Саба?ты? та?ырыбы: Асты? т??ымдастар . Г?лі мен жемісіні? ??рылысында?ы ерекшеліктер, тіршілік формалары. Жабайы, м?дени, д?рілік, ма?ызды халы? шаруашылы?ыны? ?сімдіктері (6 сынып)
Бекітемін:
Пән мұғалімі: Алимбаева А.Х.
Апта ІІ Күні 12.03.2015 Сабақ 50
Сынып
6 а Өтетін жері
324 кабинет
Сабақтың
тақырыбы Астық тұқымдастар . Гүлі мен жемісінің құрылысындағы ерекшеліктер, тіршілік формалары. Жабайы, мәдени, дәрілік, маңызды халық шаруашылығының өсімдіктері
Жалпы мақсаты Оқушылaрдың aлдыңғы caбaқтaрдaғы дaрaжaрнaқтылaр клacы тұқымдacтaры,түрлeрi,eрeкшeлiктeрi турaлы бiлiмдeрiн кeңeйту. Тaқырыпты тeрeңдeй aшып, шaпшaң ойлaнуғa, ұтымды жaуaп бeругe , cыни тұрғыдa ойлaу қaбiлeттeрiн ұштaуға, ЖИГСО әдісін қолдану бaрыcындa тaныту.
Күтілетін нәтиже Сыни тұрғыдан ойлау арқылы тақырыпты тереңдей ашып, өз ойларын еркін жеткізе алады, қорытындылай білуге үйренеді
Оқыту әдістері Жеке, топтық, топаралық бағалау, АКТ пайдалану, 5 мин эссе стратегиясы , семантикалық карта стратегиясы, ЖИГСО әдісі
Пәнаралық байланыс География
Әдебиет МАН, 7 сынып биология оқулығы авторы: Әметов, Сәтімбеков, Қожантаева
Кезеңі,
уақыты Мұғалімнің әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурс
3 мин Топқа бөлу
Өлең жолдары арқылы
Топқа бөледі,
ынтымақтастық атмосферасын қалыптастырады. Оқушылар өлең жолдарын табу арқылы топтарға бөлініп отырады
Әннің бір шумағын орындайды Өлең жолдары жазылған қиынды-лар
5 мин Үй тапсырмасы
Семантикалық карта арқылы жеке жұмыс жасалады. Оқушы семантикалық картаға + белгісін қою арқылы нақты жауапты тауып белгілейді Өзара критериал-ды бағалау Семанти-калық карта
3 мин Мұғалім «Ыбырай Жақаев туралы» видеосын қарау арқылы жаңа сабақтың тақырыбын ашады Оқушылар видео көреді Интерактивті тақта, видео
5 мин Мұғалім оқушылaрдың cыни тұрғыдaн ойлaу қaбiлeттeрiн дaмыту мaқcaтындa «эcce» жaзуды тaпcырылды Оқушылар 3 минуттық эссе жазып, бір -екі оқушы оқиды Шапалақтау, мадақтау 2 мин Мұғалім ашық сұрақ қою арқылы бүгiнгi caбaқтың тaқырыбын ашады. - Бүгiнгi тaқырыбымызғa бұл видеоның қaндaй қaтыcы бaр?
- Қaй өciмдiктiң тұқымын eң eжeлгi нaнды жacaуғa қолдaнғaн дeп ойлaйcыңдaр?
-Ceндeрдiң ойлaрыңшa бүгiнгi caбaғымыздa қaндaй өciмдiктeрмeн тaныcaмыз? 5 мин Мұғалім ЖИГСО әдісі арқылы топтық жұмыс жасатады.
Оқушылар өздеріне берілген сандар арқылы топқа бөлініп, тапсырмаларды орындайды.
1.Астық тұқымдас-екпе күріш.
2.Астық тұқымдас-жүгері.
3.Астық тұқымдас-құмай.
4.Ы.Жақаевтың өмірбаяны.
5.Ш.Берсиевтің еңбегі.
