Баяндама ?аза? тілі саба?тарында ойын т?рлерін ?олдану барысы

«Jаратау» орта мектебініS KазаK тілі мен ‰дебиеті п‰нініS мaCалімі
Нуралиева Айдана Едилбаевна
JазаK тілі сабаKтарында ойын т_рлерін Kолдану барысыОKу орыс тілінде ж_ретін мектептерде KазаK тілі п‰нініS маKсаты – оKушылардыS Kарым – Kатынасын Kалыптастыру,дамыту,тілдік ж‰не танымдыK біліктілігін Kамтамасыз ету.МaCалім _шін басты міндет оKушыныS KызыCушылыCын арттыру,оныS дамуына жаCдай туCызу,с™йлеу Kабілетін дамыту.Орыс сыныптарындаCы KазаK тілі сабаCында ойын т_рлерін KолданудыS маSызы зор. Ойын дегеніміз-баланы ‰дептілікке ,сауаттылыKKа баулитын KaралдыS бірі.СабаKта ойындарды KолданудыS т_рлі жолдары бар.Ойын элементтерін пайдалану оKушылардыS ой-™рісін,танымдыK белсенділігін арттырады,алCырлыKты,тапKырлыKты,логикалыK ойды дамытады.€рбір сабаKта Kолданылатын ойын т_рініS белгілі маKсаты болады..... Ойын барысында балалар тегіс Kатысып ™з ойларын ортаCа салып,™з білім д‰режесін к™рсете біледі.Мысалы,KазаK тіліне т‰н дыбыстарды ™ткенде сол дыбысKа байланысты с™здер беріледі.Сол дыбыстарды пысыKтау кезінде мынадай тиімді с‰ттерді KолдануCа болады.ОKушыларды топтарCа б™ліп,‰р топKа _ш ‰ріптен _лестіріледі.Jай топ бaрын ж‰не к™бірек с™з жазса ,сол топ озады.Оны топтыS ішінен бір-бір оKушыCа таKтаCа жаздырылады.Ойын таSдаCанда таKырыпKа сай ойындар ойналады.Біз ойын элементтерін сабаKта екі т_рлі маKсатта пайдаланамыз. ОныS біріншісі – оKушыныS сабаKKа KызыCушылыCын ,ынтасын арттыру,екіншісі – оKушыларды тапKырлыKKа баулып,зейінін,байKампаздыCын арттыру ж‰не ойлау Kабілеттерін арттыру. «Ойын- бала _шін ™мірлік т‰жірибе», - деп М.Жaмабаев атап к™рсеткендей, оKу орыс тілінде ж_ретін мекткептерде KазаK тілі сабаCында орынды KолданылCан ойын элементтері оKушылардыS ынтасын арттырып,білім даCдыларын игеріп,іскерліктерін шыSдауCа ™з септігін тигізеді.«Суреттерді с™йлет» ойыныИнтерактивті таKтадан мазмaнды 2-3 суреттер к™рсетіледі.ОKушылар суреттер бойынша топ-топпен 8-10 с™йлем к™лемінде м‰тін Kaрастырады.Берілген таKырып бойынша хат,эссе,ой-толCау Kaрастырып жазуCа болады.«Буын» таKырыбына мынадай ойын т_рін KолдануCа болады: «Ойлан,тап»1.Бір буынды ,тaйыK буынCа мысал келтір.(ет,жап,ш™п,хат)2. «ла» буынына аяKталатын екі буынды с™з ойла.(айла,ойла)3. «А» ‰рпінен басталып, «А» ‰рпінен аяKталатын бір буынды с™з ойла.(ала,ана)4. «Т» ‰рпінен басталып, «Т» ‰рпінен аяKталатын бір буынды бітеу буынCа мысал келтір.(торт,тат,т™рт)«ЖадыSа саKта» ойыныТаKтаCа немесе плакатKа жазылCан 10-12 с™з оKушылар назарына к™рсетіледі.2-3 минут ™ткеннен кейін таKтадаCы с™здер ™шіріледі.ОKушылар есінде KалCан с™здерді д‰птерлеріне жазу керек.С™здерді дaрыс,наKты(10 с™з) жазCан оKушы жеSеді«Мені т_сін» ойыныОKушылар м‰тінніS бір б™лігін оKиды,т_йінді с™здерін д‰птерлеріне жазып алады.МaCалім оKушылардыS кітаптарын жабуын,Kолдарына параK пен Kарындаш алып,осы м‰тіннен 5-7 с™з жазуларын талап етеміз.СоSынан мaCалім параKтарды жинап алып тексереді.Кім к™п с™з жазса,сол жеSімпаз атанады.«К™кпар» ойыныОйыншылар екі топKа б™лінеді.Ойынды к™кпар алуCа тырысатындай етіп, жарыс т_рінде ™ткізуі керек.€р топтан бір-бір ойыншыдан шыCып, «сандыKшадан» асыK алып,н™мірі оKылып, сол н™мірдегі конверт ашылып,ішіндегі жaмбаK оKылады.Білім сайысы:1.ЕS тереS к™л (Байкал)2.ЕS ірі планета (Юпитер)3.ЖылKы Kанша жасайды№ (30 жас)4.`шпайтын еS _лкен Kaс (Страус).ЖaмбаKтар:Болсын мейлі Kай жаKтан-Алыс-жаKын аймаKтанСаCыныш алып aшамынДостарды барып Kaшамын.