Тыва тоолдар оранынче аян-чорук Уш чуул эртемниг оол

 Экии уруглар! Мени Үш чүүл эртемниг оол дээр. Соомда төрээн дунмам-даа чок, мурнай төрээн акым-даа чок. Кырган адалыг, үжен шаа өшкүлүг, үжен шаа инектиг, үжен шаа чылгылыг, чаңгыс оол мен. Бо хүн силерни кайгамчыктыг тоолдар оранынче чалап-тур мен. Кичээливис элээн каш моорейлерлиг уруглар. Ынчангаш оюнга идекпейлиг киржип, айтырыгларнын шын харыыларын тыварыңарны кузээр-дир мен! 1-ги моорей  Хадың-кыс Уламчылаңар: « Эртенгиниң эртенинде… » « … бурунгунуң мурнунда, буга-деге мыйызы буступ дүжүп, ирт-серге мыйызы ирип дүжүп турар шагда…» «Баарын чигеш, баарым балырт дээр, бүүрээн чигеш, бүүрээм бүлүрт дээр…» Кайы тоолдан сөстерил? Шиижегей кушкаш М р т а й Дөргүл-төрел-даа чок, аал-аймаа-даа чок, азыраан малы-даа чок, алган кадайы-даа чок, ажы-төлү-даа чок, тоткан черинге тос хонар, аштаан черинге алды хонар ашак чурттап чораан иргин. Ооң ады кымыл? «Моортай» деп тоолда күскелерниң баштаңчызының ады кымыл? Кайы тоолда маадыр чаңгыс карактыг Шулбус холунга киргеш, оон кажар арга-биле амылыг адырлып унгенил? « Ашак ол-бо улдаан, шимээн чок. Чоп хоранныг чоор дээш, төштүң бодун, дазылдарын дөгерезин чарып көрген, чуве-даа чок болган. Ашак аалынга муңгаргай кылаштап келген » Бо үзүндү кайы тоолдан-дыр уруглар, тывыңар? « Шыян ам, эрте-бурунгу шагда чувең иргин, чиге соңгу чукте Чиңге кара хемге ийи кижи чурттап чораан. Бирээзин Аргалакты дээр, а бирээзин … дээр » Бир ужукту ажылдыр номчуп тургаш, тоолдун адын тывар1-ги командаХНАРДЖЫВН-КЛЫТС Бир ужукту ажылдыр номчуп тургаш, тоолдун адын тывар2-ги командаДНӨДҢ-ХЛӨТӨДЖСΥФК Бир ужукту ажылдыр номчуп тургаш, тоолдун адын тывар1-ги командаӨНСРКЖΥВС-ОЛОТЛ Бир ужукту ажылдыр номчуп тургаш, тоолдун адын тывар2-ги командаАНЛҢДЧЫПН-КЛУТШДКСАФШ Тоолдуң долу адын тывар1-ги команда1. «Алдын …» 2. «… -Хөөжук»3. «Ак-Сагыш …»4. «… - Сокпа» Тоолдуң долу адын тывар2-ги команда1. «Υш чуул … …» 2. «… ала чылгылыг Алаадай-Мерген»3. «Бора …»4. «… - алышкы»