Баяндама Ата-ана ?арым-?атынасыны? бала т?рбиесіне тигізер ?сері

Ата-ана Kарым-KатынасыныS бала т‰рбиесіне тигізетін ‰сері.

Б‰рімізге белгілі, отбасы т‰рбиесі мен мектептегі т‰рбие бір-бірімен ™зара тыCыз байланысты. ^йде баланыS басты aстазы ата-анасы. Б_гінгі к_ні ата-аналар мен aстаздар алдында тaрCан басты міндет-балаCа кішкентайынан т_зу т‰рбие беру, еліміздіS сауатты да саналы, инабатты, адамгершілігі мол aрпаCын т‰рбиелеу. Егер ата-ана мен мaCалім ™зара тыCыз байланыста болса, балаларCа бірдей орынды, дaрыс талап Kойып отырса т‰уелсіз еліміздіS aл-Kыздары жан-жаKты дамыCан азамат шыCары с™зсіз. Екі жаKты байланыс ныCайCанда бала т‰рбиесіне Kатысты к_рделі м‰селелердіS т_йіні шешіледі. СондыKтан да, б_гінгі таSда жас aрпаK т‰рбиесінде ата-ана мен aстаздыS ™зара Kарым-Kатынасын ныCайтып, жауапкершілігін арттырудыS маSызы ерекше.
Бала т‰рбиесінде aстаз бен ата-ана, еS алдымен баланыS мінез-KaлKын баKылап, оныS к_нделікті айналысатын ісіне баCыт-баCдар беріп, жиі ‰Sгімелесіп, мектептегі ‰р т_рлі KоCамдыK пайдалы жaмысKа белсенді Kатысуына ыKпал еткені ж™н. Ал, _йде ‰рбір ата-ана балаларыныS бос уаKытын Kалай ™ткізетінін жете KадаCалап, зерігуіне жол бермеуі керек. Егер бала не істерін білмей босKа сенделіп ж_ретін болса, олар т‰ртіп бaза бастайды, бетімен кетуге ‰деттенеді. Жасыратыны жоK, Kазір бала т‰рбиесі ™те Kиын, к_рделі жаCдайда. ОKушылардыS сабаKKа келмеуі, т_рлі т‰ртіп бaзушылыK сияKты фактілер кездесіп жатады. Бaл жерде кейбір отбасыларда т_рлі Kиын жаCдайлардыS Kалыптасуы да балалар т‰рбиесіне кері ‰сер етуде. ОтбасындаCы даCдарыс, ерлі-зайыптылардыS ажырасуы, заSсыз отбасы Kaру, некесіз баланыS туылуы, тастанды бала, маск_немдік т.б. келеSсіздіктер с™з жоK ол баланыS жан д_ниесіне ауыр соKKы болып тиеді. Мaндай ортада ™скен бала ™те Kамк™Sіл, тез ренжігіш, к_йгелек мінезді болып ™седі, ата-аналыK мейірімді Kатты аSсайды.
Бала т‰рбиесі, оныS денсаулыCы мен ‰л-ауKатын Kамтамасыз ету – бaл ата-аналардан к™п к_ш-жігер мен т™зімділікті Kажет ететін к_рделі процесс. Т‰жірибеге с_йенсек, тіпті жайлы отбасыларда да, ата-аналар балаларын бар махаббатымен жаKсы к™ріп, ™здерініS бар к™Sілдерін баларына аударып отырса да, т‰рбие процесінде KорKыту, балаларыныS басKалармен Kыдыру ж‰не араласуларына тыйым салу, тіпті т‰н жазасына дейін Kолдануы м_мкін.
Бір жаCынан, KоCамныS жалпы ізгіленуініS ыKпалымен ата-аналардыS бaрынCы Kисынды Kатал шараларын мейрімсіздік деп атай бастады. Сонымен Kатар, осындай т‰рбие ‰дісініS ™з балаларыныS KaKыCын бaзушылыK екендігін ата-аналардыS к™пшілігІ т_сінеді.
Баланы ™мір Kуанышы емес, ™здеріне масыл деп есептейтін м‰дениеті т™мен отбасылардаCы балалардыS жаCдайы ™те м_шкіл.
ЗорлыK – зомбылыK KaрбандарыныS к™пшілігініS жайсыз отбасыларынан шыCуы, м‰селені к_рделендіруде.
