Н? фынджы кад – фарнх?сс?г ?гьд?утт?.

фынджы кад – фарнх
·сс
·г
·гьд
·утт
·.

Ахуырг
·н
·джы разныхас. Ад
·мы царды ахъаззаг бынат ахсынц фынг
·м
· й
· ф
·тк.
Фынджы уав
·р у ад
·мон культур
·йы зынг
· хай.Кьоста загьта:
«Фынг –
·рт
·кьахыг уаз
·г
·н й
· ф
·ллад сафы, зианджын
·н -й
· хъыг». Гени цыбыр ныхас
·й раргом кодта стыр хъуыддаг
·н й
· апп, й
· мидис, й
· нысаниу
·г. Ф
·л
· фынг
·н й
· з
·гъын куыд
·нцон у, й
· истори афт
· хуым
·т
·г н
·у. Й
· уид
·гт
· ныгъуылынц
·нусты тары, ц
·уынц фыццагон цард
·й, й
· мидис ивы р
·ст
·г
·м
· уав
·рт
·м г
·сг
·. Уый у цардыуагон,
·хс
·надон
·м
· культурон ф
·зынд.
Фынг цы
·рт
· къахыл л
·ууы, уыдон
·н ис символон нысаниу
·г: уыдон сты б
·ркад,
·гъдау
·м
· ныхас. Уыдон
·н ис фидар иудзинад, н
·й сын к
·р
·дзий
· иртас
·н, с
· иу куы ф
·цуда, у
·д фынг нал уыдз
·н фынг. Б
·ркад сты х
·рд
·м
· ну
·зт( ома ц
·х
·м
· к
·рдзын),
·гъдау у ф
·тк (ритуал), ныхас
·н ис бир
· хуызт
·, с
· с
·йрагд
·р у гаджидау ома (куывд, сидт). Ирон фынджы
·гъд
·утт
· ф
·йн
·хуызон сты цин
·м
· зианы бонты. Уыдон иугай л
·гты ф
·ндонм
· г
·сг
· н
·, ф
·л
·
·пп
·т ад
·мы тыхджын зонд
·м
· фарн
·й рантыстысты
·м
· дугт
·
·м
· заманты с
·рты
·рх
·цц
· сты н
· р
·ст
·гм
·. Уыцы
·гъд
·утт
· р
·сугъд к
·нынц ирон ад
·мы цард, иу сын к
·нынц с
· тых, с
· хъару,
·в
·рынц сын фидар ф
·тк с
· цард
·н,
·фтауынц с
·
·фсарм
·м
·
·гъдауыл. Н
· фынджы
·гъд
·утт
· к
·дд
·ридд
·р ад
·ймаг
·н й
· удыхъ
·д ф
·рн
·йдзаг миниуджыт
·й ф
·лыстой, царды йын ныфсд
·тт
·г уыдысты,
·н
·с
·рфат мит
·
·м
· й
· фыдрак
·ндт
·й хъахъхъ
·дтой. Мах абон
·рдзурдзыст
·м ирон фынджы ф
·ткыл, хист
·рт
·й к
·й фехъуыстам, ст
·й ад
·мон сф
·лдыстадм
· к
·й зон
·м, уыцы
·гъд
·утты тыхх
·й б
·стон.

Ме рт
· чъирийы
Б
·рзонд
·й рак
·с нылл
·гм
·, Хуыцау!
Л
·уг
·й
· д
·м
·рт
· чъирий
· кувын.
Жз царды урс
·й никуы дзырдтон сау,
Н
· сахуыр д
·н х
·дзарм
· х
·йтт
· курын.

Уыдис
·дзух р
·стаг ныхас м
· уарзт.
Л
·джы урс ном к
·йд
·р ф
·рцы н
· х
·ссын.
Ф
·у
·нт д
·у
·н м
· кувин
·гт
· барст,
М
·хи д
·уыл, ирон л
·гау, ф
·дз
·хсын.

З
·гъын р
·стдзинад никуы уыд
·нцон,-
Жз
·м тыхх
·й зын ф
·нд
·гтыл ф
·цыдт
·н,
М
·ныл – иу ар
·х акодта фыдбон.
У
·дд
·р тыхст
·й м
· рыстытыл хъ
·цыдт
·н.
Жм
· мын айс м
· сыгъд
·г куывд, Хуыцау!
Л
·уг
·й
· дын
·рт
· чъирий
· кувын:
М
· гыццыл Ир ф
·рныг цард
·й ф
·хауд,
Ф
·л
· й
· тохы макуы бауадз цудын

Фыццаджы д
·р н
· базонын ф
·нды:

1.Ирон ад
·м фынгыл ц
·м
·н
·в
·рынц кусарты с
·р
·м
· б
·рз
·й?.

