А?параттарды? алуан т?рлілігі ж?не оларды ??деуді? т?сілдері. А?парат саны, а?парат ?лшем бірлігі.
5-сынып, информатика. Сабақтың реті: 3 өткізу мерзімі:____Тексерілді___
Сабақтың тақырыбы :Ақпараттардың алуан түрлілігі және оларды өңдеудің тәсілдері. Ақпарат саны, ақпарат өлшем бірлігі.
Сабақтың мақсаты :
Білімділік: тірі ағзалардың ақпаратты қабылдауына, ақпарат беруі мен қолдануына мысалдар келтіруді үйрету, қоршаған ортаға ақпараттық көзқарас қалыптастыру. Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін, логикалық - абстракциясын дамыту.
Тәрбиелілік: Оқушыларды тәрбиелікке, ұптылыққа, тиянақтылыққа үйрету.Оқушылардың білуі тиіс : ақпаратты сақтау, ақпаратты жеткізу және өңдеу тәсілдерін, «ақпарат көздері» мен «ақпарат қабылдаушы» түсінігін, ақпарат жеткізу арналарын.
Оқушылар үйренуі тиіс : ақпаратты сақтаудың, өңдеудің және ақпарат жеткізу түрлерін анықтау тәсілдерін.
Сабақтың түрі : жаңа сабақты меңгерту сабағы
Сабақтың көрнекілігі : компьютер, интерактивті тақта, презентация
Сабақтың барысыІ Ұйымдастыру кезеңі
ІІ Сабақтың мақсаты мен міндеттерін қоюІІІ Үй тапсырмасын тексеруЖұппен жұмыс жасау . Бір оқушы екінші оқушыға сұрақ қояды. Сұрақтар экранда көрсетіліп тұрады.
Ақпарат дегенді қалай түсінесіңдер ? Мысал келтіріңдер
Адамның пайда болуына дейін ақпарат болды ма ?Ақпаратты ұсынудың қандай формаларын білесіңдер ? Мысал келтіріңдер
Қандай әрекеттермен ақпаратты өңдеуге болады ?Адам ақпаратты қандай ақпарат көздерінен қабылдайды ?Ақпараттың қандай қасиеттерін білесіңдер ? Мысал келтіріңдер
І V Білімді өзектендіру
Сұрақтар :Біз ақпаратты қайда кездестіреміз ?Біз ақпаратпен не істейміз ?Қандай да бір әрекетсіз ақпарат бола ма ?
V Жаңа тақырыпты түсіндіру
Соңғы сұраққа жауап оқушыларды жаңа тақырыпқа жетелейді. Ақпарат жасалады, жеткізіледі, сақталады және өңделеді. Ақпаратпен орындалатын әрекеттер ақпараттың кезеңдері деп аталады . Қандай да бір әрекеттер ақпараттық кезеңдерде орындалады.
Қазір сабақта біз бір-бірімізбен ақпарат алмасамыз. Осы ақпарат беру кезеңінде ақпаратты кім қабылдайды, ал ақпарат көзі кім ?Жауап : ақпарат қабылдаушы – оқушылар, ақпарат көзі – мұғалім .Сұрақ : қандай жағдайда біз орын алмастыра аламыз ?
Жауап : сұрақ –жауап кезінде .
Ақпаратты жөнелту
Сендер ақпаратты тұрақты жеткізіп отырасыңдар. Мысалы, басқа адаммен сөйлескен кезде. Ақпаратты алыс қашықтыққа жеткізу үшін адамдар әртүрлі құралдар ойлап шығарған. Оларға телеграфты, телефонды, теледидарды, Интеретті және басқаларды жатқызуға болады.
Ақпаратты жөнелту үшін қолданылатын құрылғыларды ақпаратты жеткізу арнасы деп аталады .Ақпаратты өңдеу
Ақпараттың кез келген өзгеруі оның өңделуі деп аталады. Мысалы , есепті шығарудың өзі – бұрын белгілі есептен жаңа ақпарат алу. Ондай ақпаратты адам логикалық ойлау немесе математикалық есептеулер арқылы алады. Мысалы, мәтінді бір тілден екінші тілге аудару. Ақпаратты өңдеу оның бастапқы түрден басқа түрге айналуын немесе ақпарат мазмұнының өзгеруін білдіреді. Ақпаратты өңдеу нәтижесінде адам ары қарай өз қажетіне жаратады.
