Татар сыйныфы житэкчелэренэ ярдэмлек
БалачакныS х‰тир‰се булып
Иск‰ т™ш‰ м‰кт‰п еллары.
ШуSадырмы, к™зл‰р Gит_ бел‰н
М‰кт‰пл‰рг‰ илт‰ юлларым.
Сыйныфтагы k‰рбер бала бел‰н
Балачакка кайтам яSадан.
Балаларны яхшылыкка ™нд‰п,
К™ч k‰м ку‰т алам алардан.
Чыгышыбыз бел‰н без k‰мм‰без д‰ балачактан. М‰кт‰п еллары ис‰ шул х‰тир‰л‰рнеS иS яктысы. М‰кт‰пт‰ k‰ркемнеS якын дуслары, сыйныфташлары, яраткан ф‰нн‰ре бел‰н берр‰тт‰н яраткан укытучылары да була. j‰м, гад‰тт‰, бу кеше – сыйныф Gит‰кчесе. Ч™нки н‰къ мен‰ сыйныф Gит‰кчесе бел‰н бала к_бр‰к аралаша, табигать k‰м ‰хлак нигезл‰рен‰ ™йр‰н‰, т™рле низагларны берг‰ чиш‰ k‰м кил‰ч‰кт‰ югалмас ™чен, иS кир‰кле н‰сих‰тл‰рне д‰ бала н‰къ мен‰ сыйныф Gит‰кчесенн‰н ала. БалаларныS с‰лам‰тлеге, т‰ртибе, укуы, сыйныфташлары k‰м ф‰н укытучылары бел‰н м™гал‰м‰се, укучыларныS ялын д™рес оештыру k‰м башка бик к_п т™рле вазыйфалар сыйныф Gит‰кчесен‰ й™кл‰н‰. ШуSа к_р‰ д‰ баланыS _сеш чорында сыйныф Gит‰кчесе иS м™kим кешесен‰ ‰верел‰.
“БезнеS яSа м‰кт‰бебез” милли м‰гариф инициативасында (т‰къдименд‰): “М™kим бурыч булып м‰кт‰пнеS т‰рбия потенциалын ныгыту, k‰р баланы индивидуаль т™ст‰ психологик-педагогик ярд‰м бел‰н т‰эмин ит_ кир‰к”, – диел‰. Татарстан РеспубликасыныS ф‰н k‰м м‰гариф министрлыгы бу инициативаны ныгыту ™чен “БезнеS яSа укытучыбыз” диг‰н программа т‰къдим итте. Бу ис‰ м‰кт‰пл‰рг‰ яSа буын лидер-укытучылар китер_ максаты бел‰н эшл‰н‰. j‰м инде сыйныф Gит‰кчел‰ре алдында да яSа тал‰пл‰р куя.
М‰кт‰пт‰ эшл‰г‰н k‰ркем яхшы бел‰: иS к_п физик k‰м психологик яктан чыгымнар н‰къ мен‰ сыйныф Gит‰кчесенеS Gилк‰сен‰ т™ш‰. j‰р укытучы _з ф‰нен яхшы бел‰, k‰м д‰рес _тк‰р_ беребезг‰ д‰ авырлык тудырмый, ‰ мен‰ сыйныф тормышын GаныS-т‰неS бел‰н тоеп яш‰_ с‰л‰те k‰ркемг‰ д‰ бирелм‰г‰н шул. ^зл‰ренеS ™стен‰ нинди авыр хезм‰т й™кл‰нг‰нен белг‰нг‰ к_р‰ сыйныф Gит‰кчелегенн‰н баш тартучылар да бар. Замана тал‰пл‰рен‰ туры китереп, балаларны д™рес т‰рбиял‰_ ™чен сыйныф Gит‰кчесе алардан бер баш ™стен булырга, _зенеS белеме, м‰д‰ният ™лк‰сенд‰ нинди д‰ булса с‰л‰те бел‰н: театр я сынлы с‰нгатьме ул, р‰сем ясау яки ‰д‰биятнеS бер юн‰лешеме, музыка коралларында уйнау яки спорт бел‰н ш™гыльл‰н_ме, мода бел‰н кызыксыну яки Интернеттагы яSалыклар бел‰н k‰рдаим танышып тору дисеSме, k‰м шул ук вакытта культуралы, югары ‰хлаклы ш‰хес буларак та балаларны _зеS бел‰н кызыксындырып торырга кир‰к.
Балалар _зл‰рен ‰йд‰п баручы итеп рухи яктан бай к_Sелле, гадел, тал‰пч‰н кешене к_р‰сел‰ре кил‰. Сыйныф укучылары тормышы бел‰н кызыксынып, кир‰кт‰ яклап калырдай, педагогик k‰м психологик яктан ярд‰м ит‰рд‰й, юморны аSлаучы сыйныф Gит‰кчесен х™рм‰т ит‰л‰р алар. € сыйныф Gит‰кчесе ™чен иS м™kиме – k‰р баланы ш‰хес итеп к_р‰ бел_, ‰лб‰тт‰.