€ке-шешесі де ішімдік пен нашаKорлыKKа т‰уелділігі м‰селені шиеленістіре т_седі. СондыKтан, б_гінгі к_нде балаларCа зорлыK пен мейірімсіз Kатынас жасау м‰селесін талKылап Kана Kоймай, оныS шешімін табу шараларын Kарастыру керек.
К‰мелеттік жасKа толмаCандарCа Kатысты зорлыK к™рсету м‰селесін педагогтар, ата-аналар мен жалпы балаларCа Kатысы бар _лкендердіS бірігуі арKасында Cана шешуге болады.
Балалар мен жас™спірімдерді KаталдыK пен мейірімсіздіктен KорCау, оларCа Kатысты KылмыстардыS алдын алу салааралыK сипатта шешімін табатын, ™те маSызды ‰леуметтік м‰ндегі к™кейкесті міндет.
БалаларCа Kатысты зорлыKтыS кеS таралуына екі жаCдай себеп болуда. Біріншіден, Kатал педагогика шарасын жиі Kолданатын ата-аналар балаларCа Kатал KараудыS залалды зардаптарын біле бермейді. Екіншіден, зорлыK-зомбылыK дерегін дер кезінде аныKтауCа _лкендердіS жаCдайы жабулы Kазан ішінде KалдыруCа талпынуы ж‰не заSнамадаCы азаматтардыS жеке ™міріне сол сaCылмаушылыK KaKыCы кедергі болуда.
Бала KaKыCыныS бaзылуына, соныS ішінде зорлау, ата-аналар, KамKоршылар немесе басKа да тaлCалар адамгершілік жауакершілікті Cана емес, сонымен Kатар заSды т‰ртіпті, ‰кімшілік, KылмыстыK, отбасылыK ж‰не азаматтыK KaKыKты мойындарына алуы тиіс.
ЗорлыK-зомбылыKтыS т_рлері: дене зорлыCы, жыныстыK зорлыK, сезімге ‰сер ететін (психологиялыK) зорлыK, кемсітетін Kатынас.
Дене зорлыCы – баланыS дамуына ж‰не балаCа ауыр тиетін Kатыгездік ж‰не адамгершілікке Kарсы ‰дейі баCытталCан іс-‰рекет (денеге ауыр тиетін соKKы, тістеу, ™ртеу, баланы ‰дейі тaншыKтыру, суCа батыру сонымен Kатар балаCа у беру немесе оCан пара-пар д‰рі беру.
ЖыныстыK зорлыK – ересектер балаларды н‰псіKaмарлыK Kажеттілігін KанаCаттандыру _шін пайдалану. Балаларды жыныстыK ‰рекетке KоKан-лоKKы, к_ш, KулыK Kолдану арKылы тарту. Балаларды порнографиялыK ™німді дайындау _шін, сонымен Kатар оларды к™рсетуге пайдалану. Балаларды жез™кшілікпен айналысуCа Kатыстыру.
Сезімге ‰сер ететін (психологиялыK) зорлыK – бала aдайы махаббат пен к™Sіл аударудыS аздыCын сезіну, KоKан-лоKKы мен келемеж, олар баланыS ™зіне деген сенімін, абыройын жоCалтуCа ‰келеді.
Кемсітетін Kатынас – тaрCын _й, тамаK, киім, емдеу баланыS ™мірлік Kажеттілігін KанаCаттандырмайды. Сонымен Kатар балаларды Kараусыз Kалдыру. БаланыS негізгі Kажеттіліктерін елемеу «моральдік Kатыгездік» - бaл ата-ананыS немесе олардыS орнындаCы KамKорлыKKа алCан ересектердіS Kарапайым KамKорлыCыныS жоKтыCы ж‰не баланыS т‰рбиесіне жауапсыздыKпен Kарау, дамуына ж‰не денсаулыCыныS нашарлауына ‰кеп соCады.
