?аза? жері туралы ерте кездегі географиялы? ма?л?маттар
Сабақтың тақырыбы Қазақ жері туралы ерте кездегі географиялық мағлұматтар
Сілтеме Жоспар, оқулық,қосымша мәліметтер
Жалпы мақсаты Қазақ жері туралы білу,ерте кездегі географиялық мәліметтерді түсіну, зерттелген жерлерді анықтау үшін карталар мен қосымша мәліметтерді қолдану
Күтілетін нәтиже Қазақ жері туралы біледі,ерте кездегі географиялық мәліметтерді түсінеді, зерттелген жерлерді анықтау үшін карталар мен қосымша мәліметтерді қолданады
Негізгі идеялар Ерте кездегі мағлұматтарды пайдалана отырып Қазақ жерін,көне тарихын біліп,ғалымдардың зерттеген жерлерін карта арқылы анықтауды оқып үйрену
Оқыту құралдары Қазақстанның физикалық картасы,Саяхатшылардың сызбалары
Тапсырмалары Сыни тұрғыдан ойлауға сұрақтар
Топтық жұмыс «Тұлғаны таны»
Картамен жұмыс
Сұрақ-жауап
Жұмыс дәптері
Сабақ бойынша мұғалімнің жазбалары: (мұғалім және оқушы немен айналысады)
Ұйымдастыру:1.Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу. (5 минут)
2.Топқа бөлу: санамақ арқылы топқа бөлінеді (2 минут)
І. Сыни тұрғыдан ойлауға сұрақтар (5 минут)
1.Тарих дегеніміз не?
2.Еліміздің көне тарихын білу маңызды ма?
3.Қазақстанның тарихы туралы не білесіңдер?
ІІ. Жаңа сабақ:Топтық жұмыс «Тұлғаны таны» (25 минут)
4 топқа бөлу арқылы
1 топ:Герадот
2 топ:Страбон
3 топ:Птолемей
4 топ: Қытай саяхатшылары:Чжан Цянь мен Сюань-Цзан
Қазіргі Қазақстан аумағын адамдар ерте заманнан бері мекен еткен. Сондықтан елді мекеннің көне тарихы сол жердің табиғатынын, тарихы болып есептелінеді. Табиғаттың тарихы сол аймақтағы мекендеген халықтың тарихы бір-бірімен ұштасып жатқандықтан, Қазақстан жеріндегі көне тарихи ескерткіштердің сақталуы сол жердің табиғатының болмысын анықтайды. Мұны палеолит дәуіріндегі қоныстардың орны дәлелдейді. Қазақстан аумағындағы тас ғасырдың көне ескерткіштері Қаратау маңынан, Еділдің сағасынан, Бетпақдаладан, Бұқтырма өзенінің бойынан, т.б. жерлерден табылған. Қола дәуірінде Қазақстан металл қорытудың ежелгі орталықтарының біріне айналған. Алтай, Қаратау, Жезқазған және т.б. жерлерден өндірілген темір қорытылып, балқымалардан өткір жүзді құралдар, саймандар жасалған. Сол кезде Қазақстан жерінде өмір сүрген сақ тайпалары мәдениетінің қазылып алынған үлгілерінде бағалы металдардан жасалған әшекейлер көп кездеседі. Оған Алматыға жақын Есік қорғанынан табылған «Алтын киімді адамның» бейнесі нақты дәлел болады. Онда сақ жауынгері алтын әшекейлермен қапталған киіммен жерленген. Осындай жағдайларға байланысты Қазақстан жері туралы мәліметтер ерте замандарда-ақ Еуропа ғалымдары мен саяхатшыларына мәлім болған.
Геродот.Қазақстан туралы алғашқы деректі Геродот (б.з.б.Vғ.) өзінің «Тарихына» кіргізген. Ол Каспий теңізінің алып жатқан орнын, оның басқа сулармен жалғаспайтын тұйық алап екенін, солтүстіктен оңтүстікке созыла біткен жалпы пішінін көрсеткен. Ғалым теңіздің шығыс жағында «қараса көз жетпейтін ұлан-ғайыр, жазық дала» жатқанын, Жайық өзенінен әрі қарай «тастақты жерлер»,«заңғар таулар»(Жалпы Сырт,Орал тауы)барын жазған. Геродот жасаған «Жер пішіні» картасында Cap (Еділ), Лик (Жайық), Сергис (Жем) өзендері бейнеленген. Бірақ олардың атаулары мен пішінін көрсетуде көптеген дәлсіздіктер кездеседі.