Х‰зерге заман тал‰пл‰ре буенча илебезг‰ лидерлар т‰рбиял‰_ зарур. Базар м™н‰с‰б‰тл‰ре элеккеге уSыш формуласыннан кан‰гать була алмый, ч™нки иске метод k‰м алымнар бел‰н яSа заман кешесен т‰рбиял‰п булмый. ШуSа да м‰кт‰п алдына яSа т™рле бурычлар куела: кил‰ч‰к заман кешесен т‰рбиял‰_ ™чен м‰кт‰пл‰рд‰ лидерлык сыйфатларын _стер‰ алырлык шартлар тудыру м™kим.
Шушы шартларныS иS беренчесе – лидер т‰рбияли алырлык сыйныф Gит‰кчел‰ре булу. € моныS ™чен м‰кт‰пт‰ эшл‰_че кадрларныS профессиональ д‰р‰G‰сен к_т‰рерг‰ кир‰к. Мен‰ безнеS районда k‰м мин эшли торган Питрэч 1 нче номерлы урта м‰кт‰бенд‰ сыйныф Gит‰кчесенеS профессиональ д‰р‰G‰сен к_т‰р_ ™чен системалы р‰вешт‰ максатчан эш алып барыла. Мэктэп сыйныф Gит‰кчел‰ренеS методик берл‰шм‰се 3 т™ркемн‰н тора. Болар – «21нче гасыр сыйныф Gит‰кчесе», «ИGатчылар м‰кт‰бе» k‰м «Яшь сыйныф Gит‰кчел‰ре м‰кт‰бе». Алар _зара тыгыз б‰йл‰нешт‰ k‰м бер-берсен тулыландырып торалар.
М‰с‰л‰н, «21нче гасыр сыйныф Gит‰кчесе» т™ркеменеS т™п бурычы – укытучыны сыйныф бел‰н эшл‰г‰нд‰ яSа инновацион технологиял‰р куллануга ™йр‰т_. Узган елда «21нче гасыр сыйныф Gит‰кчесе кем ул?» темасына семинар k‰м «Информацион-коммуникатив технологиял‰р k‰м яSа заман сыйныф Gит‰кчесе» диг‰н темага мастер-класс _тк‰релде.
Балаларны уSышка ™нд‰гез. “Син моны булдыра аласыS, син кемн‰н ким? Башкалар эшл‰г‰нне син д‰ булдырасыS бит!” – дип _з к™чен‰ ышанырга ™йр‰терг‰ кир‰к. € эш т‰мамлангач: “ Мен‰ бит, бернинди авырлыгы юк. Искиткеч булган!” – дип мактап та куйсаS, бала к_Sеле ничек к_т‰релер!
ЯSага омтылырга, ™йр‰нерг‰, авырлыклар алдында югалып калмаска ™йр‰терг‰ кир‰к. “Беркем д‰ белеп тумаган, л‰кин k‰ркем ™йр‰нг‰н. €йд‰ син д‰ эшл‰п кара”, – диярг‰ була.
Хата ясаудан курыкмаска ™йр‰терг‰ кир‰к. “Берни эшл‰м‰г‰н кеше ген‰ бер д‰ хата ясамый. Хаталар ясый-ясый k‰р н‰рс‰г‰ ™йр‰н‰ кеше”.
БаларныS хыялларына кирт‰ куймагыз. Алар хыяллана белерг‰ k‰м хыялларын тормышка ашырыр ™чен тырышырга тиешл‰р. “Хыялсыз кеше – канатсыз кошка тиS” диел‰ халык м‰календ‰.
Балаларга лидерлык с‰л‰тен практикада _стерерг‰ м™мкинчелек бирегез. ^зе тел‰г‰н ™лк‰д‰ с‰л‰тен _стерс‰, баланыS _з к™чен‰ ышанычы арта.
Сыйныф алдында беркемн‰н д‰ оялмыйча чыгыш ясарга ™йр‰тегез. Бу шулай ук лидерлыкныS м™kим бер сыйфаты.
Шулай итеп, лидер булу ™чен кеше т™п 3 сыйфатка ия булырга тиеш. Болар: башкаларга карата х™рм‰т, тапкырлык k‰м Gаваплылык. Ягъни ул ‰хлак-т‰ртип кагыйд‰л‰рен аSлап, белеп _т‰рг‰ тиеш (бу башкаларга карата х™рм‰тне аSлата). Хата Gиб‰рг‰н очракта, яSа юллар таба алу (монысы тапкырлык) k‰м _зеSнеS эшеS яки ялгышларыS ™чен Gавап бир‰ алу с‰л‰те (монысы инде Gаваплылык хисе). Шушы 3 т™п сыйфатка ия булган кеше коллективта k‰м тормышта лидер була ала. Мен‰ шундый кешелекле, югары ‰хлаклы лидерларны т‰рбиял‰_ – безнеS алдыбызга куелган т™п бурыч та инде.
Никитина Валентина Николаевна
15