С?з м?йегі — ма?ал.

6 сынып
Сабақтың тақырыбы: Сөз мәйегі - мақал.
Сабақтың мақсаты: Мақал-мәтелдерді күнделікті өмірде қолдана білу, олардың сөздің көркі екенін ұғындыру.
Сабақтың дамытушылық және тәрбиелік міндеттері:
Сабақ барысында оқушылардың ой өрісін дамыту, сөздік қорын молайту.
Тыңдау, көру дағдыларын қалыптастыру.
Таным белсенділігін арттыру, дүние танымын кеңейту.
Оқушыларды еңбекке, адамгершілікке, ерлік сезімге, елін, жерін сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Көкпар сайысы
Сабақтың әдісі: Сұрақ-жауап, ой толғау.
Сабақтың көрнекілігі: Таблицалар, суреттер тобы, таратпа материалдар, интерактивті тақта, кітаптар көрмесін ұйымдастыру.
Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру.
2. сайыс сабағы.
Мұғалімнің кіріспе сөзі:
Тіл – қасиетті де, қастерлі ұғым. Тіл – адам қатынасының құралы, адам мәдениетінің айнасы.
Мәдениетті адам болу үшін тек мәдени мінез құлық үйрену аз. Ең алдымен рухани мәдениет қажет. Сөйлегенде ойды дәл, анық айту, дұрыс сөйлей білу, ойды көркем тілмен жеткізу тіл мәдениетін айқындайды.
Тілімізге өң беріп, құлпыртып тұратын көненің көзіндей болып сақталып, ұрпақтан ұрпаққа мирас болып келе жатқан жанрдың бірі - мақал-мәтелдер.
Ол халық даналығының бай қазынасы, асыл мұрасы.
Бүгінгі сабақ осы мақал-мәтелдерге арналады.
Сабақ бірнеше кезеңнен тұрады.
Кім көп мақал біледі? (слайд арқылы)
Маржан сөздің сыры не? (Берілген мақал-мәтелдің мәнін түсіндіру)
I топ. «Ері ынтымақты елде жоқшылық болмайды»
«Батырға оқ дарымайды, батылға жау жоламайды»
II топ. «Берекені көктен тілеме, еткен еңбектен тіле»
«Ақымақ күлкіге тоймас, жалқау ұйқыға тоймас»
III топ. «Еңбексіз олжа тіліңді кеседі, ұрлық жолыңды кеседі»
«Көрмес түйені де көрмес»
Мақалдап әңгіме жаз. Диалог құрастыр.
«Ауыл – алтын мекенім». «Туған тіл – тірегім». «Құтты қонақ – олжа».
Мақалбай атайды тыңдасақ. (мәтін оқылады)
Шешендік сөздер сөйлейді.
Оқушылар үш топқа бөлінеді, ойынның әрбір кезеңі бағаланып отырады.
Дәптермен жұмыс.
Мәйек – жас төлдің ұлтабарынан алынып, сүттен ірімшік жасауға пайдаланатын ірімшік зат. Ұйытқы, арқау. Мақал-мәтелдердің сөз мәйегі екені түсіндіріліп, ойын кезеңдері өткізіледі.
Мақал-мәтелдердің бір ұшы шешендік сөздерден де көрінеді.
Көбіне ондай нақыл, өсиет сөздер тапқырлықпен әзіл үстінде сынау, сырласу кезінде туады. Мұндай қанатты сөздердің негізгі шарты – жүйріктік пен алғырлық. Ел ішінде тілдің майын тамызып, сөздің балын ағызып сөйлеген қас шешендердің есімі аңызға айналған.
Сахналық көрініс. Сырым батыр мен Үргеніш шешен.
Қатысушылар: Хан, Үргеніш, Сырым батыр.
Хан кеңесшісі екеуі сөйлесіп отыр. Хан тағында отырып:
- Ауылда Сырым деген қонақ деп естідім. Өзі шешен, өзі батыр, ол кім болды екен ә,ә?
Кеңесшісі:
- Уа, хан ием! Айтқан сөздің жаны бар. Нағыз от ауызды, орақ орақ тілді шешеннің өзі екен. Жаста болса ақылға бай халқымыздың бір мақтанышы боларлықазамат екен. Кеше өзіңізге арнайы келген еді, ұзақ сапардан бүгін келетініңізді ескерткен болатынмын.
Хан:
- Онда бүгін келетін болды гой. Жақсыны көрмекке деген.Мақтауы асқан еріңнің өнерін сарайдағы Үргеніш шешеннің өнерімен салыстырып көрейік.
Сырым мен Үргеніш келеді. Амандық-саулықтан соң хан Үргенішке қарап көзін қысады.
Үргеніш шешен: Сөз анасы не?
Су анасы не?
Жол анасы не?
Сырым батыр: Сөз анасы - құлақ
Су анасы - бұлақ
Жол анасы – тұлқ
Үргеніш шешен: Дау мұраты не?
Сауда мұраты не?
Қыз мұраты не?
Жол мұраты не?
Сырым батыр: Дау мұраты - біту
Сауда мұраты - ұту
Қыз мұраты - кету
Жол мұраты – жету
Үргеніш батыр: Кейінгі ұрпаққа не айтасыз?
Сырым батыр: Азаматпен дос бол - қадіріңді біледі.
Жан-жарыңмен дос бол - үйіңе береке кіреді.
Білімдімен дос бол - сасқанда ақыл береді.
Хан ризашылығын білдіріп, сый-сияпат беріп, шығарып салады.
Сабақты қорытындылап, үй тапсырмасы беріледі.
I топ: Абай өсиеті. Өнер білім туралы өлеңдеріндегі нақыл сөздер.
II топ: Еңбек тақырыбындағы өлеңдеріндегі нақыл сөздер.
III топ: Ыбырай өсиеті. Еңбек туралы әңгімелеріндегі нақыл, қанатты сөздерді іздеп жазу.
Бағалау кезеңі.