6.Жергілікті жерде
кездесетін өсімдіктің
түрлері қадағалау тапсырма жазылған парақтар
5 мин Топтық жұмыс Оқушылар бастапқы топтарына қайтып оралып, алған білімдерін ортаға салып топта талқылайды. 10 мин Постер қорғау
Әр топқа 2 мин уақыт беріледі
Мұғалім топтарға бір – бірін бағалатады Постер қорғайды.
Шапалақтау, топаралық бағалау Маркер, форматА3
3 мин Сергіту сәті
«Ботаникалық баққа саяхат» Мұғалім интербелсенді тақта арқылы слайд көрсетеді. Слайдты әуенмен әрлейді Оқушылар слайд көреді, әуен тыңдайды Интербелсенді тақта, слайд
2 мин Кері байланыс «2жұлдыз, бір тілек» Оқушылар стикерге өз ойларын жазып, тақтаға жапсырады. Стикер
2 мин Үйге тапсырма
&32 Астық тұқыдастар. Кесте 138 бет
№75 сурет салу слайд
І топқа
Екпе күріш
Екпе күріш - биіктігі 50-150 сантиметрге дейін жететін біржылдық өсімдік . Сабағы түптеніп өседі. Жасыл, күлгін немесе қызғылтым жапырағының ұзындығы 50 ем, ені 1 ем болады. Гүлшоғыры - ұзындығы 10-40 ем көп масақты HYPERLINK "http://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D1%8B%D0%BF%D1%8B%D1%80%D1%82%D2%9B%D1%8B%D0%B3%D2%AF%D0%BB&action=edit&redlink=1" \o "Сыпыртқыгүл (әлі жазылмаған)"сыпыртқыгүл. Масақшалары тік өседі, қысқа гүлсаеацта бір ғана гүл болады. Гүл қабыршағы қатқыл қабықшалы, ұзын қырлы болып келеді. Оның төменгі бөлігінде көбінесе қылтанақ байқалады. Күріштің аталығы 6-ау. Дәнегі - жұқа қабықшалы. Гүл формуласы: Гс2А3+3Ж(3) Күріш - жылуды, ылғалды, жарықты және құнарлы топырақты сүйетін дақыл. Өсімді мерзімі 90-165 күнге созылады. Тұқымы +10-12оС-де өне бастайды. Сәл суық түссе, өркендері тіршілігін тоқтатады. Күріш сула өседі. Тұқымы себіле салысымен күріш егістігіне су жіберіп, топырақты суға қандырады. Өркендер көктеп шыққаннан кейін су деңгейі күріш сабағының төрттен үш биіктігіне дейін жеткізіледі. Суды дәнегі қамырланған кезде ғана ағызып жібереді. Сөйтіп егістік құрғатылады. Күріш топырағы тыңайтылған ауыспалы егістікте өсіріледі. Оның тамыр жүйесі нашар дамыған, кенеулі заттар болмаса, жеткілікті қоректене алмайды. Екпе күріш - азықтық дақыл. Дәнегінде 9-12% нәруыз, 65-70% көмірсу және 4-6% май болады. Күріш дәні ботқа, палау жасауға пайдаланылады. Күріш нәруызы ағзаға өте сіңімді. Күріш қайнатпасы - асқазан ауруына қолданылатын тамаша дәрі. Күріштей алынатын өнімдер де (ұн,крахмал) мол. Күріштің дәнегінен сабын мен шырақ дайындау үшін май алынады. Ал сабансабағы жоғары іріктемелі қағаз жасауға жұмсалады. Сабаны, дән жармасы, кебегі - малға азық.
Күрішті Оңтүстік-Батыс Азияның тропиктік елдері алғаш мәдени дақылға айналдырды. Үндістанда, Қытайда, Үндіқытайда 4-5 мың жыл бұрын күріш егілгендігі туралы деректер бар.
Ғаламшарымызда күріш 140,8 млн гектар аумаққа егіл еді. Дүниежүзілік диқаншылықта әр гектар дай 24 ц күріш түсімі алынатыны мәлім. Қазақстан бұл межеден асып түсті. Қызыл ор да облысы HYPERLINK "http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B8%D0%B5%D0%BB%D1%96_%D0%B0%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%8B" \o "Шиелі ауданы" Шиелі ауданының Қызылту колхозының звено жетекшісі Ы. Жақаев дүниежүзілік рекорд жасады.