Страбон (б.з.б. 63-24 ж.) Каспий теңізін тұйық алап емес, Солтүстік мұхиттың шығанағы санаған. Ол кезде теңіздің бәрі мұхитпен жалғасып жатады деп ойлаған. Арал теңізін Каспийдің шығанағы («Скиф шығанағы») деп есептеген. Ол Сырдария (Яксарт) мен Әмудария (Окс) жөнінде дұрыс мәлімет қалдырған.Ежелгі грек географы, тарихшы. Ол қазіргі күнге жетпеген 47 кітаптан тұратын “Тарихи жазбалардың” (онда б.з.б. 146 жылдан – б.з.б 31 жылы шамасына дейінгі оқиғалар баяндалған) және 17 кітаптан тұратын “География” атты еңбектің авторы.
Птолемей (б.з. 90-160 ж.), негізінен, картографиялық бағыт ұстанған. Ол өзінің «Географияға жетекші» атты еңбегінде жер туралы картографиялық деректерді жинақтаған. Ол Геродот сияқты, Каспий теңізін тұйық алап ретінде көрсеткен. Бірақ оның пішінін шығыстан батысқа қарай созылған күйде қате бейнелеген. Сырдария мен Әмудария Каспийге құяды деп ойлаған. Арал теңізін (Оксиан) картаға түсірген. Алыс өлкелердің картаға түсірілуіндегі қателіктеріне қарамастан, Птолемей ежелгі дүние елдерін сызып бейнелеп, ендіктер мен бойлықтар бойымен көрсетуде, күннің ұзақтығын анықтауда көп жаңалықтар ашты.
Қытай саяхатшылары.Біздің заманымыздан бұрынғы II-I ғасырларда Қазақстанға Қытай саяхатшылары Чжан Цянъ мен Сюань-Цзан келеді. Олардың жазбаларында Жетісу бойының, оны мекендеген Үйсін елінің табиғаты мен тұрмысы, Ақсу, Шу, Талас өзендері туралы мәліметтер сақталған. Осы және басқа деректерді жинастырып, қытайлықтар сол кездің өзінде Орталық және Орта Азияның картасын жасаған. Оған Жетісу, Сырдария, Талас алқаптары кірген.
Сіздің тобыңызда 5 рөлді: лидер, баяндамашы, хатшы, уақыт сақшысы және бақылаушы-ларды анықтаңыз. Жұмыс төмендегідей жоспармен жүреді:Берілген мәтінді оқып, топпен бірлесе отырып, талқылайды және әр топтың бақылаушысы, жасаған жұмыстарға сәйкес бақылау парағын жүргізеді.Әр оқушы өзіне жүктелген рөлдің міндеттерін атқарады.
Оқушылар қандай жағдайда түсінгендігін білдіріп «екі жұлдыз,бір ұсыныс» арқылы бағалап,көрсетеді.Топ пікірлері тыңдалады.
ІІІ.Сабақты бекіту:
1)1.Ежелгі тайпалардың қоныстанған аймақтары,оған дәлелдер
2.Ежелгі өзен атаулары
3.Қазақстанды өзінің тарихына енгізген ғалым
4. «Географияға жетекші» атты еңбектің авторы
5. 17 кітаптан тұратын «География» атты еңбектің авторы
6.Қытай саяхатшыларының зерттеген аймақтары
2)Жұмыс дәптері
Мұғалімнің бағалауы
Қаншалықты түсінгенін,түсінбеген жерін,жіберген қателіктерін күнделікке толтыру. (5мин)
Не үйрендім? Не қиын болды? Түсінбеген жерім
Кейінгі тапсырма
Кейінгі оқу Жібек жолын кескін картаға түсіріп және көне қалалар мен ескерткіштерді көрсету,есте сақтау
Орта ғасырларда Қазақстан аумағының географиялық зерттелуі