Жалпа? ??рттар, ж?мыр ??рттар, буылты? ??рттар?а жалпы сипаттама. Оларды? паразиттік тіршілік ?рекеті.

Биология 7 сынып
СабаKтыS таKырыбы: ЖалпаK Kaрттар, жaмыр Kaрттар, буылтыK KaрттарCа жалпы сипаттама. ОлардыS паразиттік тіршілік ‰рекеті.
СабаKтыS маKсаты:
а) Білімділік- оKушыларды паразит Kaрттар т_рлерімен таныстыра отырып, паразит KaрттардыS к™п т_рлілігі туралы т_сінік беру.
‰) ДамытушылыK – оKушылардыS паразит KaрттардыS Kaрылысы мен тіршілік ‰рекеттеріндегі KоршаCан орта жаCдайларына бейімделушіліктері туралы алCан білімдерін тереSдетіп бекіту, ойлау Kабілетін дамыту.
б) Т‰рбиелік – оKушыларCа жеке бас тазалыCын саKтай білуге _йрету. ТабиCатты с_юге, KоршаCан ортаны KорCауCа т‰рбиелеу.

СабаKтыS к™рнекілігі: Тип ™кілдерініS суреттері, кестелер, тестер, _лестірмелі карточкалар т.б.
СабаKтыS ‰дісі: СaраK – жауап, ‰Sгімелесу.
СабаKтыS типі: Бекіту сабаCы.
СабаKтыS барысы: І. `йымдастыру
ОKушыларды т_гендеп, сабаKKа зейін аудару.
ІІ. СабаKтыS маKсатын Kою.
ІІІ. Білімді бекіту.
1. Жалпы Kaрттар типі – жалпаK, жaмыр ж‰не буылтыK Kaрттар болып б™лінеді.
ЖалпаK Kaрттар – екі жаKты симметриялы, _ш Kабатты к™п жасушалы ж‰ндіктер. ЖалпаK Kaрттар типі деп аталу себебі – бауыр жаCы арKасына жабысып, денесі жалпаK пішінді болCандыKтан жалпаK Kaрттар деп аталCан.
ЖалпаK KaрттардыS негізгі кластары:
1. Кірпікшелі Kaрттар класы ™кілі – аK сaлама.
2. СорCыш Kaрттар класы ™кілі – бауыр сорCыш.
3. Таспа Kaрттар класы ™кілі – сиыр цепені.
ЖалпаK Kaрттар – суда, топыраKта, аCзалар денесініS сыртында ж‰не ішінде тіршілік ететін паразит ж‰ндіктер.
2. Жaмыр Kaрттар – денесі буылтыKтарCа б™лінбеген, шaбалаSKы, цилиндр пішінді ж‰не aршыKKа aKсас ж‰ндіктер.
Жaмыр KaрттардыS негізгі кластары:
1. JaрсаK кірпікшелі.
2. Жaмыр Kaрттар.
3. ЗымыраKтар.
4. JылKaрттар.
Жaмыр KaрттардыS денесі сірKабыKпен Kапталады. Жaмыр Kaрттар адамCа ж‰не жануарларCа зиян келтіреді, тері астында суыртKы, бaлшыKеттерде трихинелла, ішекте-ішексорCы (острица), _шкірKaрт (аскарида) паразиттік ‰рекет жасап ауруCа aшыратады.
JылKaрт – бунаKдене денесінде тіршілік етеді.
СуыртKы – адам _шін Kауіпті паразит.
3. БуылтыK Kaрт – денесі буылтыKтарCа б™лінген, соSCы Kуысы бар екі жаKты симметриялы к™пжасушалы ж‰ндіктер.
БуылтыK KaрттардыS негізгі кластары:
1. Аз KылтанаKты.
2. К™п KылтанаKты.
3. С_ліктер.
Паразит Kaрттарды зерттейтін Cылым саласы – гельминтология деп аталады.
4. Терминдерге т_сініктеме беру
а) сірKабыK –
‰) гермафродит –
б) регенерация –
в) гиподерма –
г) параподия –
д) целом –
е) трохофора –

5. Тестік сaраKтар.
1. Jандай паразит Kaрт иттіS, адамныS, ірі KараныS денесінде дамып, к™п басты к™бікшелі кезеSінде ішкі м_шелерін б_лдіріп заKымдайды.
а) ми Kaрт
‰) бауырсорCыш
б) ішек сорCы

2. ЖалпаK Kaрттар типіне жататын Kай Kaрт паразиттік тіршілік етеді?
а) аK сaлама
‰) сиыр цепені

3. ^шкір Kaрт адамныS Kай дене м_шесін заKымдайды?
а) ™кпесі
‰) тоK ішек
б) кеSірдек

4. Адам ішек Kaрт ауруын жaKтырмас _шін не істеу керек?
а) таза ж_ру керек
‰) _немі KaртKа Kарсы д‰рі ішу керек.

5. БунаK денелілер денесінде паразиттік тіршілік ететін жылKыныS KaйрыK Kылына aKсас Kaрт Kалай аталады?
а) KылKaрт
‰) суыртKы
б) жіпше Kaрт

6. Мамандар с™з алады:
1. Гельминтолог
2. Ветеринар
3. Педиатр
4. Паразитолог

7. ЖалпаK Kaрттар типі бойынша кестені толтырып, белгілерін ажырату.

Тип
Класс ™кілі
белгілері

ЖалпаK Kaрттар
1. АK сaлама

2. Сиыр цепені

3. Бауыр сорCыш

Паразит, жыртKыш, су Kоймада тіршілік етеді, ас Kорыту ж_йесі жоK, Kан айналымы жоK.








8. ВЕНН диаграммасын Kaру.

Жaмыр Kaрт БуылтыK Kaрт











9. Ойлан тап. (Суреттер)
1. АK сaлама – дене Kимылын реттейтін бaлшыK еттер Kалай аталады?
2. Нереида – буылтыK KaрттардыS Kай класына жатады?
3. ЗымыраK – немен Kоректенеді?
4. СуыртKы – денеден Kалай алуCа болады?
5. С_лік - Kайда тіршілік етеді?

10. ^йге тапсырма.
Паразит Kaрттар
Типі, класы
СыртKы т_рі, т_сі, м™лшері.
Паразиттік тіршілік етуге бейімделушіліктіS басты белгілері.
Ересек KaрттыS иесі.
АралыK иесі.
К_рес ж_ргізу шаралары.












Денесі буылтыKсыз паразиттік тіршілік етеді. Jан айналымы, тыныс алу ж_йесі болмайды.

Сезім м_шелері нашар жетілген. Ауыз Kуысы бар. Аналь тесігі арKылы з‰р шыCарады.

Денесі буылтыKтардан тaрады. ТопыраK KaнарлылыCын арттырады, регенерациялыK Kасиеті жаKсы дамыCан. Ас Kорыту тыныс алу Kан айналым ж_йесі бар.