Екі мәрте Еңбек Ері, Мемлекеттік сыйлықтың иегері HYPERLINK "http://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%96%D0%90%D2%9A%D0%90%D0%95%D0%92_%D0%AB%D0%B1%D1%8B%D1%80%D0%B0%D0%B9&action=edit&redlink=1" \o "ЖАҚАЕВ Ыбырай (әлі жазылмаған)" Ыбырай Жақаев әр гектардан 174 центнерден күріш алды. Қазір де елімізде күріш өсіруге мемлекетіміз ерекше назар аударуда.
Бидай, тары, HYPERLINK "http://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D1%83%D0%BB%D1%8B&action=edit&redlink=1" \o "Сулы (әлі жазылмаған)" сулы, HYPERLINK "http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BF%D0%B0" \o "Арпа" арпа - біржылдық азықтық өсімдіктер. Сұлы негізінен малазықтық өсімдік ретінде пайдаланылады.
Бидайдың тамыр жүйесі - шашақ тамырлы. Бидайдың сабансабақтары
ІІ топқа
құмай
Құмай - астық тұқымдас біржылдық өсімдік . Сабағының биіктігі - 100-300 ем. Сабағы өзегі толық, мықты, қалың өскен. Жапырағы жалпақ, сырты балауызды өңезбен қапталған. Гүлшоғыры - сыпыртқыгүл. Сыпыртқыгүлінің пішіні әр түрлі: тік өскен, имек басты болады. Кейбір сыпыртқыгүлдері тармақты, қымқырылған, жинақы болып келеді. Құмай (сорго) - азықтық, малазықтық және техникалық өсімдік. Оның отаны - Африка. Бұдан 5 мың жылдан астам бұрын құмайды баптал, өсірген. Құмай - жылу сүйгіш, ыстыққа, құрғақшылыққа төзімді өсімдік.
Астық тұымдастар: 1-сыпыртқы құмай;2-дән құмай;3-қант құмай.
Астық тұқымдас даражарнақты өсімдіктерге сабағы бунақталған, іші қуыс (кейбіреуінің қуысына өзек толған), шөптекті, сүректі өсімдіктер жатады. Олардың сабағын сабансабақ дейді. Жапырақтары қатар жүйкеле сабаққа кезектесіп орналасады.
Жапырақ негізінен қынап түзеді. Жапырақ алақаны мен қынап аралығында тілше пайда болады. Гүлдері ұсақ. Гүлшоғыры - сыпыртқыгүл, күрделі масақ, собық, күрделі гүлшо- ғыр.
Астық тұқымдастардың көпшілігі азықтық өсімдіктер (мысалы, бидай, күріш, жүгері, тары, т. б.). Жемісі - дәнек, тамыры - шашақтамырлы.
Атқонақ, бетеге, тарғақ - малазықтық өсімдіктер. Бамбук, қамыс қағаз өндіретін шикізат ретінде (құрылысқа) пайдаланылады. Қара сұлы, арпабас, қонақ, жатаған, бидайық тәрізді қауіпті арамшөптер де бар. Астық тұқымдастар — біржылдық немесе көпжылдық өсімдіктер[1]ІІІ топқа
Ыбырай Жақаев - екі мәрте Социалистік Еңбек Ері (1949, 1971), күрішөсіруші, социалистік егін шаруашылығының даңқты шебері, колхозқұрылысының ардагері, СССР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты(HYPERLINK "http://kk.wikipedia.org/wiki/1946" \o "1946"1946).1891 жылы қазіргі Қызылорда облысы, HYPERLINK "http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B8%D0%B5%D0%BB%D1%96_%D0%B0%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%8B" \o "Шиелі ауданы" Шиелі ауданы, Қызылту ауылында туған.
Еңбек жолы1929-1967 жылға дейін Қызылорда облысының Шиелі ауданына қарасты "Қызылту" (қазіргі Ы.Жақаев атындағы) колхозында күрішзвеносының жетекшісі болып еңбек етті.