Уый ф
·дыл н
·м баззад бир
· алыхуызон ных
·ст
·,
·мбис
·ндт
·
·м
· таур
·гът
·. Дзурынц алант
·, дам, к
·дд
·р се стыр бадтм
· бахуыдтой, ст
·ры чи уыд, ах
·м ад
·мы. С
· уарзондзинад равдисыны тыхх
·й сын
·р
·в
·рдтой алц
·м
·й
·хх
·ст фынгт
·. Уазджыт
· сбадтысты, ф
·л
· аходг
· н
· к
·нынц. Алант
· дисы бацыдысты. К
·р
·дзийы
·взаг к
·м н
· зыдтой, уым уазджыт
·н къух
·й
·мбарын кодтой, ц
·м
·й фынгм
·
·р
·вналой. У
·д уазджыт
·й иу сыстад, б
·хы уаст бакодта
·м
· къух
·й бацамыдта, б
·хы фыд к
·й н
· х
·рынц, уый. Бамб
·рстой фысымт
· с
· азым
·м
· фынгм
· кусарты с
·р
·м
· б
·рз
·й
·рхастой. С
· иу стуры уаст бакодта
· – ома стуры фыд ис фынгыл, инн
· бауасыд байрагау
·м
· къух
·й бамбарын кодта, уыдон д
·р б
·хы фыд к
·й н
· х
·рынц, уый. Уыйадыл уазджыт
· с
·хи хорз федтой. С
· дыуу
·т
·н д
·р
·хсызгон уыдис, с
· дин иу к
·й у, уый
·м
· х
·лар сых
·гт
· баисты.
У
·д
·й ф
·ст
·м
· ф
·тк
·н баззад ирон фынгыл кусарты с
·р
·м
· б
·рз
·й
·в
·рын. Хуыцау
·м
· йе сконд з
·дт
·й алк
·й номыл д
·р й
· б
·р
·гбоны ирон ад
·м кодтой кусарт. Бир
· з
·дты номыл
·рг
·встой, цалд
·р азы д
·ргъы – иу к
·й ф
·хастой, ах
·м нывонд галт
·. Цыбыр дзырд
·й, ах
·м р
·ст
·джы
·мб
·лди с
·рмагонд кусарт. Ц
·м
·й, к
·й номыл у, уыцы з
·д мац
·уыл ф
·дыз
·рдыг уа, уый тыхх
·й кусарт
·н й
· с
·р
·м
· б
·рз
·й хастой фынгм
·.

2.Б
·рз
·й с
·р
·н куы й
· рахиз фарс
·в
·рд в
·ййы, куы й
· галиу фарс. Ц
·м
·н у афт
·?