(хат)Синонимдер:€р жолдан бір-біріне маCынасы жаKын с™здерді тауып, астын сызыSдар.1.К_н,с‰уле,нaр,ай.2.ШaCылдану,орналасу,aсыну,айналысу.3.Той,мереке,мейрам,жиналыс.АртыK с™зді тап:МаCынасы жаCынан с‰йкес келмейтін артыK с™зді тап.1.ЖылKы,сиыр,аю,Kой.2.Т_лкі, KасKыр,т_йе,жолбарыс.«С™з жарысы» ойыныОйынныS маKсаты – с™здік жaмысын Kайталау.Бaл ойында 3 оKушы таKтаCа шыCады.СыныптаCы оKушылар с™здерді орыс тілінде айтады.^ш оKушы KазаK тіліне аударады.^ш оKушыныS Kайсысы к™п айтса ,сол жеSеді.Ойынды таKтаCа сауатты жазу Kабілетін молайту маKсатында жазбаша т_рде де ™ткізуге болады.СабаKта грамматикалыK ойын т_рлерін,‰сіресе тіл сабаCын меSгерту маKсатында жиі KолдануCа болады.ГрамматикалыK ойындар арKылы сабаKтарда оKушылар ‰р т_рлі жаCдайды т_сінеді,оны шешу жолдарын Kарастырады.ЖаKсы ойынCа бала бар ынтасымен беріліп,оны білуге ,меSгеруге талпынып,алуан т_рлі м‰ліметтерді алып,шеберліктерін шыSдайды.JазаK тілініS фонетика саласын оKытKанда таKырыпKа орай ‰р т_рлі ‰діс – т‰сілдермен шеберлікпен грамматикалыK ойындарды енгізуге болады.Фонетика саласы бойынша.«АдасKан ‰ріптер» ойыны1.р,ш,а (шар)2.е,т,е,р,к (терек)3.м,K,а,л,а (Kалам)4.™,з,к (к™з)5.м,і,л,і,б (білім)6.о,K,л (Kол)7.K,с,а,б,а (сабаK)Сонымен Kатар,‰рбір жаSа таKырыпты ™ткізу барысында таKырыпKы сай «АдасKан ‰ріптер»ойынын ойнатуCа болады.Мысалы,жабайы аSдарды ™ткен кезде былай ойнату тиімді.сKаKыр – KасKырІркіп – кірпінояK - Kоян«Кім шапшаS?» ойыны1.А ‰рпінен басталатын Kала аттарын ойла.Мысалы:АKтау,Астана т.б2.Б ‰рпінен басталатын таCам атаулары.Мысалы:бауырсаK,б™лке,балмaздаK т.б.Лексика саласы бойынша.«Кім тапKыр?» ойыныІшінде антоним с™здері бар маKал-м‰телдер тауып жазу.1.^йдіS ......- ..... Kыс т_скенде білерсіS.(ыстыK-суыCын)КімніS ..... - ...... іс т_скенде білерсіS. (дос-Kасын)2.Ашу - ......, аKыл - .... .(дaшпан,дос)«ЖaбыSды тап» ойыны(маKал-м‰тел таKырыбында Kолданылады)€р т_рлі KаCаздарда маKалдар беріледі.МаKалдыS сыSарлары екі KаCазда болады.Ойыншы сол маKалдарды белгілі уаKыт ішінде жaптастыру керек немесе аралас с™здерден маKал Kaрастыру керек.Д‰л сол сияKты тaраKты тіркес пен оныS маCынасын жaптастыруCа болады.Д‰л,наKты, дaрыс жауап берген ойыншы жеSімпаз атанады.Сонымен Kатар,сабаKта т_рлі кестелерді пайдалануCа да болады.Кестелер арKылы «Кім ж_йрік?» ойынын ж_ргізуге болады.ОKушылар септіктермен танысKан кезде,сaраKтарын,жалCауларын еске саKтап ,мысалдар келтіріп Kалай меSгергендігін к™рсете алады.Тілді _йренудегі ойынныS маKсаты:Ойын арKылы оKушылардыS білім-білік даCдылары Kалыптасады.ОKытудаCы ойынныS міндеті:-Білім деSгейі мен даCдыларын жетілдіре отырып,ойын арKылы оKу мен т‰рбие aштасады.-МaCалім ойната отырып,жаSа білімді меSгертеді.-ОKушыныS танымдыK Kызметі мен ой-™рісі кеSейеді.-ОKушыныS ™зіне деген сенімі артады,оKуCа деген KызыCушылыCы ,белсенділігі дамиды.-ОKушыларды адамгершілікке ,бір-бірін сыйлай біліп,Kол aшын беріп,к™мектесуге _йретеді.Балаларды оKытудаCы ойынныS ерекшелігі:СабаK сапасы жаKсарады,п‰нге деген KызыCушылыCы артады,логикалыK ойлай білуге итереді,т‰ртіп саKтау даCдысы Kалыптасады,есте саKтау ккKабілеті дамиды.Ойын барысында оKушыныS ой-™рісі дамиды,с™йлеу Kабілеті жетіледі,Kарым-Kатынас жасауCа _йренеді,к™Sіл –к_й к™теріледі,оKушы жалыKпайды,с™здік Kоры к™бейеді.JазаK тілінде ойын элементтерін енгізудіS маSызы зор.Ол оKушыныS шыCармашылыK Kабілетін,сабаKта белсенділігін арттырады,KазаK тіліне деген KызыCушылыCын оятып,білімін молайта т_суіне ‰серін тигізеді.