Ұлы Отан соғысы жылдары (1941-1945) Отан қорғау қорына арнаптанк колоннасын жасауға 150 мың сом қаржы берді.
1944 жылы күріштің әр гектарынан 110ц, 1945 жылы 156 ц күріш алса, 1947 жылы өзіне бекітіліп берілген тәжірибе учаскесінің (5 га) әр гектарынан 172 ц өнім алып, дүниежүзілік рекорд жасады.
1948-1957 жылдары аралығында 20 га жердің әр гектарынан 150-170 ц тұрақты өнім алып келді.
ІҮ топқа
Ш.Берсиевтің еңбегі
Ақтөбе облыстық мемлекеттік мұрағат қорындағы Шығанақ Берсиевке қатысты құжаттарда, ол 1881 жылы Ойыл ауданы, Ащы Ойыл ауылдық кеңесіндегі қарапайым шаруаның отбасында дүниеге келген. Отбасында жеті адам: әке-шешесі, ата- әжесі, інілері Таңатар мен Түнқара және өзі.
Шығанақтың әкесі Бердісүгір (Берсе) аңшылық, балықшылық, егіншіліктен аты шыққан азамат болған. Анасы Шәлік он саусағынан өнері тамған тігінші, тоқымашы тіпті темір соғып, күмістен алқа, әшекей бұйымдар соғатын зергер болған. Ата-анасынан алған тәрбиемен Шығанақта жастайынан еңбекке араласады. Ол 7 жасында Орал қаласындағы екі кластық орыс мектебіне ауызша есепке қабылеттілігімен, аса зеректігімен оқуға қабылданады, кейін елін сағынып қайтып келеді. Ойылға қайтып оралған ол Көкжар жәрмеңкесіндегі шайханада есепші болып жұмыс жасайды. Одан кейін Атырауда 2 жыл балық аулаушыларға жалданып қайық есуші де болған.
XX ғасырдың 20 жылдарындағы елдегі күйзеліс Шығанақ отбасын Қоңыратқа көшуге мәжбүрлейді. 1923-1924 жылдары елге қайта оралып отбасымен егін салуға кіріседі. Олар алдымен туған жер қойнауына ұраға көмген тұқымдық тарыларын егіп, оны уақытылы күтіп, одан мол өнім алып, ауыл-аймаққа аты шығады.
1929 жылы колхозға кіріп, қатардағы колхозшы, кейін оның белсенді ұйымдастырушысы болады. 1930 жылы аз көлемде суармалы тары егісінен мол өнім алып, жаңадан құрылған шаруашылықтың алға басуына үлес қосты. Кейін 1935 жылдары тарының өнімді деген бастарын жинап, тек сұрыпталған тарыны егуге кіріседі. Басы ірі масақтарды таңдап оларды егу барысында басты жетістіктерге жете бастады. Шығанақ: «Егіске сапалы тұқым себу арқылы ғана 20 пайыз қосымша өнім алуға болады», - дейді екен. Егер ол 1937 жылы 36 гектар жердің әр гектарынан 23,3 центнер өнім алса, 1938 жылы 36 гектардың әр гектарынан 24,5 центнер өнім алынады.
1938 жылы Шығанақ Берсиев «Құрманов» атындағы ұжымшарының звено жетекшісі болып сайланды. Оған тұңғыш тарышылар звеносын басқару жауапкершілігі тапсырылады. Осы күннен бастап Шығанақ колхозды двигательдендіру мақсатында жұмыс жасап, облыстық шаруашылық, су шаруашылығы мекемелерінде болып, облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы П.И.Яковтың қабылдауында болады. 1939 жылы 18 аттың күші бар двигатель іске қосылып, 32 гектар суармалы егістің әр гектарынан 25 центнерден өнім жинайды. 1940 жылы 32 гектардың әр гектарынан 87,5 центнер, 4,5 гектардың әр гектарынан 102,7 центнер, 3,25 гектардың әр гектарынан 125 центнерден өнім алып алғашқы рекордына қол жеткізеді.
Ү топқа