Таби?атта?ы а?парат т?сінігі. А?парат т?рлері. А?парат формалары мен оларды ??деу т?рлері.
2 сабаK
Сынып
ДОЖЖО:___________
К_ні
СабаKтыS таKырыбы: ТабиCаттаCы аKпарат т_сінігі. АKпарат т_рлері. АKпарат формалары мен оларды ™Sдеу т_рлері.
СабаKтыS маKсаты:
Білімділік: ОKушылардыS табиCаттаCы аKпарат туралы т_сінігін Kалыптастыру, сипаты мен Kабылдау т‰сілдері бойынша ‰р т_рлі аKпарат т_рлерімен таныстыру.
ДамытушылыK: ОKушылардыS ойлау Kабілетін, логикасын, м‰дениеттілігін дамыту.
Т‰рбиелік: ОKушыларды aKыптылыKKа, тиянаKтылыKKа, ж_йелілікке т‰рбиелеу
СабаKтыS т_рі: Аралас сабаK
СабаKта Kолданылатын к™рнекті Kaралдар: компьютер, оKулыK, жaмыс д‰птері
СабаKтыS барысы:
`йымдастыру
^йге берілген тапсырманы тексеру
ЖаSа таKырыпты т_сіндіру
СабаKты бекіту
^йге тапсырма
ЖаSа т_сініктер:
«АKпарат» с™зі латынныS т_сіндіру, баяндау, м‰лімет деген aCымдарды білдіретін Informatio с™зінен шыKKан. Jазіргі кезде аKпарат к_нделікті тaрмысKа, CылымныS ‰р т_рлі философия, экономика, физика, математика, информатика т.б. салаларында кеSінен енді. АKпаратты біз жазбаша немесе ауызша, тіпті Kимыл – KозCалыс т_рінде бере аламыз. «АKпарат» деген с™з белгілі бір хабардыS, жаSалыKтардыS ™ткен оKиCалардыS мазмaнын білдіреді. Тірі организмніS Kaрылысын зерттеу де бізге к™п аKпарат береді.
Мысалы баласы атасына неге aKсайды? Иттен неге торCай тумайды? Бaл сaраKтарCа гинетика Cылымы жауап береді. Ол тaKым KуалаушылыK болатынын, ‰рб‰р организмеіS негізгі белгілері aрпаKтан aрпаKKа ДНК молекулалары арKылы аKпарат беріледі. Сонымен аKпарат тірі табиCатта да, ™лі табиCатта да болады. Ол ‰рKашан с™збен Cана жеткізілмейді, яCни аKпарат алмасудыS сан алуан т_рлері бар, Kарым – Kатынас жасау, ™з бетімен ойлану, зерттеу н‰тижесінде пайда болады.
АKпаратKа _зілді кесілді аныKтама бере алмаймыз. Оны KоршаCан д_ние туралы ж‰не онда ж_ріп жатKан процестер туралы хабарлар мен маCлaматтар деп т_сінуге болады.
АKпарат материямен ж‰не энергиямен Kатар бізді KоршаCан ортаныS Kaрамды б™ліктерініS бірі болып саналады.
АKпарат т_рлері
БарлыK аKпараттарды т™мендегідей б™луге болады: KоCамдыK саясаттыK - ‰леуметтік – экономикалыK, Cылыми – техникалыK, химия – биологиялыK, физиологиялыK т.б. Мaнымен Kатар аKпарат ™зініS сипаты бойынша:
статикалыK (тaраKты) немесе динамикалыK (айнымалы);
алCашKы (кірістік), туынды (аралыK) немесе шыCыстыK;
басKарушы ж‰не м‰лімет беруші;
обьективті ж‰не субьективті болуы м_мкін.
АKпарат Kасиеттеріне мыналарды жатKызуCа болады: толыKтыK, сенімділік (аныKтыK), баCалылыK, маSыздылыK (актуалдыK), айKындыK, KысKалыK, нанымдылыK.
Тірі табиCатта аKпарат беру мен ™Sдеу мысалдары:
Жануарлар ™здерініS жерлерін KорCап, иісті белгілер Kалдырып кетеді. БасKа жануарлар иіс сезу м_шесі арKылы б™где иісті сезіп б™тен жерден кетеді. ЖарCанат KараSCыда aшKанда ультрадыбысты толKынды жібіріді, олар ‰р т_рлі заттардан шаCылып оралып Kабылданады, оCан Kайта кеSістікке баCытталуCа м_мкіндік береді. Кейбір аCаштар бір – біріне Kaрттар шабуыл жасаCаны туралы м‰лімет бере алады. Мaндай хабардан ке‰ін олар KорCану _шін, жапыраKтарына улы заттар шыCарады. АKпарат беру мен ™Sдеу aрпаKтан aрпаKKа генетикада жануарлар мен ™сімдіктердіS Kажетті Kасиеттері бекіту мен селекция сaрыптау _шін Kолданылып келеді. АKпаратты ™Sдеу мен берудіS к™птеген т‰сілдері бар. Адам сол немесе басKа тілді ишарат, ым мен дыбысты Kолдана отырып, аKпарат беріп, оны кез келген сезім м_шесі арKылы Kабылдай алады. БасKа с™збен айтKанда адам аKпаратты сигнал немесе таSба т_рінде береді, ™Sдейді ж‰не Kабылдайды.Сигналды бірнеше типтерге б™луге болады:
ФизикалыK табиCаты бойынша электромагниттік, арыK, жылылыK, дыбыс, механикалыK, биохимиялы;
Jабылдау т‰сілі бойынша к™ру, есту, д‰мді сезу, аурулыK, физиологиялыK.
