былай белгілейді:
1. Етістіктің жасалуын білу.
2. Етістіктің түрлерін білу.
Негізгі бөлім
1.Оқушыларға интербелсенді тақтадан мынадай мәлімет беріледі.
Етістік-заттың қимылын, іс-әрекетін білдіретін сөз табы. Етістік не істеді? не қылды? қайтті? (немесе не істеп? қайтіп? не істесе? т.б.) деген сұрақтарға жауап береді. Мысалы: Көп ойласаң, дана боласың, көп ойнасаң, бала боласың. Берілген мысалда ойласаң, ойнасаң сен не істесең? деген сөздер заттық ұғымдағы сөздің (сен) қимылын, іс-әрекетін білдіріп тұр. Мұндай сөздер етістік деп аталады.
Етістік құрамына қарай негізгі түбір етістік және туынды түбір етістік болып екіге бөлінеді. Сөздің негізгі түбірі етістік болса, ол негізгі түбір немесе негізгі етістік деп аталады. Мысалы: кел, бар, жүр, т.б.
Басқа сөз таптарынан сөз тудырушы жұрнақ арқылы жасалған етістіктер туынды түбір немесе туынды етістік деп аталады. Мысалы: ойна, шегеледі, қарайып, көгерген, басқарса, күшейіп, т.б. деген етістіктер: ойын, шеге, көк, бас, күш деген түбірлерге (есім сөздерге) -а, -ле, -й, -ер, -қар, -ей жұрнақтары жалғану арқылы жасалған етістіктер.
Оқушылардың берген жауабынан кейін айтылғандарды жинақтап, жаңа тақырып бойынша қорытынды слайд көрсетемін. Онда етістіктің жасалу жолдары бойынша түсініктеме беріледі. Туынды етістіктер басқа сөз таптарынан (есімдер мен еліктеуіш сөздерден) белгілі жүрнақтар арқылы жасалады. ол жүрнақтар мыналар:
-ла, -ле, -да, -де, -та, -те: шеге-ле, таза-ла, тіс-те, бас-та, т.б.
-а, -е: ойн-а, бос-а, түн-е, т.б.
-ай, -ей, -й: мол-ай, аз-ай, көб-ей, қара-й, т.б.
-ар, -ер, -р: ағ-ар, көг-ер, қысқа-р, т.б.-ғар, -гер, -қар, -кер: бас-қар, ес-кер, тең-гер, т.б.-ық, -ік, -қ, -к: кеш-ік, зар-ық, бір-ік, т.б.-ыра, -іре,: жарқ-ыра, желб-іре, т.б.
2.Оқулықпен жұмыс.
-жаттығу.
Жаттығу шарты бойынша орындалады. Оқушылар мәтіннен етістіктерді теріп жазып, тұлғалық талдау жасайды.
259-жаттығу.
Тақтаға мақал-мәтелдер көшіріліп жазылады. Оқушылар құрамындағы етістіктерге талдау жасайды.
3.Сергіту сәті.
4. Әр топқа деңгейлік тапсырмалар беру
I деңгей: Мағынаны ашу (Жаттығу жұмыстары)
  Мына негізгі сөздерге жұрнақ жалғап, туынды етістік жаса:
Қаз-ар, жаз-ар, шеге-ле, жол-да, бас-қар, көз-ік, жу-ар, ки-ер, тұр-а, қон-ар, бу-ар, ой-ла.
ІІ деңгей: Сөздер тізбегінен етістіктерді табу:
Сқөаоынаркдрстиаоыдпбилежинастырағартсалапартоқтадыкиіндітқөжорсбюөждаоылйкуебшанопрмисткаопөд
5.Шығармашылық жұмыс.
Оқушыларға сюжеттік сурет беріледі. Топ болып 2-3 сөйлем жазу керек. Құрамында етістіктер болуы шарт.

Оқушылар бұл мысалдардағы етістіктерге тұлғасына қарай талдау жасайды.
Бұл мысалдарды да оқушылар талдай отырып, етістікті анықтайды және оның жасалу, яғни жалғану жолын білетін болдады. Менің мақсатым- кестедегі мысалдар арқылы оқушылардың өздеріне етістіктің жасалу жолын анықтату, ойландыру, іздендіру.
Оқушылар сол арқылы білімдерін бір жерге жинақтап, жаңа тақырыпты ұғып алады.

Оқушылар етістіктерді теріп жазып, оларға тұлғалық талдау жасайды.
Кезекші оқушы сыныпқа деңгейлік тапсырмаларды таратып береді.
І деңгей:.
ІІ деңгей:
Интербелсенді тақтадан көрсетілген сюжетті суреттермен жұмыс жасайды. Ақылдасып, бір шешімге келіп, сөйлем құрайды. Оқып, етістіктерге тұлғалық талдау жасайды.
Қорытынды
1)Бекіту сұрақтары:
- Етістік дегеніміз не?
- Қалай жасалады?
- Мысалдар келтір.
Бағалау. «Бағдаршам» стратегиясы арқылы өздерін бағалайды.

3)Үйге тапсырма: - жаттығу.
Пысықтауға арналған сұрақтар мен тапсырмалар.
4)Рефлексия:
1. Бүгінгі сабақ маған___(ұнады)______(ұнамады)___ т/б________ Тақырып бойынша алған білімдерін қорытындылайды. Әсіресе, соңғы сұрақ бойынша тұшымды әрі толық жауап алыну керек.
Оқушылар бағаланады.
Үй тапсырмасын түсіріп алады.
Сабақтан алған әсерін баяндайды. Кей оқушы сыныпқа оқып береді.
Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы Т.Кенжебаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен коммуналдық мемлекеттік мекемесінің қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі Мұқамжанова Айгүл Нығмеджанқызы, қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі, 13-санат. Пед.өтілі: 17 жыл