Ақпаратты сақтау және тасымалдау үшін оны тіркеп, есепке алуымыз керек . Мысалы, мәтінді жазу үшін әріптерді, музыканы жазу үшін ноталарды, сандарды жазу үшін циярларды қолданамыз.
Арақашықтықты сантиметрмен, метрмен, километрмен, т.б.өлшеу қабылданған. Ал салмақты – граммен және килограммен, т.б.өлшейміз.
Компьютер- электрондық машина. Ол тек электр сигналдарын «қабылдайды. Сондықтан компьютердегі ақпаратты электр сигналдары түрінде ғана елестетуге болады. Ақпаратты компьютерге жазу үшін, компьютердегі әрбір белгі ( әріп немесе цифр, дыбыс немесе видео) сигналдар тіліне аударылуы керек. Сигналдың жоқ болуын 0 арқылы, ал бар болуын 1- дің көмегімен белгілеу қабылданған.
Мұнда «нөл» мен «бір» бит деп аталады.
Бит 0 немесе 1 сияқты екі мәннің бірін ғана қабылдай алады. Бит ақпаратты өлшеудің ең кішкене бірлігі болып табылады.
Ақпаратты өлшеудің келесі бірлігі байт деп аталады.
«Ақпарат» сөзін байтпен есептейді, ал мұндағы 1 байт 8 битке тең.
Әдетте 1 байттың көмегімен бір символ кодталады. Символ – ол кез келген белгі : әріп, цифр, тыныс белгісі немесе бос орын.
Сонымен біз ақпараттың өлшем бірлігі байт екенін білдік. Өмірде үлкен көлемді ақпаратпен жұмыс істеуге тура келед. Сондықтан ақпаратты өлшеудің ірі бірліктері де кездеседі:
1 Килобайт (Кб) = 1024 байт
1 Мегабайт (Мб) =1024 Кб
1 Гегабайт (Гб) = 1024 Мб
1 Терабайт (Тб) = 1024 Гб
Хабарламаның ақпараттық көлемі – хабарламадағы битпен, байтпен, Кбайтпен, Мбайтпен және т.с.с. өлшенген ақпараттың көлемі
100 Мб көлемге «сиятын» ақпарат саны:
Мәтін беттері 50000
Түрлі түсті слайдтар 150
Музыкалық фрагмент 10 минут
Фильм 15 секунд
Енді сендер ақпаратты өлшей аласыңдар. Заманауи технологиялар көп көлемді ақпаратты тасымалдауға мүмкіндік береді, мысалы, Интернет желісі арқылы.
Ақпаратты жеткізу жылдамдығы дегеніміз – бір уақыт бірлігінде жөнелтілетін ақпарат саны. Мұнда жылдамдық бит/с, байт/с және т.с.с.өлшенеді.
· Ақпараттың ең кішкене өлшем бірлігі – бит. Бит келесі екі мәннің бірін қабылдай
алады – 0 немесе 1.
· Әдетте ақпаратты байтпен санайды, мұндағы 1 символ = 8 битке = 1 байтқа тең.
· Хабарламаның ақпараттық көлемі – хабарламадағы битпен, байтпен, Кбайтпен, Мбайтпен және т.с.с.өлшенген ақпараттың көлемі.
VІІ Сабақты қорытындылау
Ақпаратқа қандай амалдар қолдануға болады ?Адам ақпаратты қалай сақтайды ?Ақпаратты қайда сақтауға болады ?Ақпаратты жөнелту арналары деген не ? Мысал келтіріңдер .
Адама ақпаратты қалай өңдейді ?6. Ақпараттың өлшем бірліктерін ( ең кішісін ең үлкеніне дейін ) атаңдар.