Н
· зондджын фыд
·лт
· цин
·м
· зианы фынгт
· к
·р
·дзий
· иртасыны тыхх
·й цины фынгыл б
·рз
·й
·в
·рдтой с
·р
·н й
· рахиз фарс, зианы фынгыл та – й
· галиу. Уым
·н
·м
· афт
· хъуыды кодтой: ад
·ймаг й
· тых, й
· хъару, й
· ар
·хстдзинад
·вдисы й
· рахиз къухы руаджы; дунесф
·лдис
·г Хуыцау йе сконд з
·дты н
·мтт
· арг
·й
· сыкъайыл х
·цы рахиз къух
·й; й
·хиуыл дзуар
·фтауы рахиз къух
·й; бадты хист
·рт
· б
·г
·ныйы к
·хц
·й кувынц рахиз базыг
·й, рахиз
·рт
· ф
·рсчы физон
·гим
·; ныййар
·г мад й
· хъ
·булы дзыхм
· фыццаг хатт х
·ринаг бах
·ссы рахиз къух
·й; сылгоймаг кады нуаз
·нт
· ратты
·м
· райсы рахиз къух
·й. Уым
· г
·сг
· ад
·ймаг
·н й
· рахиз къух
·н у
·лдай ахадындзинад ис. Уый у ирон ф
·тчы
·г
·нон р
·сугъд
·гъд
·утт
·
·хх
·стг
·н
·г д
·р.
Цины фынгыл кусарты рахиз хъус у цин
·вдис
·г, галиу хъус та
·мб
·рзт в
·ййы б
·рз
·й
·. Рахиз хъус хъахъхъ
·д ц
·уы суанг бадты к
·ронм
·. Уый ф
·ст
· й
·
·рт
· са
·й сыкъайы с
·р
·р
·в
·рынц
·м
· й
· цинх
·сс
·г
·й к
·ст
·рт
·м ад
·ттынц.
Ад
·ймагыл й
· хур куы аныгуылы
·м
· йыл й
· Дуне куы баталынг в
·ййы, у
·д й
· рахиз къух
·м
· ца рахиз фарс бандзыг в
·ййынц. Жгъд
·утт
· ахизынц галиу къух, галиу фарсм
·. Кусарты б
·рз
·й д
·р с
·ры рахиз фарсм
· баивынц ц
·м
·й
·нкъард
·вдис
·г галиу хъус уа гом
·м
· ад
·мы
·нкъардзинадыл
·фтауа. Кусарты хъус куы ралыг к
·нынц
·м
· й
· дыуу
· саджил
·й с
·рыл куы
·р
·в
·рынц, у
·д уый нысан к
·ны р
·гъыты ф
·уд.

3.Фынгыл к
·д
·м
· ц
·м
·н в
·ййы
·рт
· к
·н
· дыуу
· у
·ливыхы?

Н
· рагфыд
·лт
·м, скифт
·, сармат
·
·м
· алант
·м, ныр ирон ад
·мм
· цы з
·дт
·, дауджыт
·, дзу
·ртт
·
·м
· кув
·нд
·тт
· ис, уыдон куы н
·ма уыдысты, у
·д куывтой Хур, з
·хх
·м
· Донм
·. Алк
·й номыл д
·р дзы фынгм
· хастой кувинаг. Афт
·м
·й с
· б
·р
·гбонт
·
·м
· с
· цины бонт
· хъ
·лдз
·г
·й
·рвыстой.
Ад
·ймагыл й
· хур куы баталынг в
·ййы, Хуыцау
·й йын кург
· куы ницыуал в
·ййы, у
·дта йын, з
·дт
·
·м
· дзу
·ртты н
·мтт
· н
· нымайг
·й
·, х
·лар к
·нынц (
·м
· кодтой) й
· з
·хх
·м
· й
· доны хай.

4.Скувыны разм
·
·рт
· у
·ливыхы ц
·м
·н ак
·нынц ф
·йн
·рд
·м?

У
·ларв
·й Хуыцау
·м
· йе сконд з
·дт
· л
·мбын
·г ф
·к
·сынц фынг
·в
·рдм
·. Уым
· г
·сг
·
·рт
· у
·ливыхы ф
·хъ
·уы равдисын. Уыим
·, у
·ллаг у
·ливыхы был хъуам
· х
·цц
· к
·на кув
·джы галиу къухы бынм
·. Кув
·джы галиу къух физон
·г куы н
· уа, у
·д хъуам
· у
·ллаг у
·ливыхы былыл х
·ца йе рт
·
·нгуылдз
·й.

5.Цы амонынц
·рт
· у
·ливыхы
·м
·
·рт
·
·рт
·дзыхоны?

Хур тымбыл
·м
· таваг к
·й у,
·пп
·т Дуне к
·й рухс к
·ны, з
·хх хъ
·здыг
·м
· бындурджын к
·й у, ц
·р
·гой
·-зай
·гой
· се пп
·ты д
·р к
·й х
·ссы, дон з
·ххылц
·р
·г ад
·мы к
·й сыгъд
·г к
·ны, ц
·р
·гой
·-зай
·гой
· се пп
·ты д
·р к
·й
·фсады, кувинаг
·й-х
·ринаг
·й алцы д
·р уый руаджы к
·й ц
·тт
·гонд ц
·уы, уым
· г
·сг
· ирон ад
·м Хур, з
·хх
·м
· Доны номыл к
·нынц хурау тымбыл, з
·ххау хъ
·здыг (цыхтджын, фыдджын, картофджын, ц
·х
·раджын, къабускаджын)
·рт
· у
·ливыхы.
Жрт
·
·рт
·дзыхоны сты рагонд
·р. Кодтой с
· цыхтим
·. Се рт
· дзыхы амонынц Хур, З
·хх
·м
· Дон. З
·дт
· куы ф
·зындысты, у
·д Уастырджим
· кув
·н бонт
·
·м
·
·хс
·вты фынгыл кадджынд
·р
·н
·в
·рын райдыдтой
·рт
·
·рт
·дзыхоны.