Бала KажетілігініS негізгі KанаCатсызданбауыныS негізгі себептері:
баланыS жас ерекшеліктеріне сай тамаKтанбауы, киім-кешегініS, баспанасыныS жайсыздыCы, білім алуыныS, медициналыK к™мектіS болмауы;
балаCа KамKорлыKпен KараудыS болмауы;
балаCа деген назар мен с_йіспеншіліктіS болмауы;
БалаларCа деген KаталдыKтыS, мейірімсіздіктіS алдын алу _шін ‰леуметтік педагог т_рлі Kaрылымдармен тыCыз байланыста болуы керек. Олар: ішкі істер б™лімдері, б™лімдік милиция инспекторы, _кіметтік емес aйымдар т.б. болып табылады. Бала ж‰бір к™ретін отбасында оныS т‰рбиесіне байланысты _йде Kажетті жаCдайлар жасалCан, жасалмаCанын аныKтау _шін ‰леуметтік педагог б™лімше милициясымен немесе инспектормен бірлесіп отбасыныS материалдыK – тaрмыстыK жаCдайын зерттейді. БалаCа зорлыK – зомбылыK к™рсетілетіні туралы фактілер аныKталса, м‰ліметті толыKтыру маKсатымен ішкі істер б™ліміне баланыS ата-анасы туралы (бaрын ‰кімшілік жазаCа тартылуы, сотталуы т.б.) сaраныс жасайды.
JазаKстан РеспубликасыныS 2009 жылCы 4 желтоKсан «ТaрмыстыK зорлыK-зомбылыKтыS алдын алу туралы» ЗаSында да балаларCа Kатысты зорлыK – зомбылыK, дене жазалары м‰селелері KамтылCан.
ЗаS жобасыныS негізгі маKсаттары:
АдамныS KызыCушылыCын, бостандыCын, заSды KaKыKтарын KорCауCа, кепілдеме беруді к™термелеу.
ОтбасылыK тaрмыстыK Kатынастар саласындаCы KaKыK бaзушылыKты т™мендету ж™нінде тиімді шаралар Kабылдау.
ТaрмыстыK зомбылыKтыS алдын алудыS к™п деSгейлі ж_йесін ж_ргізу.
АталCан заSды Kабылдау – отбасылыK тaрмыстыK KатынастардаCы азаматтардыS KызыCушылыKтарын ж‰не бостандыKтарын, KaKыKтарын KорCаудаCы тиімділікті арттыру, осы саладаCы KaKыK бaзушылыKтыS деSгейін т™мендету.
€йелдер мен балаларCа Kатысты зомбылыKтыS алдын алуCа баCытталCан профилактикалыK сипаттаCы шараларды ж_ргізуде аKпараттыK _гіттеушілік жaмыстарды ™ткізу керек іс болып табылады.
ЗорлыK зомбылыKтыS баланыS мінез-KaлKына ‰сер ету ерекшеліктері бар. Ата-анасы ж‰не басKа да заSды ™кілдері ата-аналыK KaKыKтарын ж_зеге асырCан кезде баланыS дене ж‰не психикалыK денсаулыCына, оныS имандылыK дамуына зиян келтіруге KaKылы емес. Баланы т‰рбиелеу т‰сілдерінде баланыS адамдыK Kадір-Kасиетіне менсінбей KатаS, д™рекі Kарау, оны Kорлау немесе Kанау болмауCа тиіс.
Б_гінгі к_ні отбасына Kатысты мемлекеттік саясаттыS бейнесі болатын ж‰не оныS Kызмет аясы мен KорCауыныS KaKыKтыK кепілдіктерін aлCайтатын осындай KалыптаCы заSдарды Kабылдау Kажеттілігі туды.
ЗорлыK-зомбылыKпен табысты к_ресу _шін бірінші кезекте осы м‰селеге KоCамныS к™з-Kарасын ™згерту керек.
БалаларCа KамKорлыK жасау, баланыS абыройы мен KaKыKтарын Kaрметтеу – бaл тек мемлекеттіS Cана емес, сонымен Kатар жекелеген ‰рбір адамныS міндеті...
ЗомбылыKшыныS ‰рекеті ‰кімшілік KaKыK бaзушылыK ретінде квалификацияланады: денеге ‰сер ету, кемсіту, с™збен тиісу, _й тыныштыCын бaзу, азаматтарды сыйламау, жеке ™міріне Kол сaCу.
Jaрметті ‰ріптестер осы жоCарыдаCы балаларCа Kатысты аяушылыK пен мейірімділікті саKтай отырып еліміздіS болашаCы болар жастарымызды сіз бен біз болып зорлыK-зомбылыKтан, KaKыK бaзушылыKтан саKтап, парасатты да білімді азаматтар мен азаматшалар т‰рбиелейміз деген мол сеніммен мен ™з баяндамамды аяKтаймын.