(Белгі деп кез келген тілдіS алфавиттіS, ым – ишарат тілдерініS белгілерін, кез келген кодтар немесе шифрларды, ноталыK белгішелерін т.б. санауCа болады. АKпаратты ™Sдеу процессі аKпаратты тасушы мен аKпаратты беру мен аKпаратты ™Sдеу KaралдарыныS болуын ескереді.
АKпаратты тасушы оны саKтайды, оCан бaл аKпаратKа с‰йкес таSбаны немесе сигналды жазуCа болады. АKпаратты беру Kaралы – бaл адам, тілдері, телекоммуникация Kaралдары, тірі табиCаттаCы биохимиялыK процестер т.б.
Адам аKпаратты кем дегенде _ш деSгейде ™Sдей алады, атап айтKанда физиологиялыK деSгейде (сезім м_шелері), аKылмен ойлау деSгейде, аSдаусыздыK деSгейде. Бaдан басKа адам ™з aрпаKтарына гендер арKылы тaKым Kуалау аKпараттарын береді.
АKпарат туралы былай айтуCа болады: аKпарат – бaл бізді KоршаCан ‰лемді таSбалар мен сигналдардыS к™мегімен бейнелеу деп пайымдауCа болады. Кім аKпарат хабарласа сол аKпарат к™зі болып табылады. Кімде кім аKпаратты Kабылдап алса, онда ол аKпарат Kабылдаушы болып табылады. Мысалы;адам, жануар, ™сімдік т.б. Ал аKпарат тасуыш; сыныптаKтасы, журнал, ауа б™лшектері, радиотолKындар, KаCаз, аCаш, металл, тас, кассета, дискет, сурет, слайд т.б. бола алады. АKпарат к™зі мен Kабылдаушы арасындаCы байланыс арнасы телекоммуникациялыK арна да, ауа да дыбыс толKындарын тасушы бола алады.
АKпарат к™зі мен Kабылдаушы жанды (тірі организмдер), жансыз (ДК) заттар, айKын (мaCалім – оKушы) ж‰не жанама (су шуылы сарKыраманыS жаKын екенін білдіреді) болуы м_мкін.
Адам аKпаратты саKтай, жеткізе, ™Sдей алады.
Біз кітап, газет – журналдар оKыCанда аKпаратты есте саKтап жинаймыз да, біраз уаKыттан кейін басKа біреуге жеткізе аламыз. Адам миы аKпаратты тек Kабылдап Kана Kоймай саKтай да алады. БіраK к™п уаKытта мида саKтай алмайды. СондыKтан аKпаратты саKтау _шін: KаCаз, папирус, т_рлі таспалар, дискілер Kолданылады.
Адам аKпаратты жеткізе алады. АKпарат алмасу _шін жолдаушы, Kабылдаушы болады. Хабар жеткізуші Kaралдарды аKпаратты жеткізу арнасы деп аталады. Олар телевизор, радио, газет, компьютерлік желі т.б.
Адам аKпаратты ™Sдей алады. АKпаратты ™Sдеу деп – аKпарат алуды, оныS мазмaнын ™згертпей, aсыну т_рін ™згертуді, алынCан аKпаратты бір ретке келтіруду ж‰не жаSа аKпарат іздеп толыKтыруды айтады.
Адам аKпаратты саKтай, жеткізе, ™Sдей алады. Бaл процесті аKпараттыK процестер деп атайды.
Адам аKпаратты сезу, к™ру арKылы Kабылдайды. Адам радиодан, теледидардан, газет – журналдан аKпараттарды сезім м_шелері арKылы Kабылдайды. Адам Kабылдайтын аKпарат таSбалы, бейнелі болып б™лінеді.
Бейнелік аKпарат деп – табиCат к™ріністерін, кескіндерді, д‰м, иіс, сезу м_шелері арKылы KабылданCан аKпараттарды айтады.
ТаSбалы аKпаратKа с™йлеу, жазу т_рінде алынCан аKпараттар жатады.Ауызекі тіл де таSбалы аKпаратKа жатады, себебі ‰р т_рлі таSбалардан тaралы, біраK олар дыбыстыK таSбалар – феномендер деп аталады. ТаSба т_рінде Kатынасуды Kатынас тілі деп атайды. ТабиCи Kатынас тіліне: KазаK, орыс, аCылшын тілдері жатады. Жасанды тілдерге математика, физика, компьютермен танысу тілдері жатады. €р тілдіS ™з алфавиті бар. Сандарды к™рсететін алфавиттер: екілік, сегіздік, ондыK, оналтылыK болады.
Ттапсырмалар: Жaмыс д‰птеріндегі 1.1.1,2, 3, 4, 5, 6 тапсырмаларды орындау.
СабаKты бекіту:
АKпарат деген с™зге Kандай маCына бересіSдер?
Адам аKпараттыS Kандай т_рлерін Kабылдай алады?
Адам аKпаратты Kалай ж‰не Kайда саKтайды?
АдамныS аKпаратты ™Sдеуіне мысал келтір.
Адам аKпаратты Kалай саKтайды?
Жектізушіден KабылдаушыCа аKпарат Kалай беріледі?
Jандай процестерді аKпараттыK процесс деп атайды?
Jатынас тілі дегеніміз не?
Jандай тілдерді білесіSдер?
Бейнелік, таSбалыK аKпарат деген не?
^йге тапсырма: 3 –бет. 1.1 таKырыпты оKу, жaмыс д‰птеріндегі 1.1.7,8, 9 тапсырмаларды орындау
7сынып