6.Л
·уу
·г хист
·р
·н й
· к
·цы фарс хъуам
· л
·ууа цин к
·н
· зианы фынгты р
·ст
·джы?

Уырдыгыст
·г цины фынджыбадты хъуам
· л
·ууа хист
·р
·н й
· галиу фарс. Ц
·м
·й хист
·ры рахиз къух уа цин
·вдисынхъом, с
·рибар.
Зианы фынджыбадты уырдыгыст
·джы х
·с у хист
·ры рахиз фарс л
·ууын
·м
· йын й
· рахиз къух
·мб
·рзын.

7.Цал сыкъай
· хъуам
· д
·тта уырдыгыст
·г арахъхъ цин к
·н
· зианы бадты?

Цины бадты уырдыгыст
·г пайда кодта
·рт
·сыкъай
· – Хур, З
·хх
·м
· Доны номыл. Ц
·м
·й хист
·рт
· с
· сыкъаты нуаз
·нт
· куы арвитой, у
·д
·нхъ
·лм
· ма к
·сой
·м
· р
·гъ ур
·д ма ц
·уа, уый тыхх
·й ма-иу с
·р
·н л
·уу
·г й
·хим
· дардта ноджыд
·р
·рт
· сыкъайы.
Зианы бадты та л
·уу
·г арахъхъ л
·в
·рдта дыуу
· сыкъай
· – З
·хх
·м
· Доны номыл.

8.Ц
·м
·н аходы кув
·ггаг
·й к
·ст
·р, ст
·й мА дзы уым
·й у
·лдай к
·м
·н ис ацаходыны бар?

К
·ст
·рт
·
·н
·т
·ригъ
·дджын к
·й сты, уым
· г
·сг
· кув
·ггаг
·й саходыны бар хауы уыдонм
·. Куывд к
·й номыл уа, уый й
· куывды кув
·ггаг
·й аходы й
·х
·д
·г. Къухылх
·ц
·г
·м
·
·мдзуарджын та аходынц чындз
·хс
·вы кув
·ггаг
·й. Иум
·йаг бадты к
·ст
·рт
·м рал
·в
·рд кув
·ггаг
·й аходынц
·рт
· к
·ст
·ры к
·н
· та с
· иу.

9.Цы гъд
·утт
· уыдис фынг
·рк
·нын
·н цин к
·н
· зианы бадты?

Фыд
·лт
· скувыны ф
·ст
·
·рт
· у
·ливыхы к
·н
·
·рт
·
·рт
·дзыхоны кард
·й н
· карстой, састой с
· къух
·й. Дзидза карстой с
·хирд
·м. «Нал ис»-ы б
·сты дзырдтой «дзаг у». Скувыны ф
·ст
·,
·рт
· у
·ливыхы к
·н
·
·рт
·
·рт
·дзыхоны с
·тг
·й
·, т
·б
·гъ зилын н
· ф
·тчыд.
Зианы фынгыл дыуу
· к
·рдзыны къух
·й с
·ттын не мб
·лди. Алыг-иу с
· хъуыди кард
·й. Дзидза лыст
·г карстой хиц
·й
·дд
·рд
·м.
Кусартг
·н
·н бынатм
·
·рбак
·нд кус
·рттаг
·н – иу т
·б
·гъы айз
·рст ц
·хх
·й асд
·рын кодтой. Кув
·г л
·г, кус
·рттаджы рахиз сыкъайыл х
·цг
·й
·,
·рт
· к
·рдзын
·й куывта Хуыцау
·м
· йе сконд з
·дт
·м. Барст
·й кодта, к
·й номыл уыдис, уыцы з
·ддзуар
·н.

Бузныг уын, н
· н
·ртон ф
·сив
·д! У
· кад, у
· намыс с
·фт макуы у
·д! К
·дд
·ридд
·р царды мид
·г у
·лахиз ут! У
· куырыхон хист
·рты цыт б
·рзондд
·р к
·нут.
15