7. БайтКбайттан, Кбайт Мбайттан, Мбайт Гбайттан қанша шамаға кем ?8. 1 байтта неше бит бар ?9. « Кездесу қыркүйек айына тағайындалды» деген хабарламада қанша көлемдегі ақпарат бар ?10. «Алақай ! Жазғы демалыс аяқталды!» хабарламасының ақпараттық көлемін өлшеңдер. Бұл көлемді битпен және байтпен көрсетіңдер.
11. Оқулықтың бір бетінің және бүтіндей оқулықтың жуық ақпараттық көлемін өлшеңдер. Көлемі 600 Мбайт, 2 Гбайт болатын дискіге осындай кітаптың нешеуі сыюы мүмкін ?
Өзіңді тексер!
3.Тақырыбы: «Ақпаратты өңдеу тәсілдері»
1. Ақпаратты сақтау үдерісін көрсет:А) Теледидар көруВ) Дәптерге жазуС) Кітап оқуД) Телефонмен сөйлесу.2. Әдеттегі қойын дәптерді қолдану мақсаты:А) Ақпаратты өңдеуВ) Ақпаратты сақтауС) Ақпаратты жеткізуД) Ақпаратты сақтау, өңдеу және жеткізу.3. Ақпаратты іздеуге не жатады?А) Электрондық поштамен ақпарат алуВ) Компьютерлік желілер көмегімен ақпаратты алыс қашықтыққа жеткізуС) Кітап мазмұнымен жұмыс істеуД) Мәтіндерді басқа тілге аудару.4. Ақпаратты жеткізу мысалы бола алатын үдеріс:А) Кітапханадан кітап іздеуВ) Телефон арқылы сөйлесуС) Музыка тыңдауД) Табиғат құбылысын бақылау.5. Ақпарат алу – ол:А) Үй жұмысын орындауВ) Ағаш көшеттерін отырғызуС) Музыка тыңдауД) Математикадан есеп шығару.6. Адам үшін ұялы телефон – ол:А) Ақпарат көзіВ) Ақпарат қабылдаушыС) Ақпаратты өңдеу құралыД) Байланыс құралы.7. Мәтінді қазақ тілінен орыс тіліне аудару қандай үдеріс?А) Ақпаратты тасымалдауВ) Ақпаратты іздеуС) Ақпаратты өңдеуД) Ақпаратты сақтау.
4. Тақырыбы: «Ақпараттың көлемі және оның өлшем бірліктері»1. Ақпарат компьютерде қандай түрде сақталады?А) ӘріптерВ) МәтіндерС) СандарД) Нөл мен бірлер.2. Ақпараттың ең кішкене өлшем бірлігі:А) БитВ) БайтС) 1Д) Әріп.3. Бір байт – ол:А) 10 битВ) 16 битС) 8 битД) 4 бит.4. Бір символдық мәтін әдетте... кодталады:А) 1 битпенВ) 1 байтпенС) ӘріппенД) Он битпен.5. 1 Кбайт – ол:А) 100 битВ) 1000 байтС) 1024 байтД) 1500 байт.6. 1 Мбайт – ол:А) 100 КбайтВ) 1000 байтС) 1024 КбайтД) 1500 Кбайт.7. 1 Гбайт – ол:А) 1024 МбайтВ) 100 КбайтС) 1000 МбайтД) 1500 Мбайт.8. «Information» сөзінде қанша бит бар?А) Ақпаратты тасымалдауВ) Ақпаратты іздеуС) Ақпаратты өңдеуД) Ақпаратты сақтау.9. Қандай ақпарат дискіде ең аз орын алады?А) МәтінВ) СуретС) МузыкаД) Видео.10. Қандай ақпарат дискіде ең көп орын алады?А) МәтінВ) СуретС) МузыкаД) Видео.
VІІІ Үйге тапсырмаОқулықтың § 3 мазмұндау, бақылау сұрақтарына жауап беру , тест тапсырмасын орындау. § 4 тақырыптарын оқу. Тестке жауап жазу